Ποια πρόσωπα μας έρχονται στο μυαλό όταν φανταζόμαστε τις πρώτες στιγμές μιας εταιρείας τεχνολογίας, απ’ αυτές που εξελίχθηκαν σε κολοσσούς; Ο Μαρκ Ζάκεμπεργκ να πληκτρολογεί στον κοιτώνα του πανεπιστημίου του; Ο Μπιλ Γκέιτς και ο Στιβ Τζομπς σε πατρικά γκαράζ και ταπεινές αποθήκες; Ο Τζεφ Μπέζος σ’ ένα γραφείο-κλουβί;
Πάντως όχι ο Μόρις Τσανγκ με κοστούμι, γραβάτα και χρυσό ρολόι στα 55 του, λίγο πριν τη σύνταξη.
Κι όμως. Ποτέ κανένας τόσο μεγάλος στην ηλικία δεν δημιούργησε μια επιχείρηση τόσο μεγάλη όσο η Taiwan Semiconductor Manufacturing Company, γνωστή απλά ως TSMC. Μιλάμε για τον κατασκευαστή chips (ημιαγωγών), που παράγει βασικά εξαρτήματα για υπολογιστές, τηλέφωνα, αυτοκίνητα, συστήματα τεχνητής νοημοσύνης και πολλές από τις συσκευές που έχουν γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας.
Ο Τσανγκ είχε μια τόσο μεγάλη καριέρα στον κλάδο των τσιπ που θα ήταν θρύλος του χώρου του ακόμα κι αν είχε αποσυρθεί το 1985 και απολάμβανε όσα χρήματα έβγαλε στις ΗΠΑ. Αντίθετα, είχε την όρεξη και την διάθεση να φτιάξει κάτι εντελώς καινούργιο, σε ηλικία 55 ετών. Κάτι που έφερε επανάσταση στον κλάδο του. Κι έχει φωλιάσει στη ζωή εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων.
Δεν πέτυχε ο Τσανγκ παρά την προχωρημένη για καινοτομίες ηλικία του. Πέτυχε λόγω της ηλικίας του. Μετέτρεψε ένα φαινομενικό μειονέκτημα σε ασύγκριτο πλεονέκτημα. Η εμπειρία, η τεχνογνωσία και το καθαρό μυαλό που αυτά προσφέρουν τον οδήγησαν να φτιάξει έναν κολοσσό, μια εταιρεία που αποτιμάται σήμερα περίπου στα 700 δις δολάρια!
Εταιρεία που φτιάχνει τσιπ για τους πελάτες της
Αυτό που κατασκεύασε ο Τσανγκ δεν έμοιαζε με καμία υπάρχουσα εταιρεία ημιαγωγών. Πιθανότατα χρησιμοποιείτε μια συσκευή με ένα τσιπ που κατασκευάζει η TSMC κάθε μέρα, αλλά η TSMC στην πραγματικότητα δεν σχεδιάζει ούτε εμπορεύεται αυτά τα τσιπ. Απλά τα κατασκευάζει. Έχει επικεντρωθεί στην κατασκευή, άρα όχι μόνο δεν ανταγωνίζεται τους κολοσσούς, αλλά συνεργάζεται μαζί τους. Πέτυχε, όμως, να τους γίνει τόσο απαραίτητη, που κανείς πλέον δεν μπορεί να κάνει χωρίς αυτήν.
Στην ουσία, ο Τσανγκ έδωσε στους κολοσσούς αυτό που ήθελαν: Φτηνή κατασκευή όσων ήθελαν με τον τρόπο που ήθελαν και την αξιοπιστία που ήθελαν. Άφησε σ’ αυτούς τον σχεδιασμό και τις πωλήσεις και πήρε μόνο την κατασκευή.
Καθώς η ζήτηση για μάρκες εντείνεται και οι σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας επιδεινώνονται, ο κόσμος εξαρτάται όλο και περισσότερο από την TSMC και υπάρχουν πολλά ερωτήματα σχετικά με το μέλλον αυτής της εταιρείας που ίδρυσε ο Τσανγκ σε ένα γεωπολιτικά ευάλωτο νησί.
Ο 92χρονος σήμερα Τσανγκ αποσύρθηκε επίσημα ως πρόεδρος της TSMC το 2018. Συνεχίζει, όμως, να πηγαίνει στο γραφείου του κάθε μέρα, με κοστούμι και γραβάτα. Ενημερώνεται, παρακολουθεί, αλλά δεν αποφασίζει πια.
Πολύ πριν μετακομίσει στην Ταϊβάν όντας μεσήλικας, ο Τσανγκ τακόμισε στις ΗΠΑ ως έφηβος. Γεννήθηκε στην ηπειρωτική Κίνα και είχε μια πολύ δύσκολη παιδική ηλικία, αφού η οικογένειά του αποφάσισε να φύγει για να γλυτώσει το κομουνιστικό καθεστώς.
Αρχικά ήθελε να γίνει συγγραφέας και να σπουδάσει αγγλική φιλολογία στο Χάρβαρντ, όμως η μοίρα του είχε χαράξει άλλο δρόμο. Μεταγράφηκε στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης, όπου σπούδασε μηχανολόγος μηχανικός, απέκτησε το μεταπτυχιακό του και θα είχε μείνει για το διδακτορικό του αν δεν είχε αποτύχει στις κατατακτήριες εξετάσεις.
