Περιεχόμενα
Το «Festen» του Τόμας Βίντερμπεργκ, η πρώτη και πιο εμβληματική ταινία του κινήματος Dogme 95 έρχεται στο Θέατρο Άλμα, από τις 30 Οκτωβρίου, σε θεατρική διασκευή των Μπο Χάνσεν και Μόγκενς Ρούκοφ, και σε δραματουργική επεξεργασία – σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου.
Στους πρωταγωνιστικούς ρόλους της παράστασης θα δούμε τους Ναταλία Τσαλίκη, Γιώργο Ζιόβα, Προμηθέα Αλειφερόπουλο, Αναστάση Λαουλάκο, Ιωάννα Κολλιοπούλου, Ιωάννα Τζίκα, Γιάννη Καπελέρη, Μιχάλη Αφολαγιάν και Μαριάννα Πουρέγκα.
Όλοι μαζί μας προσκαλούν στους χώρους του Θεάτρου Άλμα, για να δώσουμε ζωή στη συνταρακτική ιστορία αυτής της «γιορτής», σε μια θεατρική απόδοση που θα προσπαθήσει να σπάσει τα όρια της σκηνής, αλλά και τα όρια μεταξύ θεατή και ηθοποιού, δημιουργώντας μία πραγματική «συνάντηση», στην οποία όλοι θα λάβουμε μέρος.
Το «Festen» είναι η ιστορία μιας οικογενειακής γιορτής, παρουσία όλης της οικογένειας καθώς και πλήθους φίλων, για τα 60ά γενέθλια του πατέρα. Όλοι τον αγαπούν και τον σέβονται. Ή μήπως όχι;
Κατά την διάρκεια της γιορτής ο μεγαλύτερος γιος, ο Κρίστιαν, αποκαλύπτει το μυστικό που κρύβει από την παιδική του ηλικία και που πιθανότατα υπήρξε και ο λόγος αυτοκτονίας της δίδυμης αδελφής του.
Festen: Από το σημείωμα του σκηνοθέτη Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου
«Το 1998, έναν χρόνο μετά την ενηλικίωσή μου, είδα στον κινηματογράφο το “Festen”. Την πρώτη ουσιαστική και καθοριστική ταινία του καλλιτεχνικού κινήματος “Dogma” σε σκηνοθεσία του Τόμας Βίντεμπεργκ.
Σοκαρισμένος παρακολούθησα την καινούργια αυτή αφήγηση καθώς ο σκηνοθέτης, με τον τρόπο που επέλεξε να κινηματογραφήσει, θέλησε να μας εμπλέξει τόσο πολύ στην ιστορία ώστε να μη νιώθουμε πως παρακολουθούμε μία ταινία, αλλά τα σχεδόν αμοντάριστα ντοκουμέντα μιας πραγματικής οικογενειακής ιστορίας.
Ό,τι πιο κοντινό στο να ήμασταν αληθινά παρόντες στην γιορτή. Ένιωσα άβολα. Με τάραξε. Και το θέμα και ο καινούργιος τρόπος. Το τακτοποίησα κάπου μέσα μου και δεν επανήλθα. Για χρόνια. 26 χρόνια.
Μέσα σε αυτά τα χρόνια, ασχολούμενος κυρίως με το θέατρο, μία βασική σκέψη εδραιώθηκε μέσα μου. Το θέατρο δεν είναι ένας χώρος που λέμε ιστορίες. Ο κινηματογράφος μπορεί να το κάνει καλύτερα από εμάς. Το θέατρο είναι ένας τόπος «κοινωνίας».
Όλοι μαζί, θεατές και ερμηνευτές, μαζευόμαστε στον ίδιο χώρο και μέσα από τη δημόσια μαρτυρία του τραύματος γνωρίζουμε καλύτερα τον εαυτό μας. Και ίσως κάνουμε και ένα βήμα πιο κοντά σε αυτόν. Κάπως έτσι επανήλθε μέσα μου το “Festen”. Μετά από 26 χρόνια.
