Περιεχόμενα
Όποιος έχει κάνει τη χάρη στον εαυτό του, γιατί περί χάρης πρόκειται, να την επισκεφτεί, το εισπράττει αμέσως ως αίσθηση. Έχει μια ενέργεια η Σύρος, ασύγκριτη και ζωογόνα. Σου «μιλάει», πιθανολογούμε, η Ιστορία ενός τόπου που φωνάζει αρχοντιά σε κάθε του τετραγωνικό μέτρο, μια κοιτίδα πολιτισμού και κουλτούρας.
Σαν σταρ του σινεμά; Κολλάει γάντι. Από αυτό το ευλογημένο κυκλαδονήσι ξεκίνησε ουσιαστικά ο κινηματογράφος στην Ελλάδα. Οργανωμένα, με τακτικές προβολές. Μια πολιτισμική και κοσμική πρωτιά για την οποία δικαιούται η Σύρος και οι κάτοικοί της να καμαρώνουν.
Η «πρωτόγονη» προσπάθεια στην Αθήνα
Είχε γίνει νωρίτερα μια απόπειρα να γνωρίσουν οι Αθηναίοι αυτό τον τότε «καινούριο, υπέροχο κόσμο». Αλλά με υβριδική μορφή. Δεν ήταν τόσο κινηματογράφος, όσο διαδοχικές φωτογραφίες σε κίνηση. Μια «πρωτόγονη» προσπάθεια που πραγματοποιήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 1896, λίγο μετά τους παρθενικούς σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες, οι οποίοι ως γνωστόν είχαν λάβει χώρα στην ελληνική πρωτεύουσα.
Τη διαδικασία «έτρεξε» ο Αλεξάντρ Προμιό. Επρόκειτο για έναν πλανόδιο, εκπρόσωπο των αδελφών Λυμιέρ, των Γάλλων εφευρετών δηλαδή του σινεμά που ήθελαν να γνωρίσουν την τέχνη που είχαν γεννήσει στον υπόλοιπο κόσμο. Η εφημερίδα Άστυ έγραψε τότε: «Άρχεται η λειτουργία του Κινηματοφωτογράφου, δι ου παριστώνται αι φωτογραφίαι εν κινήσει».
Στην ουσία, επρόκειτο για ημίωρες παραστάσεις από τις 09:00 ως τις 12:00 και από τις 14:00 ως τις 19:00 σε ένα άδειο τότε κατάστημα που βρισκόταν σε ένα ισόγειο σπιτιού στην οδό Κολοκοτρώνη, πίσω από την Παλαιά Βουλή. Τα παιδιά πλήρωναν εισιτήριο μιας δραχμής και δέκα λεπτά, το διπλάσιο οι μεγάλοι.
Η Σύρος έβαλε τις βάσεις για την άνθιση του σινεμά – Τι έγραφαν οι εφημερίδες της εποχής
Στη Σύρο λειτούργησε ο πρώτος κανονικός κινηματογράφος. Το 1900. Στο φημισμένο και ιστορικό «Ορφεύς», στην Ερμούπολη, την πρωτεύουσα του νησιού και των Κυκλάδων. Δυστυχώς το θέατρο αυτό, που βρισκόταν στην περιοχή Βαπόρια, δεν υπάρχει πια.
Ήταν μάλλον ξένος ο κινηματογραφιστής που έφερε στο νησί το υλικό, δεν έχει ωστόσο διασωθεί η ταυτότητά του ούτε κάποια άλλη λεπτομέρεια για το ποιος (μπορεί να) ήταν. Το σίγουρο είναι πως επρόκειτο για ένα ολοκληρωμένο κινηματογραφικό θέαμα.
Οι προβολές κράτησαν περίπου μια βδομάδα, ξεκινώντας τις τελευταίες μέρες του Ιουλίου και φτάνοντας ως τις πρώτες του Αυγούστου. Το εισιτήριο κόστιζε 1 δραχμή και προβάλλονταν 18 διαφορετικές ταινίες κάθε μέρα, όλες μικρού μήκους. Ναι, το πρόγραμμα ήταν αναμφίβολα πλούσιο.
Από τις ταινίες ξεχωρίζουν οι «Αμερικανοϊσπανικαί ναυμαχίαι» και τα μπροστά από την εποχή τους ή και σκανδαλιστικά αν κρίνουμε από τους τίτλους, «Χαριεντισμοί ανδρογύνου ους διακόπτει η εμφάνισις του τέκνου» και «Συμπλοκή 4 δεσποινίδων εν Νεαπόλει Αθηνών εν τω κοιτώνι των». Προβάλλονταν επίσης κωμικά σκετς, αλλά και «επίκαιρα», δηλαδή ειδήσεις απ’ όλο τον κόσμο.
Ήταν προφανώς αδύνατο για τις τοπικές εφημερίδες να μείνουν αδιάφορες μπρος σε αυτό το μέγα πολιτισμικό και κοσμικό γεγονός. Σε ένα ρεπορτάζ διαβάζουμε τα εξής: «Κινηματογράφος έκτακτος πολύ κόσμον συναθροίζει, διότι αληθώς το θέαμα είνε περίεργον και αξιοθέατον».
Σε ένα άλλο, τα κάτωθι: «Από του παρελθόντος Σαββάτου δίδει εν τω ρωμαντικωτάτω θεάτρω Ορφεύς εν μέσω πολλού και εκλεκτού κόσμου παραστάσεις, ο προ ημερών αφιχθείς μέγιστος κινηματογράφος και φωνογράφος του Έδισσων (σ.σ.: Έντισον) μετ΄αρκετής οπωσδήποτε επιτυχίας. Δεν πρέπει να λείψη κανείς…».
Οι αφίσες και η αναβίωση του 1999
Για εκείνες τις κινηματογραφικές προβολές του 1900 κυκλοφόρησαν ειδικές αφίσες, οι πρώτες στο είδος τους στην Ελλάδα – ναι, η Σύρος ήταν πιονέρος και σε αυτό. Χάρη σε αυτές τις αφίσες, σωθήκαν και πολύτιμες πληροφορίες για τις ταινίες που προβλήθηκαν. Αργότερα βρέθηκε και κινηματογραφικό υλικό. Που αποτέλεσε τη βάση για μια προσπάθεια «ταξιδιού στο χρόνο» που έγινε το 1999.
Συγκεκριμένα, ο θερινός κινηματογράφος Παλλάς του νησιού μεταμορφώθηκε τότε και για λίγο σε θέατρο Ορφεύς προκειμένου να παρουσιαστεί μια παράσταση – αναβίωση εκείνης της πρώτης κινηματογραφικής προβολής, σε σκηνοθεσία Νίκου Θεοδοσίου και οργάνωση παραγωγής Τέο Ρόμβου.
Ρομαντισμός, νοσταλγία και ιστορική μνήμη. Σε έναν τόπο που δεν είναι μόνο υπέροχα τοπία και διακοπές – όχι πως αυτά είναι λίγα βέβαια!
