Περιεχόμενα
Το θέατρο, όπως τουλάχιστον το βλέπουμε στην Ελλάδα και όπως, ίσως, επιλέγω να το ερμηνεύσω εγώ, δεν είναι πάντοτε ένα μέρος στο οποίο όσοι καθόμαστε κάτω από τη σκηνή, καλούμαστε απλά να δούμε. Ούτε αρκεί η συμμετοχή διά της ψυχικής σύνδεσης και του χειροκροτήματος. Κάποιες φορές θέλει κάτι περισσότερο απ΄αυτό, παραπάνω κι απ΄αυτό που λέμε άχθος. Και η παράσταση Μισάνθρωπος στο Θέατρο Εμπορικόν είναι μια τέτοια περίπτωση.
Ο Γιάννης Κακλέας είναι ένας σκηνοθέτης που, ούτως ή άλλως, πάντοτε με βάση τη δική μου θεώρηση των πραγμάτων, έχει κάποιες τεχνικές και παίρνει κάποιες επιλογές που μπορεί να παθιάσουν τον θεατή, μπορεί και να τον ενοχλήσουν. Και ο Μισάνθρωπος είναι μια παράσταση γεμάτη απ΄αυτό.
Εδώ είναι το σημείο που απαιτείται αυτό το κάτι παραπάνω. Υπάρχουν σημεία όπου καλείται ο θεατής να βρει 1-2-3 υποθέσεις για να δικαιολογήσει αυτό που βλέπει και να το συνδέσει με το ίδιο το έργο. Και από αυτές τις υποθέσεις, θα πρέπει να επιλέξει τη μία που του ορίζει η ψυχή του ή άλλες παράμετροι, ακόμα ακόμα και η συμπάθεια που μπορεί να έχει προς τον σκηνοθέτη ή τους ηθοποιούς.
Η επιλογή αυτή είναι που θα του δώσει και το μονοπάτι για να καταλήξει στο τι κρατάει μαζί του από την παράσταση όταν αφήνει το θέατρο. Ο Μισάνθρωπος έχει μια χαρακτηριστική τέτοια κατάσταση, λίγο μετά το μεγάλο ξέσπασμα του Αλσέστ που υποδύεται ο Παπασπηλιόπουλος με τρόπο συγκλονιστικό.
Ο Μισάνθρωπος είναι στην πράξη ο Ερωτευμένος Άνθρωπος σε μια Κοινωνία της Επιφάνειας
Εκεί υπάρχει ένα δεκάλεπτο περίπου, όπου ένιωσα ως θεατής ότι πρέπει πρώτα να ερμηνεύσω αυτό που βλέπω και μετά να πάω στο παρακάτω βήμα, της συμμετοχής στην πλοκή. Μετά από ένα εσωτερικό σοκ μικρής κλίμακας και μια αίσθηση άβολου, αντιλήφθηκα πως αυτό το τμήμα έπρεπε να είναι έτσι όπως είναι, για να αναδείξει με τον πιο ακραίο βαθμό την κενότητα των ανθρωπίνων συναναστροφών, με τις οποίες καταπιάνεται ο Μισάνθρωπος.
Ο Αλσέστ κατηγορεί τους πάντες πως επιλέγουν τις ψεύτικες φιλοφρονήσεις αντί για τον δρόμο της ειλικρίνειας. Κι όταν του ζητείται η άποψή του, ξεκαθαρίζει πως η ειλικρίνεια του δεν θα γίνει εύκολα αποδεκτή. Και συνεχίζουν να την ζητούν. Κι όταν τελικά λέει την αλήθεια του, γίνεται δυσάρεστος ως και μισητός.
Δημιουργείται μια αντίστιξη σε εκείνο το σημείο. Από το ξέσπασμα ειλικρίνειας του Αλσέστ που τον στέλνει στο περιθώριο, να παρατηρεί την αγαπημένη του Σελιμέν (Ευγενία Σαμαρά), βλέπουμε εκείνη να περιτριγυρίζεται από αυλοκόλακες και όλοι μαζί να μιλούν με τα χειρότερα λόγια για άλλους, πίσω από την πλάτη τους, ενώ μπροστά τους τους λούζουν με φιλοφρονήσεις.