Σκέφτηκα τον Κρίστιαν. Τον μεγάλο γιο της οικογένειας. Έχει ανάγκη από θεατές για να βρει τη δύναμη να πει αυτό που κρύβει από παιδί. Η ανάγκη του Κρίστιαν να μοιραστεί δημόσια, στα πλαίσια της γιορτής για τα γενέθλια του πατέρα του, το τραύμα του, να χρησιμοποιήσει τους καλεσμένους σαν μάρτυρες για να τα καταφέρει, μου θύμισε τη δική μας λειτουργία. Την θεατρική.
Με τάραξε ξανά. Μου γέννησε την επιθυμία για τη δημιουργία μιας παράστασης που θα μας φέρει ακόμα πιο κοντά στο γεγονός. Μία παράσταση που συνομιλεί με την κυρίαρχη ιδέα της ταινίας. Συνομιλεί και με τον τρόπο.
Μία παράσταση που καταργεί τα όρια μεταξύ θεατή και ηθοποιού. Που μας εμπλέκει βιωματικά. Κανείς δεν παρακολουθεί κανέναν. Όλοι μαζί ζούμε την ιστορία απ’ την αρχή μέχρι το τέλος. Μία παράσταση με καλεσμένους στην γιορτή και όχι με θεατές.
Μία παράσταση που μας κάνει τους μάρτυρες που χρειάζεται ο Κρίστιαν. Που χωρίς την δική μας μαρτυρία δεν έχει νόημα να ειπωθεί η ιστορία. Το μόνο που θα χρειαστεί να αποφασίσει ο καλεσμένος μας πριν έρθει στη γιορτή, είναι αν θα αποτελέσει μέλος της οικογένειας ή στενό φίλο και θα καθίσει μαζί της στο τραπέζι, αν θα καθίσει δίπλα ή αν θα πάρει μέρος στη γιορτή από κάποια απόσταση. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να είναι έτοιμος να εμπλακεί προσωπικά».
Σε αυτό το –συμπεριληπτικό για το κοινό– ανέβασμα του “Festen”, το έργο της μετατροπής των χώρων του θεάτρου σε ένα ζωντανό, ρεαλιστικό σκηνικό κόσμο, αναλαμβάνει μια αξιόλογη ομάδα συντελεστών, με την Ηλένια Δουλαδίρη στον σχεδιασμό των σκηνικών και των κοστουμιών, την Ζωή Μολυβδά Φαμέλη στον σχεδιασμό των φωτισμών και τον Άκη Πολύζο στη δημιουργία των videos. Την μετάφραση του έργου στην ελληνική γλώσσα έχει κάνει ο Αντώνης Γαλέος.
Τι είναι το Dogme 95;
Στις 13 Μαρτίου 1995 πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι ένα συνέδριο για τον εορτασμό των 100 χρόνων του κινηματογράφου. Με την κατάλληλη ονομασία Le cinéma vers son deuxième siècle, η εκδήλωση επικεντρώθηκε ειδικά στον δεύτερο αιώνα του κινηματογράφου και είχε προσκαλέσει τον Δανό σκηνοθέτη Lars von Trier να μιλήσει.
Πριν από την ομιλία του, στα μέλη του ακροατηρίου (στο οποίο περιλαμβάνονταν πολλά από τα πιο σεβαστά ονόματα της κινηματογραφικής βιομηχανίας) μοιράστηκαν κόκκινα φυλλάδια που θα ανακοίνωναν επίσημα το Dogme 95.
Πώς ξεκίνησε το Dogme 95: Όρκος αγνότητας – Ένα αναρχικό κινηματογραφικό κίνημα
Μαζί με τον Τόμας Βίντερμπεργκ, ο Τρίερ είχε δημιουργήσει ένα μανιφέστο που μιμούταν σκόπιμα το Une certaine tendance du cinema του Τριφό, το άρθρο του Cahiers du cinéma που έδωσε το έναυσμα για το γαλλικό Nouvelle Vague το 1954.
Μέσα στο μανιφέστο τους, ο Τρίερ και ο Βίντερμπεργκ συνέταξαν έναν «Όρκο αγνότητας», στον οποίο έθεσαν τους αυστηρούς όρους που θα καθόριζαν αν μια ταινία θα μπορούσε να θεωρηθεί ή όχι μέρος του κινήματος Dogme 95.
