Το πιο εύστοχο σχόλιο που έχει γραφτεί για τις ταινίες του μέγιστου Φεντερίκο Φελίνι είναι ανώνυμο. Κάποιος το έγραψε σε ένα παγκάκι, έξω από το πατρικό σπίτι του Φελίνι στο Ρίμινι της Ιταλίας, λίγες ημέρες μετά το φευγιό του από τη ζωή. Σαν σήμερα, πριν από 30 χρόνια (31 Οκτωβρίου 1993) η καρδιά του Φελίνι σταμάτησε να χτυπάει. Η μαγεία, όμως, που προκαλούν οι ταινίες του είναι πάντα εδώ.
«Δες μια ταινία του Φελίνι με τις 5 αισθήσεις σου», είναι το ανώνυμο σχόλιο. Ακριβώς αυτό. Κινηματογράφο απολαμβάνει κάποιος με την όραση και την ακοή. Στις ταινίες του Φελίνι έχεις την αίσθηση ότι συμμετέχουν και οι άλλες αισθήσεις. Κι αυτή είναι η μαγεία που σε συνεπαίρνει: Για να γίνεις ένας καλός θεατής των αριστουργημάτων που μας άφησε παρακαταθήκη ο μεγάλος Ιταλός σκηνοθέτης, οφείλεις όχι μόνο να δεις τις ταινίες, ούτε να τις αναλύσεις με το μυαλό σου. Αρκεί να αφεθείς στο ρυθμό τους, να αφήσεις τα συναισθήματα να σε κατακλύσουν και κάποια στιγμή θα νιώσεις ότι είσαι μέρος της ταινίας: Γεύεσαι, αγγίζεις, μυρίζεις. Δεν βλέπεις και ακούς μόνο.
Το ελάχιστο δώρο που μπορείς να κάνεις στον εαυτό σου είναι να δεις τουλάχιστον 5 από τις μεγάλες ταινίες του Φελίνι. Ο οποίος από τους κριτικούς προσδιορίζεται ως το σπουδαιότερο δείγμα του ιταλικού νεορεαλισμού στο σινεμά. Αλλά οι ταμπέλες είναι πολύ φτηνές για να μπουν στο έργο ενός τέτοιου γίγαντα της έβδομης τέχνης.
La Strada (1954)
O Άντονι Κουίν είχε κερδίσει πριν δύο χρόνια το Όσκαρ 2ου ανδρικού ρόλου στο «Βίβα Ζαπάτα!» κι έχτιζε το ρόλο του μποέμ περιπετειώδη τύπου. Ο Φελίνι τον μεταμορφώνει σε πλανόδιο «μασίστα», ο οποίος παραπλανά μια αφελή κοπέλα (τη Τζουλιέτα Μασίνα, σύζυγο του Φελίνι στην πραγματική ζωή) και την παίρνει μαζί ως βοηθό του σε μια περιπλάνηση στην μεταπολεμική Ιταλία. Της φέρεται σκληρά, αλλά εκείνη καταλαβαίνει πως τον αγαπάει και τον ακολουθεί παντού.
Μια ταινία που αντιπαραβάλλει τη δύναμη και την πονηριά με την αθωότητα και την καλοσύνη. Οι σκηνές από τις ιταλικές κωμοπόλεις είναι εκπληκτικές, η μουσική του Νίνο Ρότα ταξιδιάρικη. Η ταινία έτυχε δεκάδων βραβεύσεων, ανάμεσά τους το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας το 1955 και τον Χρυσό Λέοντα στη Βενετία το 1954.
La Dolce Vita (1960)
Ο Φελίνι παντρεύτηκε την Μασίνα το 1943, σε ηλικία μόλις 23 ετών, και παρά τους πειρασμούς που σίγουρα έτυχαν στο δρόμο του έμεινε πιστός μέχρι το τέλος της ζωής του. Στην ταινία αυτή αληθινά μοιάζει σα να ερωτεύεται μέσα από τον φακό την εντυπωσιακή Ανίτα Έκμπεργκ. Η εκρηκτική Σουηδέζα παίζει το ρόλο της σούπερ σταρ ηθοποιού στο τζετ σετ της Ρώμης, το οποίο εξερευνά και ψάχνει ο δημοσιογράφος Μαρτσέλο Μαστρογιάννι.
Ο Μαρτσέλο, έτσι είναι το όνομά του και στην ταινία, νομίζει ότι η «γλυκιά ζωή» (ο τίτλος της ταινίας) είναι αυτό που ζει: Χρήματα, πάρτι, αυτοκίνητα, γλέντια. Περιπλανιέται στη Ρώμη και γνωρίζει κάθε είδους εμπειρία και περιπέτεια, μέχρι να διαπιστώσει ότι το νόημα βρίσκεται αλλού. Η ταινία έχει μείνει στην κινηματογραφική ιστορία για την περίφημη σκηνή, όπου ο Μαστογιάννι φιλιέται με την Έκμπεργκ μέσα στη Φοντάνα Ντι Τρέβι.
