Περιεχόμενα
Ιούνιος 2023. Στην Ελλάδα συζητάμε για καρχαρίες. Αν έχουμε στις θάλασσές μας και τι είδη, αν στη Μεσόγειο υπάρχουν λευκοί καρχαρίες, αν κινδυνεύουμε, τι πρέπει να κάνουμε να τους δούμε την ώρα που κολυμπάμε. Γελάει ο κόσμος – ειδικά ο κόσμος που είδε το Jaws («Τα Σαγόνια του Καρχαρία»), ειδικότερα αν είδε την ταινία στον κινηματογράφο, πολλά χρόνια πριν…
Jaws: Η ταινία που έκανε να δούμε τη θάλασσα αλλιώς
Ιούνιος 1975. Στην Αμερική βγαίνει μια ταινία που – χωρίς να το γνωρίζει κανείς, ούτε καν ο Steven Spielberg που την έφτιαξε – θα άλλαζε την Ιστορία. Όχι απλά την Ιστορία του Κινηματογράφου, αλλά την Ιστορία γενικότερα. Το πώς θα έβλεπε ο κόσμος τις ταινίες, πώς θα έφτιαχναν πλέον τα στούντιο ταινίες, πώς θα έμπαιναν τα ειδικά εφέ στη ζωή μας, αλλά και το πώς θα ήταν «τα μπάνια του λαού» από εκείνη τη στιγμή και μετά. Η ταινία που στοίχισε 7 εκατομμύρια, έβγαλε τα έξοδά της την πρώτη κιόλας μέρα που βγήκε στις αίθουσες. Έσπασε το ένα ρεκόρ μετά το άλλο. Εκθρόνισε από την κορυφή κολοσσούς όπως τον «Νονό».
Πάνω απ’ όλα, έκανε ανθρώπους από όλο τον κόσμο να δουν με τελείως διαφορετικό μάτι το κολύμπι, έβαλε δεύτερες σκέψεις στο να ξανοιχτεί κάποιος στα βαθιά και μας έκανε να τα κάνουμε πάνω μας όταν βλέπαμε ένα «ύποπτο βατραχοπέδιλο» κάπου εκεί γύρω…
Ήμουν λίγο μεγαλύτερος όταν πρωτοείδα το Jaws («Τα Σαγόνια του Καρχαρία»), σε κάποιο θερινό σινεμά της Κινέττας, όπου παραθερίζαμε οικογενειακώς τα καλοκαίρια, κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ’80.
Ως κλασσικά πιτσιρίκια σε διακοπές, είχαμε πάει σινεμά για να κάνουμε χαβαλέ, να φάμε παγωτά και να περάσουμε χαλαρά. Όπως άλλωστε και οι άνθρωποι στην ταινία, που είχαν πάει διακοπές για να κάνουν τα μπάνια τους και να χαλαρώσουν.
Jaws: Τρόμος όπου και να κοιτάξεις!
Όταν εμφανίζεται ο καρχαρίας στην ταινία, ο Μεγάλος Λευκός Καρχαρίας (για την ακρίβεια δεν εμφανίζεται καν στην αρχή του «Jaws», απλά εμφανίζονται τα θύματά του και η υποψία ότι κάτι τρομερό παραμονεύει στο νερό), τα γελάκια κόπηκαν. Ξαφνικά, η θάλασσα έγινε κόκκινη. Ένα κεφάλι από δω, ένα χέρι από κει. Κάτι ανέμελοι τύποι που κολυμπούν μέσα στη νύχτα, μια χαρακτηριστική μουσική που κορυφώνει την ένταση και αντηχεί μέχρι σήμερα μέσα στο μυαλό μας.
Ο Spielberg, κατάφερε σαν οργανοπαίχτης να παίξει με τους χειρότερους φόβους μας. Να μας κόψει κάθε διάθεση για γέλιο, χαβαλέ και πλάκα. Κυρίως να μας κάνει να αντικρύζουμε τη θάλασσα με μια άλλη ματιά: δεν ήταν πια «φίλη μας»…
Οι ιστορίες γύρω από το «Jaws» ήταν λίγο – πολύ γνωστές: μηχανικοί καρχαρίες που λειτουργούσαν μια χαρά στη στεριά αλλά πάθαιναν «κοκομπλόκο» όταν έρχονταν σε επαφή με το θαλασσινό νερό. Μεγάλο μέρος των γυρισμάτων του «Jaws» πραγματοποιήθηκαν μέσα σε πισίνα.
