Τι μπορεί να δει κανείς ως αξιοθέατο αν ταξιδέψει στο Κατάρ; Η μικρή αυτή χερσόνησος στις ανατολικές ακτές της Αραβίας, που κολυμπάει στο πετρέλαιο, μπορεί να προσφέρει την πολυτέλεια και την γκλαμουριά της πρωτεύουσας Ντόχα, το πλίθινο οχυρό Αλ Ζουμπάρα και την απεραντοσύνη της ερήμου. Την οποία κοσμεί εδώ και 1,5 χρόνο μια εντυπωσιακή καλλιτεχνική κατασκευή, με το ποιητικό όνομα «Σκιές που Ταξιδεύουν στη Θάλασσα της Ημέρας».
Τι είναι αυτό; Μια σειρά γεωμετρικών σχημάτων, τεράστιων μεταλλικών δακτύλιων και κύκλων, στο κάτω μέρος των οποίων (εκεί που δεν χτυπάει ο ήλιος δηλαδή) έχουν καθρέφτες. Περισσότεροι από 20 τέτοιοι δακτύλιοι βρίσκονται στην έρημη περιοχή στα βορειοδυτικά της χώρας. Ολοένα και περισσότεροι, τουρίστες αλλά και ντόπιοι, καλύπτουν τα περίπου 50 χιλιόμετρα της διαδρομής από τη Ντόχα του Κατάρ μέχρι εκείνο το σημείο, στη μέση του πουθενά, απλά για να βρεθούν στη σκιά των κύκλων, να δουν την αντανάκλαση του εαυτού τους στο έδαφος και να ισορροπήσουν στους δακτύλιους.
Ποιος το εμπνεύστηκε αυτό το έργο τέχνης; Το μυαλό, αλλά και η ονομασία, πάει αμέσως σε κάποιον τοπικό καλλιτέχνη με ανησυχίες, αλλά η αλήθεια απέχει πολύ. Για την ακρίβεια, βρίσκεται κάποιες χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από το Κατάρ. Δημιουργός αυτού του πολύ δημοφιλούς, όπως δείχνουν τα πράγματα, τεχνουργήματος είναι ένας Ισλανδο-Δανός καλλιτέχνης, ο Ολαφούρ Ελίασον! Το όνομα μπορεί να μην σας λέει κάτι, αλλά ο Ελίασον θεωρείται τον τελευταίο καιρό ως ένας από τους κορυφαίους καλλιτέχνες στον κόσμο στην εξερεύνησης της βαθιάς ρίζας της ανθρωπότητας σε σχέση με τη φύση.
Το σχέδιο, αν το δεις από ψηλά, είναι συμμετρικό. Αποτελείται από 20 μεγάλα κυκλικά καταφύγια, τρεις μονούς δακτυλίους και δύο διπλούς δακτυλίους. Η οροφή κάθε κύκλου, με τους καθρέφτες, συνδυάζει τα όρια μεταξύ του αμμώδους εδάφους και του απέραντου ουρανού, ενώ η αλληλεπίδραση του ηλιακού φωτός και των σκιών που διασχίζουν το έργο δημιουργεί συνεχώς μεταβαλλόμενες εικόνες. Στην ουσία είναι ένα συνεχές παιχνίδι με την αντανάκλαση του ήλιου, της σκιάς και της άμμου.
Κατάρ: Η έρημος είναι γεμάτη από ζωή
Ο Ελίασον, ο οποίος ζει και εργάζεται στην Κοπεγχάγη και το Βερολίνο, λέει ότι τον τράβηξε αυτή η απομακρυσμένη γωνιά του Κατάρ από τις εκπληκτικές ομοιότητες με το έδαφος της πατρίδας του της Ισλανδίας, στο βόρειο Ατλαντικό. Παρά την εμφάνιση άγονης ερήμου, είπε ότι ήταν επίσης έκπληκτος από τις ανακαλύψεις που έκανε εκεί.
Κατάλαβε ότι ακόμα κι ένα φαινομενικά έρημο περιβάλλον μπορεί να σφύζει από ζωή. Κι αποφάσισε να δημιουργήσει αυτό το έργο τέχνης, ώστε να προσελκύσει ακόμα περισσότερους ανθρώπους να έλθουν σε επαφή με την απεραντοσύνη της ερήμου του Κατάρ, να την εξερευνήσουν και να μάθουν περισσότερα όχι μόνο γι’ αυτή, αλλά και για τον εαυτό τους.
Αν έχει κάποιος αρκετή φαντασία, μπορεί να δει στα παιχνίδια του φωτός και της σκιάς τα ποτάμια, τα σπήλαια και τα μονοπάτια πεζοπορίας που υπάρχουν στην Ισλανδία, ένα τελείως διαφορετικό περιβάλλον. Ο Ελίασον είπε ότι γοητεύθηκε από τις αντιθέσεις της περιβαλλοντικής και γεωλογικής ιστορίας του πλανήτη μας, η οποία ξεχωρίζει σε πλήρη αντίθεση με τα εκπληκτικά νέα αρχιτεκτονικά έργα. Υπονοεί ότι το έργο του έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τους τεράστιους και επιβλητικούς ουρανοξύστες στη Ντόχα, την πρωτεύουσα του Κατάρ.
Ο Ελίασον έγινε γνωστός ευρύτερα μέσα από το έργο του Weather Project. Μια ακόμα εμπνευσμένη κατασκευή με καθρέφτες και φως, που έλουσε την Tate Modern Gallery του Λονδίνου στο πορτοκαλί φως ενός γιγάντιου ήλιου. Φυσικά εκείνο το έργο στο Λονδίνο είχε πολύ περισσότερο κοινό απ’ ό,τι αυτό στο Κατάρ, αλλά ο ίδιος προτίμησε να το εγκαταστήσει σχετικά μακριά από την πρωτεύουσα, ώστε να δώσει και την αίσθηση της προσπάθειας. Για να το δεις, θα πρέπει να προσπαθήσει. Λίγο, έστω.
Μέσα από τις «Σκιές που Ταξιδεύουν στη Θάλασσα της Ημέρας» ο Ελίασον προσπαθεί να επικεντρώσει το βλέμμα του επισκέπτη στην έρημο του Κατάρ. Μια τοποθεσία που μπορεί να θεωρείται δεδομένη ως απλή, άδεια ή καθημερινή, μπορεί να αλλάξει όψη αν τη δει κανείς από διαφορεική γωνία. Ο Ελίασον λέει ότι οι δομές έχουν σχεδιαστεί για να προσελκύουν τους ανθρώπους, να αλληλεπιδρούν με την εγκατάσταση και να τους ενθαρρύνουν να συλλογιστούν το περιβάλλον τους. Επίσης είναι τελείως διαφορετικό αυτό που θα παρατηρήσει κανείς αν επισκεφτεί το έργο πρωί, μεσημέρι ή απόγευμα, δεδομένου ότι η κλίση του ήλιου πάνω στους δακτύλιους και τους κύκλους είναι πολύ διαφορετική.
Ο Ελίασον λέει ότι το έργο του στο Κατάρ προορίζεται να δημιουργήσει μια αίσθηση του χρόνου που περνάει και της αποσύνδεσης από την τυπική μας αντίληψη του χρόνου, αλλά και τη ευαισθητοποίηση για την κλιματική αλλαγή. Οι καθρέφτες, επίσης, βοηθούν την αυτό-αντανάκλαση. Να δει κανείς το πρόσωπο και το σώμα του όχι με βάση τον ορίζοντα, αλλά το έδαφος.
** Με πληροφορίες από CNN.
