Περιεχόμενα
Δεν έχει ξανασυμβεί στο παρελθόν. Τρεις πολύ σημαντικές εκλογές που αφορούν όλο τον δυτικό κόσμο να γίνονται στην ίδια χρονιά, το 2024, είναι κάτι τρομερά σπάνιο. Στις αρχές καλοκαιριού θα γίνουν οι εκλογές για το Ευρωκοινοβούλιο, το φθινόπωρο του 2024 θα γίνουν οι εκλογές στις ΗΠΑ και, λογικά, ο Σούνακ θα ανακοινώσει εκλογές προς τον Οκτώβριο, λογικά.
Και δεν είναι μόνο αυτές. Το 2024 θα γίνουν επίσης εκλογές στην Ινδία, στην Πολωνία όπου το κλίμα δείχνει μια εκδημοκρατισμένη δημοκρατία, ενώ συζητιέται πως θα μπει και η Ουκρανία σε διαδικασία ανάδειξης νέου ηγέτη, όπου βέβαια θα είναι απίθανο να μην ξαναβγεί πρώτος ο Βολόντιμιρ Ζελένσκι.
Όπως γίνεται αντιληπτό, μιλάμε για μια εκ των πραγμάτων μεγάλη αλλαγή στην ηγεσία του δυτικού κόσμου το 2024. Κι αυτή η μετάβαση πάντοτε αποτελεί το σημείο στο οποίο χτυπούν οι πανούργοι (βλ. Πούτιν και Ζι Ζινπίνγκ).
Κι αυτό είναι κάτι στο οποίο αξίζει να σταθούμε, μιας και μιλάμε για τους masterminds του υβριδικού πολέμου, της ψηφιακής προπαγάνδας και η τελευταία έχει γίνει ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο στα χέρια των λαϊκιστών που επιχειρούν να φέρουν μια αποσταθεροποίηση της δημοκρατίας στη Δύση.
Ο Πούτιν το έχει κάνει στο παρελθόν και δεν θα έχει πρόβλημα να το κάνει και στο άμεσο μέλλον, να παρέμβει δηλαδή με αυτόν τον υποχθόνιο τρόπο. Ειδικά σε μια εποχή που είναι απομονωμένος, παραγκωνισμένος από το διεθνές γίγνεσθαι. Το 2024 θα είναι μια χρονιά με πρόσφορο έδαφος για πρόκληση πολιτικών αναταράξεων.
Στην Πολωνία (εκεί οι εκλογές δεν θα γίνουν το 2024, αλλά στις 15/10) υπάρχουν ήδη αναφορές για παρέμβαση στις προεκλογικές εκστρατείες, με την διάχυση στα social media υλικού για πολιτικούς αντιπάλους της κυβέρνησης.
Η Ευρώπη βρίσκεται ούτως ή άλλως σε μια περίοδο όπου οι ψηφοφόροι στρέφονται σε λαϊκιστές και σε πολιτικούς που απορρίπτουν την υπάρχουσα δημοκρατία, θεωρητικά υποσχόμενοι μια νέα δημοκρατία, αλλά επί της ουσίας ασπαζόμενοι πιο απολυταρχικές απόψεις και το 2024 θα γίνει πιο έντονο. Στην Πολωνία η δικαστική εξουσία δεν είναι ουσιαστικά ξεχωριστική σε σχέση με τη νομοθετική εξουσία και οι εκλογές της επόμενης εβδομάδας είναι πολύ κρίσιμες. Στη Γερμανία η ακροδεξιά κερδίζει διαρκώς έδαφος.
«Ο μη φιλελεύθερος λαϊκισμός εξαπλώνεται παγκοσμίως», αναφέρει ο Άλι Φανκ, επικεφαλής τεχνολογίας και δημοκρατίας στο Freedom House, μια ΜΚΟ με έδρα την Ουάσινγκτον.