Επιασε την πρώτη του δουλειά στους ημιαγωγούς και μετακόμισε στην Texas Instruments, στο Ντάλας, το 1958. Εκεί ανέπτυξε μεγάλη φήμη ως εργασιομανής και επίμονος μάνατζερ, ο οποίος έκανε συνεχείς διορθώσεις στη γραμμή παραγωγής για να την κάνει πιο αποτελεσματική και γρήγορη και έκανε πωλήσεις μέχρι και στον μήνα του μέλιτος! Ακόμα και σήμερα παραδέχεται ότι δεν μπορεί να καταλάβει πού σταματάει η δουλειά και αρχίζει η ζωή. Γι’ αυτόν ήταν αλληλένδετα μια ζωή.
Ανέβηκε γρήγορα, βέβαια, στις βαθμίδες των στελεχών στο TI, αλλά ήθελε η εταιρεία να επικεντρωθεί στους ημιαγωγούς. Τα μεγάλα κεφάλια διαφώνησαν. Το 1983, με 25 χρόνια θητείας στην εταιρεία, αποδέχτηκε ότι η εταιρεία του δεν επρόκειτο να στοιχηματίσει σε μια αγορά που πίστευε ότι ήταν το μέλλον και την εγκατέλειψε. Μετά από πέρασμα μόλις ενός χρόνου σε μια άλλη εταιρεία (General Instrument), στην οποία επίσης απέτυχε να προωθήσει τις απόψεις του, πήρε τη μεγάλη απόφαση να μετακομίσει στην Ταϊβάν.
Η πρώτη πρόταση είχε γίνει το 1982 από έναν ισχυρό Ταϊβανέζο αξιωματούχο. Άφησε την ιδέα να ωριμάσει και το 1985, όταν πέτυχε και μια καλή αμοιβή και το 0,5% της εταιρείας που θα δημιουργούνταν, δέχτηκε.
Τα υπόλοιπα είναι ιστορία. Η TSMC δημιουργήθηκε το 1987, με τα μισά κεφάλαια να προέρχονται από την κυβέρνηση της Ταϊβάν και τα άλλα μισά από την πασίγνωστη εταιρεία Philips και ιδιώτες Ταϊβανέζους επιχειρηματίες. Η ιδέα του Τσανγκ ήταν ιδιοφυής. Ως τότε οι εταιρείες κατασκεύαζαν μόνες τους ημιαγωγούς που σχεδίαζαν. Ο Τσανγκ τους απάλλαξε από τα εργοστάσια, τις γραμμές παραγωγής, όλη αυτή την βαριά και σκληρή δουλειά. Κι έγινε συνεργάτης τους, αντί για ανταγωνιστής τους.
Τι συμβαίνει, λοιπόν; Μήπως είναι καλύτερα για μια startup επιχείρηση να έχει στο κεφάλι έναν μεσήλικα πεπειραμένο γνώστη της αγοράς παρά έναν φιλόδοξο και ορεξάτο νέο;
Στις ΗΠΑ έγινε πρόσφατα μια έρευνα ανάμεσα σε 2,7 εκατομμύρια νέες επιχειρήσεις που ξεκίνησαν μετά του 2007και 2014. Ο μέσος όρος ηλικίας αυτών των επιχειρηματιών κατά την ίδρυση των εταιρειών τους ήταν 41,9 χρόνια. Για τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες εταιρείες, αυτός ο αριθμός ήταν 45! Οι οικονομολόγοι που έκαναν την έρευνα τόνισαν ότι οι ιδρυτές ηλικίας 50 ετών είχαν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες να επιτύχουν σημαντική επιτυχία από τους ιδρυτές 30 ετών, ενώ οι ιδρυτές με τις χαμηλότερες πιθανότητες επιτυχίας ήταν αυτοί που είναι στις αρχές των 20 χρόνων τους.
Οι εκατοντάδες πελάτες της TSMC σήμερα περιλαμβάνουν την Apple και τη Nvidia, από τις μόνες εταιρείες που αξίζουν περισσότερο από αυτή που ίδρυσε ο Τσανγκ. Η TSMC κατασκευάζει τσιπ σε iPhone, iPad και υπολογιστές Mac για την Apple, η οποία παράγει το ένα τέταρτο των καθαρών εσόδων της TSMC.
Η τεράστια ζήτηση για τσιπς έχει κάνει την TSMC πιο πολύτιμη από ποτέ. Τα τελευταία πέντε χρόνια, η κεφαλαιοποίηση της εταιρείας έχει σχεδόν τετραπλασιαστεί και το μερίδιο περίπου 0,5% της TSMC που κατέχει ο Τσανγκ στην ίδρυσή της αξίζει τώρα περίπου 3,5 δις δολάρια. Καθόλου άσχημα για κάποιον που και σήμερα λέει ότι δεν ήταν αυτοσκοπός του τα χρήματα.
** Με πληροφορίες από Wall Street Journal.
