Περιεχόμενα
Όχι, δεν είναι ένα κείμενο που θα μιλήσει για την κλιματική κρίση. Είπαμε, η κλιματική κρίση είναι δυνατή, αλλά δεν είναι τόσο δυνατή ώστε να προκαλέσει αυτά που λέει ο τίτλος στη Γη. Το κείμενο αυτό είναι μια καταγραφή προσωπικών εντυπώσεων και των highlights μετά από την πρώτη μου ανάγνωση ενός βιβλίου Αστροφυσικής-Κοσμολογίας-Κβαντομηχανικής, το «Η Άνοιξη του Σύμπαντος» που έγραψε ο σπουδαίος αστροφυσικός και επιστήμονας, Διονύσης Σιμόπουλος.
Ο Διονύσης Σιμόπουλος, που πέθανε τον Αύγουστο του 2022, ήταν ένας από τους πιονέρους της επιστημονικής κοινότητας, με έργο με διεθνές κύρος. Αυτά είναι γνωστά. Αυτό που δε γνώριζα είναι το πόσο σπουδαίος αφηγητής είναι, το πώς καταφέρνει να πυροδοτήσει σαν έναν Ήλιο τη φαντασία και να μας κάνει, όσους διαβάσουμε τα βιβλία του, να κατανοήσουμε αυτά που θεωρούσαμε ακατανόητα.
Ότι δηλαδή εγώ τώρα μπορώ να πω δυο κουβέντες για τα κβάζαρ, που μέχρι πριν 10 μέρες δεν είχα ιδέα τι είναι, ότι ψιλοκατανοώ τα σωματίδια, τι είναι τα αδρόνια, το μποζόνιο, τι γίνεται στο CERN, τι είναι μέσες άκρες ο Γαλαξίας μας και το Σύμπαν στο οποίο περιλαμβάνεται, πόσο μικροί αλλά και ταυτόχρονα πόσο «γέροι» είμαστε, είναι δημιούργημα του Σιμόπουλου. Και κάτι τέτοιες στιγμές κατανοεί κάποιος καλύτερα τη μαγεία της ανθρώπινης καταγραφής.
Ένα βιβλίο ενός ανθρώπου που πέθανε πριν δύο χρόνια, έκανε εμένα που με γοήτευε η αστροφυσική, μα σκάμπαζα απειροελάχιστα, με κάνει τώρα να νιώθω πως πλησιάζω σαν άλλος Ίκαρος τον Ήλιο της ανθρώπινης γνώσης.
Η Άνοιξη του Σύμπαντος, λοιπόν. Ο Σιμόπουλος, όπως τον διαβάζω σε αυτό το βιβλίο, ήταν ένας αισιόδοξος αστροφυσικός, γοητευμένος από τα όσα συμβαίνουν στο Σύμπαν και περιγράφει με ομορφιά το πως έχουμε ακόμα να ζήσουμε ένα καλοκαίρι κι ένα φθινόπωρο πριν φτάσουμε στον χειμώνα και τον θάνατο του Σύμπαντος. Έναν θάνατο που θα έρθει οριστικά σε αριθμό χρόνων που ξεκινάει με το 1 και έχει πίσω του 2-2.500 μηδενικά!
Θα ήθελα όμως να μοιραστώ τον ενθουσιασμό μου για πράγματα που αναφέρονται στο βιβλίο αυτό και τα οποία σίγουρα αλλάζουν την αντίληψή μας για τη θέση μας στον κόσμο και το ποιοι είμαστε.
Είμαστε όλοι οι άνθρωποι 13.8 δισ. χρόνων!
Για παράδειγμα, ξέρετε ότι κάθε φορά που πετάμε ένα αντικείμενο ψηλά, εμείς μπορεί να βλέπουμε ότι η βαρυτική έλξη της Γης το τραβάει κάτω, αλλά έχει κι αυτό βαρυτική έλξη προς τη Γη που της πειράζει τη θέση; Απλώς είναι τόσο μα τόσο μικρή αυτή η κίνηση που δεν μπορεί, μάλλον, καν να καταγραφεί. Αλλά είναι τρομερό, κάθε φορά που θα πετάω μια πέτρα, θα ξέρω ότι είμαι ο δυνατότερος άνθρωπος, αφού μετακινώ έναν πλανήτη!
