« Η Τέχνη κι η ποίησις δεν μας βοηθούν να ζήσουμε: η τέχνη και η ποίησις μας βοηθούνε να πεθάνουμε». Νίκος Εγγονόπουλος
Η ιδέα για μια «έκθεση Μπιενάλε» από Παλαιστίνιους καλλιτέχνες στη Γάζα αναδεικνύει τη δύναμη της τέχνης ως μέσο αντίστασης και διαμαρτυρίας απέναντι στη συνεχιζόμενη στρατιωτική επίθεση του Ισραήλ. Παρά τις απίστευτες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι της Γάζας, οι καλλιτέχνες προσπαθούν να δημιουργήσουν έναν χώρο που θα εστιάζει στην ανθρώπινη διάσταση του πολέμου, προβάλλοντας τη φρίκη των βομβαρδισμών και τις συνέπειες για τους 2,3 εκατομμύρια ανθρώπους που ζουν στην περιοχή.
Αυτή η πρωτοβουλία φαίνεται να αποσκοπεί όχι μόνο στην καταγραφή των γεγονότων, αλλά και στη διατήρηση της πολιτιστικής ταυτότητας και στην αντίσταση μέσω της τέχνης, σε μια στιγμή που οι συνθήκες στην περιοχή είναι ακραία καταπιεστικές. Η «Μπιενάλε» θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ένα μέσο ευαισθητοποίησης για τη διεθνή κοινότητα, αναδεικνύοντας την αδιάκοπη ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα.
Photo Credit: Osama Naqqa
Η τέχνη σε τέτοιες περιόδους πολέμου συχνά αναλαμβάνει το ρόλο του αγωνιζόμενου φωνητικού μέσου, παρέχοντας μια πλατφόρμα για τις φωνές εκείνων που πλήττονται και εκθέτοντας τις συνθήκες που ίσως δεν είναι ευρέως κατανοητές ή διαδεδομένες.
Η πρωτοβουλία των περίπου 50 καλλιτεχνών από τη Γάζα να εκθέσουν τα έργα τους εντός της πολιορκημένης περιοχής αποτελεί μια ισχυρή δήλωση αντίστασης και επιμονής απέναντι στις συνεχείς καταστροφές και περιορισμούς που επιβάλλονται από τον πόλεμο. Ωστόσο, η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι καλλιτέχνες είναι η μεταφορά των έργων τους εκτός της Γάζας για να τα εκθέσουν στο εξωτερικό, δεδομένων των αυστηρών και περιοριστικών συνθηκών που επιβάλλονται από τις ισραηλινές γραμμές πολιορκίας.
Η διακίνηση έργων τέχνης από τη Γάζα εν μέσω των περιορισμένων πόρων, των αυστηρών ελέγχων και της πολιορκίας καθιστά την πρόκληση αυτή ακόμη πιο δύσκολη. Οι καλλιτέχνες πρέπει να βρουν τρόπους να στείλουν τα έργα τους σε άλλες χώρες, παρακάμπτοντας ή υπερβαίνοντας τις γραμμές ασφαλείας και τις αυστηρές ρυθμίσεις που εφαρμόζονται στις μεταφορές υλικών από τη Γάζα. Αυτό ενδέχεται να περιλαμβάνει τη χρήση κρυφών διαδρομών ή τη συνεργασία με οργανισμούς και διεθνείς φορείς που μπορούν να βοηθήσουν στη μεταφορά των έργων.
Το γεγονός ότι, παρά αυτές τις προκλήσεις, οι καλλιτέχνες παραμένουν αποφασισμένοι να στείλουν τα έργα τους στον υπόλοιπο κόσμο δείχνει την απελπισμένη ανάγκη τους να επικοινωνήσουν την εμπειρία τους, να αναδείξουν την τραγωδία και την ανθεκτικότητα των ανθρώπων της Γάζας και να διατηρήσουν ζωντανό τον πολιτιστικό διάλογο, παρά την πολιτική και στρατιωτική πίεση.