Αυτό το σημείο, αν και σε πρώτη φάση προκαλεί μια απομάκρυνση στον θεατή, λειτουργεί ως αναγκαία γέφυρα με αυτό που θα ακολουθήσει. Εκεί όπου οι φαύλες φιλοφρονήσεις, αντικαθιστούνται από τις «όμορφες» προσβολές. Είναι ένα δεκάλεπτο απόλυτης αποτύπωσης του άδειου που διακατέχει τις κοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων, με τη Σελιμέν να είναι η σημαία αυτού του καθεστώτος.
Τάζει έρωτες σε όλους, λειτουργεί χρησιμοθηρικά, τα βλέπει όλα σαν ένα παιχνίδι που στο τέλος του θα πρέπει κάτι να κερδίσει. Δεν είναι όμως η Σελιμέν το τέρας. Είναι δηλαδή, αλλά είναι κι αυτή που ξεμπροστιάζει τις ψευδαισθήσεις. Ο Αλσέστ πιστεύει ότι την αγαπάει ειλικρινά. Θέλει να την τραβήξει από τον κοινωνικό βούρκο. Βαθιά μέσα του όμως, θέλει να γίνει μέρος του. Τον γοητεύει η ψεύτικη λάμψη της Σελιμέν κι όχι η ουσία της. Κι αυτό το καταλαβαίνει στο τέλος.
«Αγαπώ εσένα, αλλά χωρίς εσένα», λέει σε κάποια στιγμή η Φωτεινή Αθερίδου που υποδύεται την αφηγήτρια, κι αυτό είναι ένα από τα στοιχεία που ο Μισάνθρωπος του Κακλέα φωτίζει περισσότερο. Το έργο ως έργο, έχει πάντοτε κοινά μηνύματα σε όλα τα ανεβάσματα. Υπάρχουν όμως σημεία του που ενταφιάζονται αλλιώς μέσα μας ανάλογα με την προσέγγιση του σκηνοθέτη και του θιάσου. Και φυσικά ανάλογα με την ψυχική μας κατάσταση τη στιγμή που τα βλέπουμε, άρα και με τις ανάγκες που δημιουργεί αυτή η κατάσταση.
Η ερμηνεία που δίνω τώρα στο έργο, δεν είναι ίδια με αυτή που θα δώσω σε μια περίοδο συναισθηματικής πληρότητας ή ευτυχίας. Κι η ερμηνεία που δίνω τώρα εστιάζει στο σοκ που νιώθει ο άνθρωπος όταν συνειδητοποιεί πως αυτό που αποκαλούσε Έρωτα, αυτό που έλεγε Αγάπη για τον άλλον, δεν ήταν τόσο ιδανικό και ανιδιοτελές όσο πίστευε.
Ένα στοίχημα για τον κάθε θεατή
Τα μάτια μας θέλουν αυτό που βλέπουν και μετά το ονειρεύονται. Όχι αυτό που βλέπουν και αυτό που είναι. Ερωτευόμαστε αυτό που μας εξάπτει να το αλλάξουμε, όχι αυτό που είναι ο Άλλος. Θέλουμε να αφαιρέσουμε το μέσα σαν να κρατάμε ένα κουτάλι και να βγάζουμε το αβοκάντο, και μετά θέλουμε να το λιώσουμε και να το ανακατέψουμε με άλλα υλικά. Με τόσα υλικά που το αβοκάντο δεν είναι πια το πιο έντονο γευστικά, δεν είναι ενοχλητικό, υπάρχει απλά και μόνο για την ψευδαίσθηση πως τρώμε κάτι θρεπτικό.