Οι όροι:
Τα γυρίσματα πρέπει να πραγματοποιούνται επιτόπου, χωρίς να παρέχονται σκηνικά ή σκηνικά που δεν υπάρχουν λογικά μέσα σε αυτό το σκηνικό (Εάν ένα συγκεκριμένο σκηνικό είναι απαραίτητο για την πλοκή. Θα πρέπει να επιλεγεί ένας χώρος όπου το συγκεκριμένο σκηνικό να μπορεί να βρεθεί).
Ο ήχος δεν παράγεται ξεχωριστά. Δεν πρέπει ποτέ να παράγονται ήχοι, όπως μουσική που δεν υπάρχει μέσα στη σκηνή.
Όλες οι λήψεις πρέπει να γίνονται με το χέρι. Η κίνηση, η ακινησία και η σταθερότητα πρέπει να επιτυγχάνονται με το χέρι.
Η ταινία πρέπει να είναι έγχρωμη, χωρίς ειδικό φωτισμό. Εάν δεν υπάρχει αρκετή έκθεση στο φως, μπορεί να τοποθετηθεί μια απλή λάμπα στην κάμερα.
Δεν μπορεί να υπάρχουν οπτικές επεξεργασίες ή φίλτρα φακών.
Δεν υπάρχει «επιφανειακή» δράση (όπως σκηνοθετημένοι φόνοι, περίτεχνα ακροβατικά κ.λπ.).
Απαγορεύεται αυστηρά η γεωγραφική αλλοτρίωση, δηλαδή η ταινία πρέπει να λαμβάνει χώρα εδώ και τώρα.
Ταινίες ειδικού περιεχομένου δεν είναι αποδεκτές.
Η φόρμα της ταινίας πρέπει να είναι σε 35mm, όπως ορίζεται από την Ακαδημία.
Ο σκηνοθέτης δεν πρέπει να αναγνωρίζεται ως ο «δημιουργός».
Σε σύγκριση με οποιοδήποτε άλλο κίνημα στην ιστορία του κινηματογράφου, το Dogme 95 είναι ίσως το πιο εύκολο να οριστεί, χάρη στις σκληρές γραμμές που χάραξε αυτό το μανιφέστο. Παρόλο που αυτοί οι περιορισμοί σίγουρα θα απομάκρυναν πολλούς κινηματογραφιστές από τη συμμετοχή τους στο κίνημα, η ιδιαιτερότητα του Βίντερμπεργκ και του Τρίερ στο Vows of Chastity σκιαγραφεί ξεκάθαρα τον τρόπο με τον οποίο το μανιφέστο Dogme 95 σχεδίαζε να αλλάξει το μέλλον του κινηματογράφου.
«Αν κάποιος απαξιώνει τον ορθολογισμό, ο κόσμος τείνει να καταρρεύσει». Λαρς Φον Τρίερ
Πρώτα απ’ όλα, το Dogme 95 σκόπευε να δημιουργήσει μεγαλύτερη εστίαση στις αξίες της παραδοσιακής αφήγησης, της ερμηνείας και των συγκεκριμένων θεμάτων. Με έμφαση σε αυτές τις βασικές πτυχές της κινηματογραφικής αφήγησης, το Dogme 95 ήταν μια αντίδραση στην υπερβολική εξάρτηση από την τεχνολογία, όπως τα ειδικά εφέ και τα πρωτοποριακά ψηφιακά εργαλεία.
Με αυτόν τον τρόπο, το κίνημα βρισκόταν σε άμεση αντίθεση με την εμπορική κινηματογραφική παραγωγή των στούντιο της εποχής (blockbusters) και ήταν μια σαφής προσπάθεια να δοθεί μεγαλύτερη δύναμη στην ανεξάρτητη δημιουργική ομάδα.
Το κίνημα αυτό θα σχηματίσει κατά συνέπεια μια συλλογικότητα Dogme 95 που θα περιλαμβάνει κινηματογραφιστές από όλο τον κόσμο.
Γνωστές και ως «Αδελφοί (Brethren) του Dogme 95», είδαν τον Κρίστιαν Λέβρινγκ και τον Σόρεν Κράγκ – Γιάκομπσεν να ενώνονται με τον Βίντερμπεργκ και τον Λαρς φον Τρίερ, οι οποίοι δημιούργησαν τίτλους που υπάκουαν στους όρκους αγνότητας.
