Περιεχόμενα
Το μωρό που κολυμπάει μέσα στην πισίνα δίπλα από ένα «υποβρύχιο» δολάριο. Ένα από τα καλύτερα εξώφυλλα άλμπουμ στην ιστορία της μουσικής. Για ένα από τα καλύτερα άλμπουμ στην ιστορία της μουσικής. Το Nevermind των Nirvana είναι ένα αριστούργημα – θα μπορούσε κανείς να συνοψίσει τα 90s μέσω αυτού.
Συνολικά 13 τραγούδια, που νίκησαν το χρόνο και ακούγονται ακόμα και σήμερα το ίδιο φρέσκα, αναζωογονητικά. Όπως τότε που πρωτοβγήκαν και ήταν soundtrack σε κάθε σχολείο, σε κάθε νεανική και εφηβική καρδιά. Στα στέκια τους, στις αγωνίες και στα όνειρά τους.
«Smells like teen spirit», ο ύμνος, το πλέον εμβληματικό κομμάτι του δίσκου, αυτό που ξέρουν ακόμα και τύποι που με τη ροκ σκηνή δε συναντήθηκαν ποτέ, είναι και ταυτόχρονα η σύνοψη αυτού. Σε νόημα, σε προεκτάσεις. Το soundtrack μιας εσωτερικής, πρώτα από όλα, επανάστασης.
Μια πύλη στο μουσικό χωρόχρονο made by Nirvana
Να τι έκανε το Nevermind με το που κυκλοφόρησε στις 24 Σεπτεμβρίου του 1991. Άλλαξε τη μουσική όπως την αντιλαμβανόμασταν. Είναι εμφανές και σε ένα απαίδευτο αυτί ότι κάτι γίνεται εδώ, κάτι μεγάλο και τρανό.
Πρόκειται για το 2ο άλμπουμ των Nirvana μετά το Bleach του 1989, αλλά είναι η 1η φορά που γίνεται εμφανές πως αυτή η μπάντα από το Σιάτλ θα σάρωνε με ορμή τυφώνα τα πάντα γύρω της. Το grunge είχε μόλις γεννηθεί, ιδίωμα της ροκ και η γέφυρα ανάμεσα σε μία εποχή που τελείωνε, της υπερβολής των 80s, προς το μέλλον, που μη γελιέστε, είναι ακόμη «εδώ».
Είναι πολλά μαζί αυτός ο ήχος. Heavy, punk, pop, θα τα βρεις όλα, να υπάρχουν. Ως μέρος ενός συνόλου. Όχι το όλον. Ήταν κάτι εντελώς φρέσκο αυτό που έπαιζαν οι Nirvana. Οι ρίζες ήταν εμφανείς. Αλλά το δέντρο που μεγάλωσε είχε έναν μουσικό καρπό που η ανθρωπότητα δεν είχε ποτέ ξανά γευτεί.
Κάτι το ασυνήθες γινόταν mainstream, κομμάτι του παντοδύναμου τότε MTV. Μια γέφυρα χτιζόταν, δύο κόσμοι ενωνόντουσαν με μια πύλη που άνοιξε στο χωρόχρονο, Και οι Nirvana οι ίδιοι είχαν επίγνωση ότι είχαν περάσει σε άλλη διάσταση. Το εξώφυλλο του άλμπουμ είναι και αυτοσαρκαστικό. Είχαν υπογράψει μόλις σε μεγάλη δισκογραφική (Geffen Records), είχαν κάνει το άλμα από το underground, η «σκηνή του Σιάτλ» έβγαινε από τις σκιές.
Κερτ Κομπέιν, το πιο εύθραυστο των ειδώλων
Αμφιβολία δεν υπάρχει για το τι έκανε τη διαφορά. Ναι, ωραίες και «φιλικές» οι μπασογραμμές του Κριστ Νοβοσέλιτς, ηδονικά τα «απόκοσμα» τύμπανα του Ντέιβ Γκρολ. Ο game changer, ωστόσο, ήταν αυτός: Ο Κερτ Κομπέιν. Απόκοσμα όμορφος, με σπάνιο ηχόχρωμα και μέταλλο στη φωνή. Βαθιά μελαγχολικός και όπως η συνέχεια θα έδειχνε με τραγικό τρόπο, εύθραυστος σε βαθμό μη αναστρέψιμο, παραδομένος στις ουσίες και στις παραισθήσεις.