Ένα έτερο, ακόμα πιο ενδιαφέρον, είναι πως η Μεγάλη Έκρηξη, το Big Bang, που δεν είναι στ’ αλήθεια μια έκρηξη, ήταν κάτι κατακλυσμιαίο στα πρώτα δέκατα του δευτερολέπτου και στα πρώτα δευτερόλεπτα, με τρομερούς διπλασιασμούς του τότε πολύ μικρού Σύμπαντος, με τρομερή παραγωγή ενέργειας και σκοτεινής ενέργειας, ύλης και αντιύλης, με όλα όμως τα πρωταρχικά υλικά να είναι αυτά με τα οποία έχει στηθεί σήμερα όλο το Σύμπαν, που έχει έκταση κάπου 100 τρισεκατομμύρια έτη φωτός. Μόνο ο δικός μας Γαλαξίας έχει έκταση περίπου 90 δισ. έτη φωτός. Αντιλαμβάνεστε τα μεγέθη;
Ότι όμως, όλα τα υλικά, τα σωματίδια και τα μόρια, είναι τα ίδια από 13,8 δισ. έτη, όταν έγινε το Big Bang, μας οδηγεί εύλογα στο συμπέρασμα πως το ταξίδι κάποιων είναι που προκάλεσε την δημιουργία του Γαλαξία μας πριν 4 δισ. χρόνια, τη δημιουργία του ηλιακού μας συστήματος, τη δημιουργία του πλανήτη μας, τη δημιουργία της ζωής. Άρα, πάνω στο σώμα μας υπάρχουν, ενδεχομένως, σωματίδια που γεννήθηκαν τότε, πριν 13.8 δισ. χρόνια. Επομένως, ο θάνατός μας ξέρουμε με μια κάποια σιγουριά ότι δεν μας σκοτώνει, μα διατηρεί ένα πολύ πολύ μικρό κομμάτι μας ζωντανό για να συνεχίσει το ταξίδι του.
Έχει, επίσης, στο βιβλίο μια φράση που λέει ότι οι πλανήτες και τα άστρα στον Γαλαξία μας είναι περισσότερα από όσους ανθρώπους έχουν ζήσει στη Γη σε όλες τις εποχές. Περίπου 200-400 δισ. άστρα είναι ο υπολογισμός. Κι όπως το διάβαζα, σκεφτόμουν το εξής: κι αν ο θάνατός μας είναι ένα ταξίδι μετάβασης από την ανθρώπινη μορφή μας στην αστρική; Αν όταν πεθαίνουμε, γεννιέται ένα νέο άστρο; Ίσως κουτή σκέψη, μα μια ωραία θεωρία να φιλοσοφήσω μέσα μου.
Ένα άλλο σημείο που γεννά μια αντίστοιχη ιδέα, είναι η φράση του Σερ Άρθουρ Έντινγκτον, αστρονόμου και φυσικού, που παραθέτει ο Σιμόπουλος στον επίλογο.
Λέει ο Έντινγκτον: «Στην αμμουδιά της παραλίας, ανακαλύψαμε ένα παράξενο χνάρι και για να δώσουμε κάποια εξήγηση στην ύπαρξη του, επινοήσαμε μεγαλόπνοες και πολύπλοκες θεωρίες, μέχρις ότου αναπλάσαμε τη μορφή που είχε το πλάσμα εκείνο. Και τότε ήταν που ανακαλύψαμε το μεγάλο και υπέροχο μυστικό, πως το χνάρι που βρήκαμε, ήταν το δικό μας».