Ωστόσο, δεν θα τηρούσαν όλες οι ταινίες αυστηρά κάθε κανόνα. Κατά την υποβολή μιας ταινίας προς εξέταση, ο σκηνοθέτης έπρεπε να «εξομολογηθεί» τους τρόπους με τους οποίους απέτυχε να συμμορφωθεί με τους όρκους του.
Για παράδειγμα, κατά την υποβολή του Julien Donkey-Boy, ο Χάρμονι Κόριν σημείωσε σειρά από παραβάσεις των κανόνων κατά τη διάρκεια της παραγωγής της ταινίας. Αυτό κυμαινόταν από την προσποίηση της εγκυμοσύνης της Κλοέ Σεβίνί μέχρι την αγορά μιας παρτίδας ωμών βατόμουρων.
«Με την ένταξή μου στην αδελφότητα Dogme εγκατέλειψα με υπερηφάνεια εκείνες τις κινηματογραφικές τακτικές με τις οποίες μεγάλωσα. Και κάνοντάς το αυτό, υπέκυψα σε μια θρησκευτικού τύπου ημι-καλβινιστική θέρμη. Αλλά, όπως όταν ήμουν παιδί, ο πειρασμός της αμαρτίας ήταν πάντα μια ρομαντική επιλογή». – Χάρμονι Κόριν
Τρία χρόνια μετά την ανακοίνωση του μανιφέστου, κυκλοφόρησε η πρώτη επίσημη ταινία Dogme 95 από τον Βίντερμπεργκ. Με τίτλο Festen, η ταινία σημείωσε άμεση επιτυχία στην κριτική, κερδίζοντας το Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών το 1998.
«Νομίζω ότι το Dogme ενέπνευσε αρκετούς ανθρώπους και ξεκίνησε ένα ψηφιακό κίνημα. Προσωπικά, το βρήκα εξαιρετικά ανεβαστικό και φανταστικό να γυρίζω ταινίες Dogme, αλλά ένιωσα ότι το ολοκλήρωσα με το Festen. Νομίζω ότι αυτό ήταν το τέλος του δρόμου του Dogme για μένα. Μέχρι εκεί μπορούσα να φτάσω». – Τόμας Βίντερμπεργκ
Υπάρχουν συνολικά 35 ταινίες Dogme, με τον Λαρς φον Τρίερ να παραμένει η πιο αναγνωρίσιμη διεθνώς φιγούρα του κινήματος. Όπως και ο Βίντερμπεργκ, έτσι και αυτός θα παρεκκλίνει τελικά από τους περιορισμούς των Όρκων Αγνότητας, αναζητώντας νέες προκλήσεις καθώς ο κινηματογράφος εισέρχεται στον 21ο αιώνα.
Festen, η εμβληματική ταινία του Dogme 95
Το Festen είναι η πρώτη και μοναδική ταινία του Τόμας Βίντερμπεργκ στο πλαίσιο του Μανιφέστου Dogme.
Το Festen παρακολουθεί μια οικογενειακή συγκέντρωση που μετατρέπεται σε χάος και σκοτάδι μετά την ομιλία του μεγαλύτερου γιου, του Κρίστιαν, που αποκαλύπτει ότι ο πατέρας του τον κακοποίησε σεξουαλικά ως παιδί.
Αυτό που κάνει το Festen μια συναρπαστική παρακολούθηση είναι ο τρόπος με τον οποίο οι πληροφορίες διοχετεύονται σιγά σιγά στο κοινό -μοιάζει σαν να είμαστε κι εμείς καλεσμένοι στο πάρτι και να μαθαίνουμε την αλήθεια καθώς τα γεγονότα εξελίσσονται.
Επιπλέον, το στυλ κινηματογράφησης Dogme ενισχύει αυτή την αίσθηση, ότι είμαστε ένας από τους καλεσμένους. Ο lo-fi φωτισμός και η ποιότητα της οικιακής ταινίας του υλικού μας επιτρέπουν να βιώσουμε την ιστορία σαν να είναι πραγματική και σαν να είμαστε εμείς πίσω από την κάμερα που καταγράφουμε το πάρτι, καθώς αυτό ξεφεύγει από τον έλεγχο.
Πράγματι, είναι μεγάλος έπαινος αν ο ίδιος ο Μπέργκμαν σου λέει ότι η ταινία σου είναι αριστούργημα, και αυτό ακριβώς συνέβη στον Βίντερμπεργκ.