Photo Credit: Malaka Abu Awda, «The Scream of Death»
Περίπου το ¼ των καλλιτεχνών που συμμετέχουν στην έκθεση κατάφεραν να περάσουν στην Αίγυπτο νωρίτερα κατά τη διάρκεια του πολέμου. Από αυτούς που έμειναν πίσω, κάποιοι θα προσπαθήσουν να στείλουν έργα τέχνης έξω από τη Γάζα με εργαζόμενους σε οργανώσεις αρωγής που τους επιτρέπεται σποραδικά να διασχίζουν τις γραμμές – άλλοι θα στείλουν υλικό ηλεκτρονικά με τη μορφή φωτογραφιών και βίντεο, ενώ μερικοί θα συνεργαστούν με καλλιτέχνες στη Δυτική Όχθη για να ανασυνθέσουν την τέχνη τους εξ αποστάσεως.
Η Τασνίμ Σατάτ, μια 26χρονη από την Χαν Γιουνίς, η οποία βοήθησε στην ιδέα και είναι η κινητήρια δύναμη πίσω από την πρωτοβουλία, εξήγησε γιατί οι καλλιτέχνες επέλεξαν να μιμηθούν τη Βενετία κι άλλες μεγάλες πόλεις του κόσμου για να ονομάσουν την προτεινόμενη έκθεση «Μπιενάλε».
«Τα μεγαλύτερα καλλιτεχνικά γεγονότα στον κόσμο ονομάζονται Μπιενάλε, που φιλοξενούν τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του κόσμου για να ασχοληθούν με τα σημαντικότερα πράγματα στον κόσμο μέσω της τέχνης τους. Για εμάς, οι πιο σημαντικοί καλλιτέχνες στον κόσμο τώρα είναι οι καλλιτέχνες της Γάζας», δήλωσε η Σατάτ.
Η ονομασία είναι επίσης μια δήλωση πρόθεσης ότι η μπιενάλε θα είναι ένα επαναλαμβανόμενο γεγονός, και ότι η Γάζα και οι καλλιτέχνες θα είναι ακόμα όρθιοι σε δύο χρόνια.
Photo Credit: Mohammed Abu Sal, «Tent»
Η ιδέα αποσκοπεί σε μια καλλιτεχνική απόδειξη της ζωής μπροστά στην προσπάθεια να αφαιρεθεί από τους Παλαιστίνιους της Γάζας η ανθρωπιά τους. Ξεκίνησε ως μια συζήτηση μεταξύ καλλιτεχνών που αναζητούσαν ο ένας τον άλλον για να ελέγξουν αν οι φίλοι τους είναι ακόμα ζωντανοί και να συγκρίνουν σημειώσεις όχι μόνο για το πώς να επιβιώσουν, αλλά και για το πώς να συνεχίσουν να κάνουν τέχνη κάτω από πυρά και με ελάχιστα τρόφιμα.
«Ο πόλεμος έκλεψε πολλά πράγματα από εμάς και τους κατοίκους της Γάζας και συνεχίζει να κλέβει τα πάντα, και παρόλα αυτά ο κόσμος σιωπά», δήλωσε η Σατάτ. «Θέλουμε τα διεθνή ιδρύματα σε όλο τον κόσμο να φιλοξενήσουν αυτά τα σχέδια και τους πίνακες και να τα εκθέσουν. Δεν θα πούμε τις ιστορίες που ο κόσμος ήδη γνωρίζει καλά, αλλά θα σας πούμε για την αναγέννηση του σκότους της αδικίας, θα σας πούμε για μια ζωή μέσα στο θάνατο».
Photo Credit: Yasmin Al Daya, «Life»
Οι διοργανωτές λένε ότι, αν βρεθεί ένας οικοδεσπότης στο εξωτερικό για να διοργανώσει μια Μπιενάλε της Γάζας, θα πρόκειται για ένα γεγονός πρωτοφανές στη σύγχρονη εποχή: καλλιτέχνες υπό πολιορκία και πείνα να καταφέρνουν να διοργανώσουν μια έκθεση στην παγκόσμια σκηνή.
Ο Μουχαμάντ αλ- Χατζ , ένας 42χρονος καλλιτέχνης και δάσκαλος που τώρα βρίσκει καταφύγιο στον καταυλισμό Νουσιράτ στην κεντρική περιοχή της Λωρίδας της Γάζας, προσπάθησε να συνεχίσει να ζωγραφίζει ακόμη και όταν ο ίδιος και όλοι γύρω του παλεύουν για τα βασικά αγαθά.
«Υπάρχει έλλειψη τροφίμων και νερού, δεν υπάρχουν σκηνές και βρισκόμαστε στα πρόθυρα του χειμώνα», δήλωσε ο Χατζ. «Ταυτόχρονα μου λείπουν στυλό, χρώματα και μπογιές. Ακόμα και αν γίνουν διαθέσιμα, είναι πολλαπλάσια της κανονικής τιμής».
