Οι «old masters» στη ζωγραφική, όπως οι Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Μποτιτσέλι, Ρέμπραντ, είναι πολύ πιθανό να χρησιμοποιούσαν πρωτεΐνες, και συγκεκριμένα κρόκο αυγού στις ελαιογραφίες τους, σύμφωνα με νέα έρευνα.
Έχουν βρεθεί και κατά το παρελθόν, υπολείμματα πρωτεΐνης σε αναγεννησιακούς πίνακες, αν και συχνά τα ίχνη αυτά επικρατούσε η αντίληψη ότι οφείλονταν σε μόλυνση. Σύμφωνα, ωστόσο με μια νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε την Τρίτη στο περιοδικό «Nature Communications», οι μεγάλοι ζωγράφοι του 16ου, του 17ου και του 18ου αιώνα αναμείγνυαν επίτηδες πρωτεΐνες με τις μπογιές τους.
«Υπάρχουν ελάχιστες γραπτές πηγές για το συγκεκριμένο θέμα και δεν έχει γίνει σχεδόν καμία επιστημονική έρευνα. Η δική μας μελέτη δείχνει ότι ακόμα και μια πολύ μικρή ποσότητα κρόκου αυγού, έχει τη δύναμη να αλλάξει εντελώς τις ιδιότητες της μπογιάς», παρατηρεί η συγγραφέας της έρευνας, Ophélie Ranquet από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Karlsruhe στη Γερμανία.
Η τεχνική της τέμπερας
Οι ζωγράφοι κατά το παρελθόν χρησιμοποιούσαν την τεχνική της τέμπερας που ανέπτυξαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι και συνδυάζει κρόκο αυγού με χρωστικές σε σκόνη και νερό. Η λαδομπογιά εμφανίστηκε τον 7ο αιώνα στην Κεντρική Ασία και έπειτα εξαπλώθηκε στη Βόρεια Ευρώπη κατά τον Μεσαίωνα και κατά την περίοδο της Αναγέννησης στην Ιταλία.
Οι λαδομπογιές δημιουργούν πιο έντονα χρώματα, επιτρέπουν πιο εύκολα χρωματικές αλλαγές και ξεραίνονται πιο αργά. Ωστόσο, το χρώμα τους μπορεί να αλλοιωθεί αν εκτεθεί στο φως.
Τα 4 συστατικά
Για τους σκοπούς της έρευνας, οι επιστήμονες ανέμειξαν τέσσερα συστατικά (κρόκο αυγού, αποσταγμένο νερό, λινέλαιο και χρωστική ουσία) για να δημιουργήσουν δύο χρώματα, λευκό του μόλυβδου και μπλε ultramarine. Όπως τονίζει η Ranquet: «Η προσθήκη κρόκου αυγού είναι ευεργετική στις ιδιότητες των χρωμάτων. Για παράδειγμα, χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να οξειδωθεί η μπογιά, χάρη στα αντιοξειδωτικά που περιέχει ο κρόκος. Επίσης, το άσπρο χρώμα είναι αρκετά επιρρεπές στην υγρασία. Αν όμως βάλεις μέσα στη μπογιά και πρωτεΐνη, το χρώμα γίνεται πιο ανθεκτικό και εύκολο στην εφαρμογή».
Οι πίνακες που μελετήθηκαν
Ένας από τους πίνακες που μελετήθηκαν, ήταν «Ο θρήνος για τον νεκρό Χριστό» του Botticelli, που επίσης εκτίθεται στο Μόναχο. Το έργο έχει φτιαχτεί κυρίως σε τέμπερα, αλλά χρησιμοποιήθηκε και λαδομπογιά για το φόντο και κάποια άλλα συστατικά.
«Γνωρίζαμε ότι ορισμένα μέρη του πίνακα έχουν πινελιές που είναι χαρακτηριστικές γι’ αυτό που ονομάζουμε ελαιογραφία. Ωστόσο, εντοπίσαμε την παρουσία πρωτεϊνών. Επειδή είναι πολύ μικρή ποσότητα και είναι δύσκολο να εντοπιστούν, αυτό μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι μόλυνση. Στα εργαστήρια, οι καλλιτέχνες πειραματίζονταν με πολλά διαφορετικά πράγματα, και ίσως τα αυγά ήταν απλώς από την τέμπερα», περιγράφει η ειδικός.
Ένας από τους πίνακες που μελετήθηκαν επίσης από τους ερευνητές ήταν η «Μαντόνα με το γαρύφαλλο» του Leonardo da Vinci, η οποία εκτίθεται πλέον στην Παλιά Πινακοθήκη του Μόναχου. Ο συγκεκριμένος πίνακας είναι ένας από τους παλαιότερους του και δημιουργήθηκε πιθανότατα σε μια περίοδο κατά την οποία ο da Vinci προσπαθούσε ακόμα να κατακτήσει τη νέα για την εποχή τεχνική της λαδομπογιάς. «Η λαδομπογιά αρχίζει να στεγνώνει από την επιφάνεια προς τα κάτω, γι’ αυτό και ο πίνακας είναι σαν να έχει ζάρες», σημειώνει η Ranquet.
* Πληροφορίες από CNN