Παραδόξως, ο Βίντερμπεργκ εξομολογήθηκε στη συνέχεια ότι είχε «κλέψει» μια σκηνή από το Fanny and Alexander του Μπέργκμαν, τη στιγμή που όλοι οι καλεσμένοι χορεύουν μέσα στο σπίτι (ο Μπέργκμαν αντέτεινε τότε ότι την έχει κλέψει από τη Λεοπάρδαλη του Βισκόντι).
Η σκηνή δείχνει πόσο χαοτικές μπορεί να είναι οι οικογενειακές συγκεντρώσεις. Επίσης, το γεγονός ότι όλοι συμμετέχουν σε μια οικογενειακή παράδοση ενώ ταυτόχρονα προσπαθούν να συνεχίσουν κανονικά και να αγνοήσουν την εξομολόγηση-σοκ του Κρίστιαν είναι τόσο σκοτεινά κωμική.
Στην πραγματικότητα, επειδή ο πατέρας είναι τόσο επιτυχημένος και με μεγάλη επιρροή, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μπορούν να πιστέψουν την αλήθεια και μόνο αργότερα στην ταινία, σε μια δυνατή σκηνή, όλα ξεκαθαρίζουν.
Δεν θα πρέπει επίσης να αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι το Festen έχει γίνει ένα επιτυχημένο θεατρικό έργο, το οποίο έχει παρουσιαστεί σε 15 διαφορετικές γλώσσες μέχρι σήμερα.
Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς το γιατί λόγω του συμπαγούς καστ και του περιορισμένου σκηνικού (ολόκληρη η ταινία γυρίστηκε στο κάστρο Skjoldenæsholm) και προσωπικά θα ήθελα πολύ να δω πώς μεταφράζεται στη σκηνή, καθώς οι ταινίες συχνά βασίζονται σε θεατρικά έργα και δεν ισχύει συνήθως το αντίθετο.
Festen: Η ταυτότητα της παράστασης
Συντελεστές
Σενάριο: Τόμας Βίντερμπεργκ
Θεατρική διασκευή: Μπο Χάνσεν & Μόργκενς Ρούκοφ
Μετάφραση: Αντώνης Γαλέος
Δραματουργική επεξεργασία & Σκηνοθεσία: Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος
Σκηνικά – Κοστούμια: Ηλένια Δουλαδίρη
Σχεδιασμός φωτισμών: Ζωή Μολυβδά Φαμέλη
Videos παράστασης: Άκης Πολύζος
Βοηθός Σκηνοθέτη: Κατερίνα Λούβαρη Φασόη
Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή
Trailer & Promo Teasers: Εριφύλη Δουκέλη
Graphic Design: Indigo Creative
Βοηθοί Σκηνογράφου: Ιωάννα Καλαβρού, Γιώργος Χώτος
Διεύθυνση Επικοινωνίας & Δημοσίων Σχέσεων: Όλγα Παυλάτου
Social Media: Κάλλη Μαυρογένη – ad4art
Παραγωγή: Prime Entertainment
Πρωταγωνιστούν
Έλσι – Μητέρα: Ναταλία Τσαλίκη
Χέλγκε – Πατέρας: Γιώργος Ζιόβας
Κρίστιαν – Γιος: Προμηθέας Αλειφερόπουλος
Ελένε – Κόρη: Ιωάννα Κολλιοπούλου
Μίκαελ – Γιος: Αναστάσης Λαουλάκος
Πία: Ιωάννα Τζίκα
Τελετάρχης: Γιάννης Καπελέρης
Γκμπατοκάι: Μιχάλης Αφολαγιάν
Μέττε: Μαριάννα Πουρέγκα
Το έργο παρουσιάζεται σε συνεργασία με την Nordiska ApS και η άδεια για την από σκηνής παρουσίαση χορηγήθηκε από την ελληνική εταιρεία THE ARTBASSADOR/Performing Arts Management
Από 30/10/2024
Παραστάσεις: Τετάρτη & Κυριακή στις 20:00 | Πέμπτη, Παρασκευή & Σάββατο στις 21:00
Θέατρο Άλμα
Αγ. Κωνσταντίνου και Ακομινάτου 15-17, Αθήνα