Ο Χατζ είχε κάποτε ένα στούντιο στην πόλη της Γάζας, αλλά το έχει χάσει όλο αυτό και μετακινείται από τον ένα καταυλισμό με σκηνές στον άλλο. Είπε ότι σκοπεύει να εξάγει τα έργα του, πολλά από τα οποία είναι αλληγορικά σχέδια των παλαιστινιακών δεινών, είτε μέσω της συνεργασίας του με έναν καλλιτέχνη της Δυτικής Όχθης που θα επανερμηνεύσει τα έργα του, είτε φωτογραφίζοντάς τα σε υψηλή ευκρίνεια και στέλνοντάς τα ηλεκτρονικά για να εκτυπωθούν σε πίνακες.
Photo Credit: Hamada El Kept – Under Surveillance
«Μέσω της τέχνης, στέλνουμε ένα μήνυμα στον κόσμο ότι είμαστε ακόμα ζωντανοί και όσο αναπνέουμε μπορούμε να ρίχνουμε φως σε όλα όσα συμβαίνουν εδώ», δήλωσε ο Χατζ.
Στην αρχή του πολέμου, τον περασμένο Οκτώβριο, το σπίτι της Ραφίντα Σεχγουλέιλ βομβαρδίστηκε και η οικογένειά της έπρεπε να βγει από τα ερείπια για να βρει πολλούς από τους φίλους και τους γείτονές τους νεκρούς στο δρόμο στην περιοχή Ριμάλ της πόλης της Γάζας. .
«Αυτή η εμπειρία δεν τελειώνει με τους βομβαρδισμούς – αυτές οι στιγμές φέρουν μαζί τους ένα μείγμα φόβου, σοκ και ανικανότητας και οι πληγές διαρκούν πολύ», είπε ο Σεχγουάιλ, ο οποίος ήταν δάσκαλος τέχνης και λέκτορας πριν από τον πόλεμο.
Στον βομβαρδισμό, η Σεχγουλέιλ έχασε 17 χρόνια δουλειάς ως καλλιτέχνης και μια βιβλιοθήκη με σχεδόν χίλια βιβλία. Έχει εκτοπιστεί επτά φορές από την αρχή του πολέμου.
Η Σεχγουλέιλ, 37 ετών, βλέπει την προοπτική της Μπιενάλε της Γάζας ως μια ευκαιρία για μια νέα αρχή ως καλλιτέχνης. «Η συνέχιση της δημιουργίας τέχνης εν μέσω πολέμου και καταπίεσης στη Γάζα δεν είναι απλώς μια δημιουργική πράξη, είναι μια πράξη αντίστασης και επιβίωσης από μόνη της», δήλωσε. «Ενώ το Ισραήλ εστιάζει στο να σβήσει τη ζωή και τον πολιτισμό στη Γάζα, η συνέχειά μου στην τέχνη αποδεικνύει ότι η ζωή συνεχίζεται και ότι η παλαιστινιακή ταυτότητα δεν θα σβηστεί».
Σε ένα μανιφέστο για την έναρξη της Μπιενάλε της Γάζας, οι καλλιτέχνες δήλωσαν ότι αντιπροσωπεύει «ένα δημιουργικό βήμα έξω από τα παραδοσιακά πλαίσια των εκθέσεων. Αντανακλά την ευαισθησία και την ιδιαιτερότητα της κατάστασής μας, καθιστώντας την ένα επείγον και εξαιρετικό γεγονός. Στο επίκεντρο του καλλιτεχνικού σκοπού βρίσκεται ο αγώνας ενός λαού για επιβίωση».
Το σχέδιο της Μπιενάλε της Γάζας βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο και εξαρτάται από την παρέμβαση μιας γκαλερί ή ενός εθνικού μουσείου στο εξωτερικό για να γίνει πραγματικότητα. Αλλά η Σατάτ είναι αισιόδοξη.
«Όλα τα έργα των καλλιτεχνών θα δουν το φως και θα ξεπεράσουν τα εμπόδια, τα σύνορα και τους νόμους και θα τα δει όλος ο κόσμος. Αυτή είναι η δύναμη της τέχνης».
*Πηγή: The Guardian
*Photo Credit: Classy.org