Frontman και ψυχή των Nirvana, κατάφερε να βγάλει όλα αυτά που ήταν στο υπόγειο και να τα τοποθετήσει στη σφαίρα του mainstream – παρά τη θέλησή του. Στίχοι ταυτόχρονα στο «χάσιμο» και στο «ναι, για μένα το γράψε» – μπορούσες να ταυτιστείς, μπορούσες να ταξιδέψεις.
Και να «χτυπηθείς» με αυτή τη θεία μουσική, που παρά την τραχύτητά της, έβγαζε όλη την ευαισθησία που είχες κρυμμένη μέσα του. Ένα λυτρωτικό ξέσπασμα, συναίσθημα στην πιο αγνή και αμόλυντη μορφή του.
Μην κρυβόμαστε: Οι Nirvana ήταν ο Κομπέιν. Όσα μας άφησε να δούμε από αυτό το χαοτικό μέρος που ήταν το μυαλό του και η ψυχή του. Η κληρονομιά του, ένα αριστούργημα από όπου και αν το προσεγγίσεις.
Ο κάθε νέος που ένιωθε την κοινωνία να μην τον καταλαβαίνει, να μην τον αφήνει να εκφραστεί, είχε βρει τον ήρωα του στο πρόσωπο αυτού του ξανθομάλλη από το Σιάτλ. Μία μίξη βαριών κιθαριστικών ριφ με γλυκές, πιασάρικες μελωδίες που έδιναν το πλαίσιο στη φωνή του Κομπέιν να βγει μπροστά και να λάμψει, ακόμη και τα ουρλιαχτά του – ήταν η κραυγή μιας γενιάς, όχι μόνο η δικιά του.
Οι Nirvana ήταν ροκ και ταυτόχρονα δεν ήταν. Με τον ήχο τους, με το ντύσιμό τους. Μπορούσες πολύ εύκολα να ταυτιστείς μαζί τους ακόμα και αν δεν ήσουν «μεταλάς», ακόμα κι αν ήσουν απλώς ένας τύπος που γούσταρε να ακούει καλή μουσική χωρίς να χρειάζεσαι να βάλεις ταμπέλες στο ποιος είσαι και πού ανήκεις.
Nevermind: Ένας άλλος τρόπος έγινε εφικτός
Το άλμπουμ δεν σάρωσε τα πάντα αμέσως με το που βγήκε. Χρειάστηκε λίγο χρόνο για να καταλάβουν άπαντες πόσο σπουδαίο ήταν αυτό που άκουγαν. Σε χτυπούσε μεν αμέσως, έπρεπε ωστόσο να το «χωνέψεις» πριν σε πλημμυρίσει η δημιουργική πνοή του, η ασίγαστη δύναμή του.
Μόλις αυτό συνέβη, δεν υπήρχε σταματημός. Το Nevermind άρχισε μια κούρσα προς τα ψηλά, φρενήρη. Εκθρονίζοντας τελικά το Dangerous του Μάικλ Τζάκσον από το Νο1, στις αρχές του 1992.
Φαινόμενο. Οι Nirvana σε λίγες μέρες είχαν ορίσει το περίγραμμα της νέας εποχής. Αυτό που αργότερα ορίστηκε ως alternative. Νέες ιδιοσυγκρασιακές ταυτότητες και δημιουργικές μορφές εισέβαλαν στη σφαίρα του mainstream, οι πιθανότητες φάνταζαν ατέλειωτες για την επόμενη μέρα. Ένας άλλος τρόπος ήταν εφικτός. Από το περιθώριο στην κορυφή, ο δρόμος πλέον δεν ήταν απρόσιτος, είχε καλυφθεί, οριοθετηθεί.
Οι Nirvana δεν ήταν έτοιμοι για τόση δημοσιότητα, για να τους αποδοθεί τέτοιος ρόλος και τόση σημασία. Ο Κομπέιν ασφυκτιούσε όταν τον όριζαν ως πρότυπο ή εκπρόσωπο, ήθελε να αποτινάξει από πάνω του αυτό το βάρος του να είναι είδωλο, σταρ. Πολλοί τον κατηγόρησαν πως πούλησε τη ψυχή του στο διάβολο παίζοντας πρόθυμα το παιχνίδι του συστήματος, όμως είναι μία δική τους εκδοχή των πραγμάτων.