Ο Τραμπ ετοιμάζεται να ταρακουνήσει τις ΗΠΑ το 2024
Στις ΗΠΑ, πέντε μέρες αφού ο Τραμπ οδηγήθηκε ενώπιον του δικαστηρίου, την 1η Αυγούστου, για τη συμμετοχή του στην εισβολή στο Καπιτώλιο, ένας χρήστης, ο Άλαν Πάιπερ, πόσταρε στο Facebook ένα βίντεο από το newsroom του Courier, μέσου που έχει χορηγούς μέλη των Δημοκρατικών, και μέσα σε λίγες ώρες είχε συγκεντρώσει εκατοντάδες χιλιάδες προβολές από ακροαριστερά γκρουπ στο Facebook
Την ίδια μέρα, το Breitbart News, του Στιβ Μπάνον, υποστηρικτή του Τραμπ στις εκλογές του 2016 και μέλος του επιτελείου της καμπάνιας του, δεν ασχολήθηκε με τη δίκη Τραμπ και αφιέρωσε το κεντρικό του θέμα σε έναν λόγο μίσους κατά της Μέγκαν Ραπίνο, της γκέι ποδοσφαιρίστριας των ΗΠΑ, σε μια μέρα που οι ΗΠΑ είχαν χάσει από τη Σουηδία στο Παγκόσμιο Γυναικών. Η Ραπίνο ήταν από τις αθλήτριες του κινήματος «Bend the knee», των αθλητών δηλαδή που γονάτιζαν στον Εθνικό Ύμνο των ΗΠΑ για να δηλώσουν την αντίθεσή τους στον ρατσισμό της περιόδου Τραμπ.
«Αγαπητή Μέγκαν Ραπίνο, το κάρμα είναι ένα όμορφο πράγμα. Ποτέ μην δείχνεις ασέβεια στον Εθνικό Ύμνο», έγραφε μια ανάρτηση του Breitbart στο Facebook.
Αυτές οι δύο περιπτώσεις είναι μια απόδειξη πως έχει υπάρξει μια γκετοποίηση στα ντιμπέιτ των δύο πλευρών, της άκρας αριστεράς και της άκρας δεξιάς, που εν όψει 2024 θα ενταθεί ακραία.
«Τα social media δεν είναι το επίκεντρο της πόλωσης, αλλά είναι ο μεγεθυντικός της φακός», εξηγεί η Τζένιφερ ΜακΚόι, καθηγήτρια στο Georgia State University. Αυτό συμβαίνει γιατί στα social media τείνουν οι άνθρωποι να ακολουθούν και να επικοινωνούν μόνο με ανθρώπους που έχουν κοινά πιστεύω και αυτό ενισχύει τις απόψεις τους εν τη απουσία του αντίλογου, που είτε μπορούν να τους μπλοκάρουν είτε ο αλγόριθμος να τους εξαφανίσει.
Με πιο απλά λόγια, αν πατάς like σε αναρτήσεις μίσους, ο αλγόριθμος θα σου τις προσφέρει όλο και περισσότερο. Η Meta έχει κάνει μεγάλα βήματα τα τελευταία 2 χρόνια, μετά και την διαρροή των εγγράφων για τους moderators από την Φράνσις Χάουγκεν,
«Τα πολύ φανατικά ποστ δημιουργούν μια αντίληψη ενός υπαρξιακού κινδύνου και στα δύο άκρα του πολιτικού φάσματος. Οι εκλογές του 2024 έχουν αποκτήσει πολύ υψηλό διακύβευμα. Έχουν γίνει, σχεδόν, events ζωής ή θανάτου για κάποιους», υποστηρίζει η ΜακΚόι.
Κι αυτό το διακύβευμα, το 2024 θα μεγαλώσει εφόσον έχουμε πάλι μια αναμέτρηση ανάμεσα σε Μπάιντεν και Τραμπ, όπου ο Τραμπ θα έχει κάμποσες ποινικές διαδικασίες στην πλάτη του (η μία θα ξεκινήσει τον Μάρτιο του 2024) και ο Μπάιντεν θα δει τον λαϊκισμό να εμπλέκει διαρκώς την υπόθεση του γιου του με τα όπλα.
Άμβλωση, τα δικαιώματα των τρανς, ο έλεγχος της αγοράς όπλων, το αφήγημα για διεφθαρμένες εκλογές το 2020, είναι ζητήματα που έχουν βρεθεί ψηλά στην ατζέντα της σοσιαλμιντιακής συζήτησης στις ΗΠΑ, με τα γκρουπ «President Trump is my Wingman» και «Impeach Trump» να είναι πολύ δημοφιλή.
Μια έρευνα που έκανε ο καθηγητής Ντέιβιντ Λέιζερ από το Northeastern University, έδειξε πως τόσο οι φιλελεύθεροι όσο και οι συντηρητικοί, έχουν ένα feed ενημέρωσης στο Facebook, εκ διαμέτρου αντίθετα, που έχουν μονομερή ενημέρωση δίχως να υπάρχει κάποια παρέμβαση αντίθετων απόψεων. Η πραγματικότητα που δημιουργείται στο μυαλό των δύο πλευρών, είναι μια ψευδαίσθηση.