Ίσως τελικά η ύπαρξή μας εδώ να σχεδιάστηκε από τους ίδιους μας τους εαυτούς, ίσως να είμαστε απεικάσματα της προαιώνιας ύπαρξής μας, ίσως μια άλλη ανθρωπότητα, πιο εξελιγμένη, να άφησε τα σημάδια της εδώ για να τα βρούμε εμείς τα κατώτερα όντα, με τη βοήθειά τους να εξελιχθούμε και κάποια στιγμή να πάμε να τους βρούμε.
Όταν το Ιόνιο και το Αιγαίο θα διασπαστούν σε πολλές λίμνες
Και φτάνω τώρα στο διά ταύτα, αυτό που αναφέρει ο τίτλος. Αυτό δεν είναι μια φαντασία, είναι μια πολύ καλά υπολογισμένη εκτίμηση, γνωστή από χρόνια στους κύκλους των αστροφυσικών, των κοσμολόγων και των γεωλόγων.
Υπάρχουν πράγματα που προκαλεί στον πλανήτη η κλιματική κρίση, αλλά υπάρχουν και πράγματα που γίνονται στο πλαίσιο της εξελικτικής του διαδικασίας που θα καταλήξει είτε στον αφανισμό του σε 1 δισεκατομμύριο χρόνια είτε, αν η ανθρωπότητα έχει βρει τρόπο, στη μετακίνησή του σε μια πιο βιώσιμη περιοχή του Γαλαξία, όταν ο Ήλιος θα έχει αυξήσει το μέγεθός του, τη μάζα του και θα εκπέμπει μεγαλύτερη ακτινοβολία που θα έχει καταστρέψει την ατμόσφαιρα που μας προστατεύει και επέτρεψε την ανάπτυξη της ζωής, των ευκαρυωτικών οργανισμών.
Σύμφωνα, λοιπόν, με την κίνηση που έχουν οι τεκτονικές πλάκες, σε περίπου 50 εκατομμύρια χρόνια θα έχουμε αφήσει πίσω μας την Εποχή του Θερμοκηπίου στον πλανήτη, αν υπάρχει βέβαια ανθρωπότητα τότε, και θα μπούμε σε μια εποχή Νέας Παγγαίας.
Θα αρχίσει δηλαδή τότε μια διαδικασία που θα οδηγήσει στην ένωση της Ευρώπης με την Αφρική, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει Μεσόγειος, άρα το Ιόνιο και το Αιγαίο δε θα είναι πια θάλασσες, μα θα διασπαστούν σε πολλές λίμνες. Έτσι, για αρχή, θα σχηματιστεί μια υπερήπειρος με Ευρώπη-Ασία-Αφρική. Σε αυτήν θα υπάρχει μια τεράστια οροσειρά, τα νέα Ιμαλάια, που θα εκτείνονται από αυτό που ξέρουμε σήμερα ως Άπω Ανατολή, μέχρι τον Ατλαντικό Ωκεανό!
Σε αυτό το σενάριο, η Αγγλία θα έχει απομακρυνθεί από την ηπειρωτική Ευρώπη, θα βρίσκεται πιο κοντά στον Βόρειο Πόλο, ενώ η Σιβηρία θα έχει μετακινηθεί νοτιότερα.
Σε μια πιο χιουμοριστική ματιά, αυτό σημαίνει πως Ελλάδα και Τουρκία δε θα έχουν τίποτα για να τσακώνονται τότε, αφού δε θα υπάρχουν νησιά και χωρικά ύδατα.
Όσο θα συμβαίνει αυτό, η Ωκεανία, το ηπειρωτικό της κομμάτι, όχι τα νησιά πέριξ, θα κινηθεί προς την ένωση με το νοτιοανατολικό άκρο της Ασίας. Παράλληλα, η Ανταρκτική σε 150 εκατομμύρια χρόνια θα κινηθεί βόρεια και θα συγκρουστεί με Αυστραλία και Νότιο Αμερική και όλη η βορειοανατολική ακτή Βόρειας και Νότιας Αμερικής, δε θα είναι πια παραθαλάσσια ή ακτή, αλλά υπερυψωμένη σε οροσειρά!