Ίσως ο Έρωτας, όπως τον βλέπουμε στην ψυχή του Αλσέστ, να είναι ένα αβοκάντο. Κι ίσως η Σελιμέν να είναι, μέσα από την κενότητα και την επιδερμική της προσέγγιση, πολύ πιο αληθινή από τον Αλσέστ. Σίγουρα πολύ πιο συνεπής προς τα θέλω της. Δεν εξουσιάζεται από την ηθική των πρέπει. Κι ίσως τελικά η Σελιμέν που μέσα από τα μάτια του Αλσέστ μας παρουσιάζεται ως βρώμικη, να είναι πιο ικανή να ερωτευτεί, γιατί ο έρωτας θέλει αιματοκύλισμα, θέλει βούρκο και λάσπη ώστε να βρίσκει το καθαρτήριό του. Κι ο Αλσέστ είναι πολύ καθαρός.
Ο Μισάνθρωπος του Κακλέα είναι μια παράσταση που, όπως προειδοποιεί η Αθερίδου στην αρχή, σε κάποια σημεία της μπορεί να φανεί βαρετή. Όταν όμως έρχονται τα δυνατά της σημεία, δίνει αξία στο βαρετό που προηγήθηκε. Αυτά βέβαια, είναι ο τρόπος που βλέπω τα πράγματα εγώ, που σίγουρα δεν είμαι κάτι το περισσότερο σε σχέση με έναν οποιονδήποτε θεατή. Και δεν γνωρίζω και τις εσωτερικές ανάγκες του σκηνοθέτη και των ηθοποιών, για να μπορέσω να πω αν στάθηκαν συνεπείς απέναντι σε αυτό που θέλουν.
Στο τέλος της ημέρας, αυτό είναι το θέατρο. Κάποιοι άνθρωποι έχουν ανάγκη να βγάλουν κάτι από μέσα τους κι ελπίζουν πως αυτό που θέλουν, δε θα χρειαστεί να το αλλοιώσουν για να αρέσει. Θα αρέσει όπως ακριβώς είναι. Ο Μισάνθρωπος είναι μια παράσταση-στοίχημα για κάθε έναν θεατή που θα την δει. Προσωπικό, μια αναμέτρηση με το μέσα του. Γι΄αυτό η οποιαδήποτε δική μου ερμηνεία, δεν είναι παρά προσωπική ανάγκη να εξωτερικεύσω κι εγώ το αποτύπωμα της παράστασης μέσα μου.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Σκηνοθεσία / Απόδοση κειμένου: Γιάννης Κακλέας
Σκηνικά: Ηλένια Δουλαδίρη – Γιάννης Κακλέας
Κοστούμια: Ηλένια Δουλαδίρη
Φωτισμοί: Στέλλα Κάλτσου
Κίνηση: Αγγελική Τρομπούκη
Μουσική: Βάϊος Πράπας
Βίντεο- Επεξεργασία εικόνας: Παντελής Μάκκας
Μουσική επιμέλεια: Γιάννης Μπερερής
Βοηθός Σκηνοθέτη: Ρέα Σαμαροπούλου
Παίζουν οι ηθοποιοί:
Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος
Ευγενία Σαμαρά
Στέλιος Ιακωβίδης
Αθηνά Μουστάκα
Θάνος Μπίρκος
Φωτεινή Αθερίδου
Αυγουστίνος Κούμουλος
Αλέξης Φουσέκης
Κυριάκος Σαλής
Φωτογραφίες: Πάτροκλος Σκαφίδας – Εβίτα Σκουρλέτη
Πληροφορίες: Θέατρο Εμπορικόν, Σαρρή 30, Ψυρρή, Τετάρτη/Κυριακή 20:00, Πέμπτη-Παρασκευή 21:00, Σάββατο 18:00 & 21:00
Διαβάστε ακόμη στο intronews.gr:
Παιχνιδοποιός: Το σαρωτικό θρίλερ που έγινε talk of the town της θεατρικής Αθήνας
Η Στέλλα με τα Κόκκινα Γάντια είναι ένας παιάνας στην ψυχική απελευθέρωση
TheARtro: Θέατρο επαυξημένης πραγματικότητας; Ναι, και μάλιστα σε παγκόσμια πρώτη στην Ελλάδα