Τα ρώσικα ψέματα στην Πολωνία
Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση ενός tweet που υποτίθεται είχε κάνει ο Μικάιλο Ποντόλιακ, το δεξί χέρι του Ζελένσκι, το οποίο υποστήριζε ότι η Ουκρανία θα βρεθεί σύντομα αντιμέτωπη με την Πολωνία. Κάτι τέτοιο σε μια περίοδο που η Πολωνία είχε στείλει βοήθεια εκεί, μόνο διπλωματικό επεισόδιο θα μπορούσε να προκαλέσει.
Αρκετοί χρήστες των social media στην Πολωνία, ανάμεσα τους και πολιτικά πρόσωπα, κατηγόρησαν για αχαριστία το Κίεβο και πίεσαν για απόσυρση της βοήθειας και για διαφορετική αντιμετώπιση του ενός και πλέον εκατομμυρίου προσφύγων από την Ουκρανία. Εννοείται πως το εν λόγω tweet ήταν ψεύτικο.
Για την ακρίβεια, ήταν λόγια που είχε πει μέσα σε διαφορετικό context και τα ρώσικα μίντια είχαν απομονώσει μια φράση για να παρουσιάσουν την Ουκρανία ως αγνώμων.
«Είναι πολύ καίριο ζήτημα για τους Ρώσους να διαχωρίσουν την Πολωνία και την Ουκρανία», εξηγεί ένας Πολωνός ειδικός σε θέματα σχέσεων των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης.
Στην Πολωνία, είναι ίσως το πιο κρίσιμο τεστ για την ανθεκτικότητα της δημοκρατίας στην Ε.Ε. Αν η προπαγάνδα των Ρώσων έχει επικρατήσει, τότε το τελικό αποτέλεσμα στην ψήφο θα είναι ως και επικίνδυνο για την επόμενη μέρα.
Παρά τις κυρώσεις της Ε.Ε. και τους δεσμούς της Μόσχας με τη Βαρσοβία που έχουν κόψει αυτές οι κυρώσεις, τα ψέματα του Κρεμλίνου βρίσκουν πάντοτε μεγάλο μονοπάτι για να κάνουν τη διαδρομή.
Ο Πρόεδρος της Πολωνίας, ο βαθιά συντηρητικός Αντρζέι Ντούντα, ζητάει να γίνει νομοθετική πράξη για έρευνα της ρωσικής επιρροής και υποστηρίζει πως ο αντίπαλός του, ο Ντόναλντ Τουσκ, που βρέθηκε για χρόνια σε υψηλά αξιώματα των ευρωπαϊκών θεσμών, είναι πιόνι του Πούτιν.
Τον περασμένο Ιούνιο σημειώθηκε μάλιστα ακόμα ένα περιστατικό σοσιαλμιντιακής προπαγάνδας. Ένας χρήστης ονόματι Μάριουζ Μαχ Κολόνκο, δημοσιογράφος στις ΗΠΑ με πολωνική καταγωγή, που υποστήριζε πως θα ψηφίσουν και οι Ουκρανοί πρόσφυγες στις εκλογές. Αυτό το βίντεο είχε 6.000 κοινοποιήσεις πριν η Meta το κατεβάσει. Το TikTok είναι τώρα το νέο πεδίο προπαγανδιστικής δόξας για τους Ρώσους.
Παρόλο που ποτέ δεν μπορεί να βρεθεί ο συνδετικός κρίκος με το Κρεμλίνο, είναι εμφανές πως όσοι μεταδίδουν τέτοια ψεύδη, εξυπηρετούν τον Πούτιν, είτε γιατί ανήκουν στον στρατό προπαγάνδας του είτε γιατί είναι φανατικοί υποστηρικτές του. Είτε γιατί θέλουν κάτι να διεκδικήσουν. Οι εκλογές της 15ης Οκτωβρίου θα έχουν αντίκτυπο σε αυτές του 2024.
Το micro-targeting πολιτικής διαφημίσης στα social media στη Βρετανία
Κάποιες φορές, όπως σε περιστατικά πολιτικών διαφημίσεων που έχουν εντοπιστεί σε αρκετές χώρες και δη στη Βρετανία, δεν πρόκειται για αθέμιτη προπαγάνδα. Η Meta επιτρέπει να διαφημίσεις την πολιτική σου εκστρατεία εφόσον στοχεύεις σε μικρό κοινό.