Σε 250 εκατομμύρια χρόνια, θα γίνει η μετακίνηση αυτής της νέας ηπείρου προς την Ευρασιαφρική, για να σχηματιστεί η μία υπερήπειρος του πλανήτη, όπου ο Ατλαντικός Ωκεανός θα παραμείνει για μερικά εκατομμύρια χρόνια σε συρρικνωμένη μορφή, μέχρι που, όταν ολοκληρωθεί η ένωση, θα εξαφανιστεί.
Αντιστοίχως, θα εξαφανιστεί και ο Ινδικός Ωκεανός. Θα υπάρχει μόνο ο Ειρηνικός Ωκεανός που θα καλύπτει πάνω από το 50% του πλανήτη. Σε εκείνη τη φάση, η Νότια Αμερική θα αρχίσει να διπλώνει με το νότιο τμήμα της σημερινής Αφρικής, δηλαδή της τότε υπερηπείρου, με αποτέλεσμα η σημερινή Παταγονία να συναντήσει τη σημερινή Ινδονησία.
Η διαδικασία θα ολοκληρωθεί με την απομάκρυνση εκ νέου της Ανταρκτικής προς το νότιο πόλο, κι έτσι θα έχουμε μια μορφή ηπείρου τότε, κοντινή στην Παγγαία που υπήρξε πριν από 100 εκατομμύρια χρόνια.
Ο θάνατος του Ήλιου και του ηλιακού μας συστήματος
Ποια είναι η θέση του ανθρώπου σε αυτόν τον κατακλυσμό αλλαγών; Οι πιθανότητες είναι στις επόμενες δεκάδες χιλιάδες χρόνια, ο άνθρωπος να έχει βρει τρόπο να ταξιδεύει με μεγαλύτερες ταχύτητες στο Σύμπαν, ίσως στο 10% της ταχύτητας του φωτός, να έχει μετοικήσει άλλους πλανήτες και να έχει βρει τρόπο να διατηρήσει τη βιωσιμότητα της Γης.
Φυσικά, πάνω από όλες αυτές τις γήινες αλλαγές, υπάρχει η μεγάλη, η γαλαξιακή αλλαγή, αφού σε περίπου 1 δισ. χρόνια θα ξεκινήσει η σύγκρουση του γαλαξία μας με τον Γαλαξία της Ανδρομέδας, η οποία θα ολοκληρωθεί σε 4 δισ. χρόνια και θα σχηματιστεί ένας νέος υπεργαλαξίας. Και σε 6.6 δισ. χρόνια, ο Ήλιος μας θα έχει φτάσει στο τέρμα της εντροπίας, θα πλησιάζει στο απόλυτο μηδέν της κλίμακας Κέλβιν (-273.15), όπου καμία μορφή ύπαρξης όπως τη γνωρίζουμε, δε θα μπορεί να επιβιώσει, θα γίνει ένας μαύρος νάνος, θα έχει νεκρώσει και θα επικρατεί το απόλυτο σκοτάδι στο ηλιακό μας σύστημα.
Το πιο εντυπωσιακό σε αυτό είναι ότι κάποια στιγμή, στην πορεία του Ήλιου προς τον θάνατο, θα έχει αυξήσει τόσο πολύ τη μάζα του, θα επιχειρεί διαρκώς να πετάξει «περιττά κιλά» από πάνω του, ώστε θα προκαλούνται τέτοιες εκρήξεις, ορατές από τη Γη, ώστε αν υπάρχει τότε άνθρωπος, θα μπορεί να διαβάζει τη νύχτα χωρίς να χρειάζεται τεχνητό φως!
* Το βιβλίο του Σιμόπουλου «Η Άνοιξη του Σύμπαντος», μπορείς να το βρεις στις Εκδόσεις Μεταίχμιο και στα συνεργαζόμενα βιβλιοπωλεία. Όλες οι πληροφορίες αυτού του κειμένου έχουν προέλθει από το βιβλίο αυτό, καμία πληροφορία και γνώση δεν αποδίδεται στον υπογράφοντα.