Roy Scheider και Richard Dreyfuss έδωσαν ρεσιτάλ ερμηνείας, φόβου, γενναιότητας και αλτρουισμού, ενώ πολλές από τις ατάκες τους ήταν αυτοσχεδιασμοί και πλάνα εκτός των κανονικών γυρισμάτων, τα οποία ο Spielberg αποφάσισε να βάλει στο τελικό μοντάζ. Ένας Spielberg, που για να κάνει τον καρχαρία του να φαίνεται τεράστιος, έβαλε έναν νάνο μέσα στο κλουβί, το οποίο φρόντισε να είναι περίπου το μισό από το κανονικό και κάπως έτσι ο πραγματικός καρχαρίας που κινηματογράφησε, μήκους 4 μέτρων, έμοιαζε με 8μετρο θηρίο.
Το «Jaws», εισπρακτικά έσκισε – και συνεχίζει να σκίζει και να προβάλλεται παντού κάθε καλοκαίρι. Ακολούθησαν και άλλες συνέχειές της, χωρίς φυσικά τη «νοστιμιά» της πρώτης, που ωστόσο όλοι τις έχουμε δει. Κυρίως, από τη μέρα που είδαμε εκείνη την πρώτη ταινία, όλοι έχουμε δει εφιάλτη με καρχαρία.
Τα παρελκόμενα μιας παράκρουσης
Όλοι έχουμε «δει» πτερύγιο στη θάλασσα. Όλοι έχουμε κολυμπήσει κοιτώντας πίσω ή κάτω στο βυθό, όλοι έχουμε χεστεί πάνω μας όταν από κάτω μας υπάρχουν φύκια που μας μπλοκάρουν την ορατότητα. Και όλοι μας έχουμε σπριντάρει στο νερό σαν τον Phelps ή τον Thorpe, όταν κάποιος φίλος μας, είχε τη βλακώδη ιδέα να φωνάξει ξαφνικά «Καρχαρίας!» ή πήρε ένα βατραχοπέδιλο στο χέρι και άρχισε να μας πλησιάζει κάτω από το νερό.
Πάνω απ’ όλα, όλοι νιώσαμε μια ανεξήγητη βεβαιότητα, που αν πέφταμε πάνω σε καρχαρία την ώρα που κολυμπούσαμε, θα μπορούσαμε όχι απλά να περπατήσουμε πάνω στο νερό, σαν τον Ιησού, αλλά και να τρέξουμε ακόμα προκειμένου να βγούμε στη στεριά.
To «Jaws», παρά τα απλοϊκά τεχνικά μέσα σε σχέση με τα σημερινά, εξακολουθεί να είναι βαθιά τρομακτική – κι ας έχουν βγει δεκάδες ταινίες έκτοτε, οι περισσότερες με ακόμα πιο ρεαλιστικά πλάνα. Ο ίδιος ο δημιουργός της, έχει ζητήσει «συγνώμη» αλλά όχι από εμάς: από τους καρχαρίες, διότι η ταινία του οδήγησε τους ανθρώπους να τους κυνηγούν ανελέητα, να τους εξολοθρεύουν με καμάρι και να τους επιδεικνύουν με περηφάνεια, ακόμα κι αν τα περισσότερα είδη είναι άκακα για τον άνθρωπο, τρέφονται με πλανγκτόν ή δεν έχουν καμία διάθεση να μας επιτεθούν.
Ο καρχαρίας, είναι ένα αξιοθαύμαστος θηρευτής, ένα πλάσμα μοναδικό, οι επιθέσεις του οποίου σε ανθρώπους ετησίως είναι ελάχιστες, με τα θανατηφόρα περιστατικά να είναι απειροελάχιστα. Κι όμως, έχει αποκτήσει ένα άλλο status, ένα διαφορετικό «θανατηφόρο κύρος» χάρη στο σινεμά και κυρίως χάρη στον Steven Spielberg. Κι αυτή, είναι μια από τις «υπερδυνάμεις» του κινηματογράφου και ένα από τα μεγαλύτερα παράσημα των καλών «παραμυθάδων», όπως είναι ο Spielberg.