Ο Κομπέιν ήταν αυθεντικός. Αυτά που έλεγε και έκανε ήταν η φυσική συνέχεια ενός ανθρώπου που σιχαινόταν τις διακρίσεις κάθε είδους, την αδικία και τον παρτακισμό. Παραήταν ευαίσθητος για να αντέξει το ρόλο του μπροστάρη. Μιλούσε ελεύθερα μόνο μέσα από τους στίχους και τις μελωδίες του.
Στο Nevermind αυτό είναι σαφές από το πρώτο ως το τελευταίο λεπτό. Αυτός ο δίσκος ακόμα αντιπροσωπεύει το μέλλον της μουσικής. Είναι σημείο αναφοράς ως προς τη σύνθεση, την παραγωγή και την ακεραιότητά του. Είναι το soundtrack όχι μόνο της γενιάς εκείνης στα 90s, της λεγόμενης Generation X, αλλά και όσων ακολούθησαν. Για όσους έχουν ανοιχτά τα αυτιά και την καρδιά για να ακούσουν το μήνυμα, την αιώνια, πανανθρώπινη δύναμη της αλήθειας.
Συνολικά, από το 1991 έως σήμερα, έχουν πωληθεί 30 εκατομμύρια αντίτυπα του Nevermind σε όλο τον κόσμο, με 10 περίπου απ’ αυτά να αφορούν μόνο τις Ηνωμένες Πολιτείες. Βέβαια οι πωλήσεις ενός άλμπουμ, στην εποχή μας, δεν αρκούν για να φανερώσουν την επιρροή του, το πόσοι παραπάνω το έχουν ακούσει.
Η κηλίδα δεν μπόρεσε να μειώσει κατ’ ελάχιστο το μύθο
Είναι ειρωνικό και βαθιά ενοχλητικό πως το μωράκι του εξωφύλλου, ο Σπένσερ Έλντεν κατέθεσε πέρυσι μήνυση εις βάρος των Nirvana κατηγορώντας τους για παιδική πορνογραφία, επειδή δεν είχαν κρύψει στο εξώφυλλο τα γεννητικά του όργανα.
Θυμώνεις στη σκέψη της υπερβολής, στο ότι κάποιος τον δασκάλεψε να το κάνει αυτό για να βγάλει λεφτά από αυτήν την ιστορία – δεν βγάζει νόημα αλλιώς. Και κρατάς την πίστη σου ότι η κοινή λογική ακόμα δεν έχει ηττηθεί το γεγονός πως το δικαστήριο απέρριψε την αγωγή του.
Το 2016 είχε βγάλει την ίδια φωτογραφία, με μαγιό, μετά από δική του πρωτοβουλία. Για να γιορτάσει τα 25 χρόνια του άλμπουμ, καμάρωνε τότε, χαιρόταν. Και λίγα χρόνια μετά, έχοντας πιάσει το πνεύμα μιας #MeToo εποχής «θυμήθηκε» να δηλώσει ανεπανόρθωτα ψυχικά τραυματισμένος. Κάτι δεν κολλάει στη διήγηση, δεν νομίζετε;
Κρίμα που έγινε έτσι μια απόπειρα να μπει μια κάποια κηλίδα στην ιστορία αυτού του άλμπουμ, έστω και εντελώς παράπλευρα. Κρατάμε πάντως πως μετράμε πλέον 32 χρόνια από εκείνη τη μέρα που κυκλοφόρησε το Nevermind και ότι αυτό παραμένει απόλυτο σημείο αναφοράς στα μουσικά δρώμενα.
Μια βουτιά στην πισίνα, το τέλος της αθωότητας, ο συμβολισμός των αδιεξόδων μιας ολόκληρης γενιάς, αλλά και όλων των επόμενων. Και βεβαίως, μουσικάρες πιο δυνατές από τη φθορά του χρόνου.
With the lights out, it’s less dangerous/ Here we are now, entertain us/ I feel stupid and contagious / Here we are now, entertain us…
Photo Credits: Unsplash, kirkweddle.com