8 ½ (1963)
Για τους περισσότερους κριτικούς, αυτό είναι το αριστούργημα του Φελίνι. Δεν είναι μόνο ότι πήρε επίσης Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, ούτε ότι παρουσίασε μία ακόμη εκρηκτική παρουσία, την Κλαούντια Καρντινάλε, δίπλα στον «σταθερό» πρωταγωνιστή του Μαρτσέλο Μαστρογιάννι. Είναι ότι το σενάριο είναι τόσο σουρεαλιστικό, που από τα πρώτα κιόλας λεπτά αδυνατείς να το επεξεργαστείς με το μυαλό σου και αφήνεσαι να σε ταξιδέψουν οι αισθήσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε αυτό το φιλμ ακούστηκε για πρώτη φορά στον κινηματογράφο η πραγματική φωνή της υπερθεάς Καρντινάλε! Ως τότε στις προηγούμενες ταινίες της τη φωνή της τη ντούμπλαραν, επειδή μιλούσε τα ιταλικά με έντονη γαλλική προφορά (είχε γεννηθεί στην Τυνησία).
Ακόμα και ο τίτλος της ταινίας δεν έχει σχέση με το φιλμ, είναι περισσότερο αυτοβιογραφικός (αυτή ήταν η 8η ταινία του Φελίνι, που είχε συμμετάσχει και στο γύρισμα δύο επεισοδίων, άρα… ακόμα μισή ταινία). Ο Μαστρογιάννι υποδύεται εδώ έναν σκηνοθέτη που δεν έχει πια έμπνευση, στην προσπάθειά του να γυρίσει μια ταινία επιστημονικής φαντασίας.
Φελίνι Satyricon (1969)
Στο απόγειο της δόξας και της επιρροής του ο Φελίνι δοκιμάζει όλο και πιο πρωτοποριακά πράγματα στο σινεμά. Αυτή η ταινία αποτελεί ένα από τα προσωπικά του στοιχήματα, ένα παραμύθι για ενήλικες, όπως το χαρακτήρισαν οι κριτικοί, την οπτικοποίηση του έργου του Γάιου Πετρώνιου, ο οποίος υπήρξε σύμβουλος του Νέρωνα. Οι σκηνές από την παρακμιακή Ρώμη του 1ου αιώνα μ.Χ. είναι εντυπωσιακές, όπως και το μπλέξιμό τους με το «κανονικό» (αν υπάρχει τέτοιο) σενάριο της ταινίας, την σχέση μεταξύ δύο φίλων, που περνάει από τον καυγά στη συμφιλίωση.
Το φιλμ έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα πιο αλλόκοτα όλων των εποχών. Ο Φελίνι, ελεύθερος πια απ’ όλα τα στερεότυπα, γυρίζει ότι του κατεβάζει το μυαλό. Οι ωραίες γυναίκες δεν λείπουν ούτε απ’ αυτό το φιλμ, που περιέχει κάμποσο γυμνό. Ανάμεσά τους, σ’ έναν μικρό ρόλο, διακρίναμε μέχρι και την εκθαμβωτική Ρίκα Διαλυνά.
Amarcord (1973)
Εδώ ο αριστερών πεποιθήσεων Φελίνι αφήνει τα υπονοούμενα και την αλληγορία και προσπαθεί να παρουσιάσει την κατάσταση στην προπολεμική Ιταλία του Μουσολίνι τη δεκαετία του 1930. Ο τίτλος της ταινίας είναι το ρήμα «θυμάμαι» στη διάλεκτο ρομανιόλο, που μιλιέται ακόμα κυρίως στις αγροτικές περιοχές της κεντρικής Ιταλίας (μαζί με τα στάνταρ ιταλικά).
Ο ίδιος ο Φελίνι έχει χαρακτηρίσει το φιλμ ως ημι-βιογραφικό, άλλωστε η ιστορία εκτυλίσσεται κοντά στο Ρίμινι, την πόλη που γεννήθηκε και μεγάλωσε. Η ταινία ακολουθεί μια παρέα εφήβων, οι οποίοι προσπαθούν να αμφισβητήσουν τις εξουσίες, από αυτή του Ντούτσε μέχρι αυτή του διευθυντή του σχολείου τους ή ακόμα και του παπά της ενορίας τους. Η ταινία προκαλεί μια μελαγχολική διάθεση, χωρίς όμως προοικονομία. Σα να συναισθάνεται κάποιος ότι μετά απ’ αυτό που βλέπουμε έρχεται ο πόλεμος και η καταστροφή.