Η στρατηγική στα social media έχει καταφέρει να γίνει τόσο λεπτομερής (και θα γίνει περισσότερο το 2024), να αντλεί τόσο βαθιά προσωπικά στοιχεία, ώστε να προσαρμόζει το μήνυμα και να συμβαίνει να λαμβάνουν μήνυμα από έναν πολιτικό δύο άνθρωποι στο ίδιο χωριό, αλλά να διαφέρει μια λέξη ανάλογα με τα ενδιαφέροντα. Μέσα σε μερικά μέτρα δηλαδή, ένας λαμβάνει διαφορετικό μήνυμα από τον άλλον.
Το Υπουργείο Εσωτερικών της Βρετανίας αγόρασε διαφημίσεις στο Facebook που στόχευαν σε λαθρομετανάστες, ώστε να μην επιχειρήσουν να εισέλθουν στη χώρα. Ο στόχος ήταν άτομα στο Βέλγιο και τη Γαλλία. Πώς κατάφερε να τους βρει; Με σχεδόν ρατσιστικά πρότυπα. Όποιος είχε κάνει like σε σελίδα που λεγόταν Afghan Premier League ή Music of Iran ή εν γένει σελίδα με όνομα χώρας που έχει αρκετούς πρόσφυγες, δεχόταν αυτό το μήνυμα.
Σε αυτή την διαδικασία πολιτικής διαφήμισης στα social media, τα κόμματα τείνουν να αγνοούν τους κανόνες των μέσων, όπως την πλήρη ενημέρωση για το πού ξοδεύουν ένα ποσό. Κατανοεί επίσης κάποιος πως απαιτείται τρομερή παραβίαση προσωπικών δεδομένων. Γίνεται όμως με τέτοιο τρόπο που βρίσκεται εντελώς στα όρια της παραβίασης σύμφωνα με τους κατά τόπους νόμους.
Η πλάγια οδός δεν επιφέρει σχεδόν ποτέ νομική ευθύνη ή παραβίαση. Αν δηλαδή κάποιος οργανισμός αντλήσει πληροφορία για εσένα από τα συχνά σου σχόλια σε σελίδα που αφορά street food για παράδειγμα, δεν παραβιάζει κάτι. Άλλες πάλι φορές, μπορεί να γίνεται μια έρευνα σχετική με κάτι που μπορεί να μη φαίνεται επικίνδυνο, όπως έρευνα για το κατοικίδιο κάποιου. Γνωρίζουν οι εταιρείες άντλησης δεδομένων ποιος έχει κατοικίδιο, γιατί έχει ανεβάσει πολλές φωτογραφίες, και γνωρίζουν ότι οι άνθρωποι πάντοτε θέλουν να βοηθάνε στην έρευνα για τα ζώα τους. Και δε θα τους πειράξει να δώσουν το mail τους και τον ταχυδρομικό τους κώδικα.
Και στην πολιτική, όταν κάνει η μία πλευρά, η αντίπαλη, κάτι, τότε δε μπορείς να μείνεις έξω από τον χορό. Θα χορέψεις με τον ίδιο τρόπο.
Το εκρηκτικό κοκτέιλ εν όψει 2024
Σοσιαλμιντιακή πόλωση, ρώσικη εμπλοκή και επιθετικό μικρομάρκετινγκ σε ψηφοφόρους, είναι ένα τρίο που μπορεί να φέρει όλες τις εκλογικές διαδικασίες του 2024 σε μια κατάσταση που μόνο ζημιά θα προκαλέσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση πρωτίστως, και ενδεχόμενα και αλλού.
Κι αν το δούμε και σε ακόμα μεγαλύτερη κλίμακα, στις εκλογές που θα γίνουν στη Βενεζουέλα, στην Τυνησία ή στη Νότιο Αφρική για παράδειγμα, πάλι το 2024, και εν γένει σε χώρες εκτός της Δύσης, όπου η προπαγάνδα έχει την πιο άσχημη και βίαιη μορφή της, τότε ο συνδυασμός είναι εκρηκτικός.
Κι όλο αυτό έρχεται σε μια εποχή που τα social media και οι tech giants έχουν κάνει περικοπές στο προσωπικό τους, δη στους moderators και στις ομάδες πολιτικού monitoring και προβλέπονται κι άλλες στις αρχές του 2024.
«Εισερχόμαστε σε μια περίοδο κρίσης. Έχουμε αυτόν τον μεγάλο κύκλο εκλογών σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο. Κανείς δεν έχει ετοιμαστεί για κάτι τέτοιο», λέει με ανησυχία η Αλεξάντρα Παρντάλ, διευθύντρια καμπάνιας στον ΜΚΟ Digital Action, που δουλεύει με κοινωνικές ομάδες σε χώρες αναπτυσσόμενες ή υπανάπτυκτες.
