Όποιος δοκιμάσει να κάνει έναν περίπατο στην Πόλη της Γουατεμάλας πρέπει να’ χει γερά κότσια. Όχι μόνο για να αποφύγει τις μοτοσυκλέτες, που συχνά ανεβαίνουν στα πεζοδρόμια και τρέχουν με ταχύτητα για να αποφύγουν την κίνηση, αλλά και να τα βάλει με νεαρούς, οπλισμένα μέλη συμμοριών. Δεν αναφέρουμε καν την κίνηση, τους ενοχλητικούς ήχους, τις εξατμίσεις από τα παλιά λεωφορεία. Υπάρχει, ωστόσο, και μια συνοικία που ξεχωρίζει. Ένα μέρος που μοιάζει ουτοπικό, γι’ αυτό και το ονόμασαν Καγιαλά.
Στη γλώσσα των γηγενών Ινδιάνων της φυλής Κατσικιέλ στη Γουατεμάλα, με τη λέξη αυτή προσδιορίζεται ο παράδεισος. Οι δρόμοι είναι ήσυχοι και καθαροί, υπάρχουν πλακόστρωτες λεωφόροι για άνετο περπάτημα, ένα τεράστιο πάγκο με πράινο και παγκάκια, αλλά και καφέ και εστιατόρια με υψηλές τιμές. Όλα αυτά, θεωρητικά, είναι προσβάσιμα σε όλους.
Αυτό που εξαρχής δεν είναι προβάσιμο είναι το συγκρότημα κατοικιών. Εκεί ζουν περίπου 2.000 οικογένειες, από τις πλουσιότερες και ισχυρότερες στη πόλη, αν όχι σε ολόκληρη τη Γουατεμάλα. Εκεί βρίσκεται και η πρεσβεία των ΗΠΑ. Καθόλου τυχαίο. Η περιοχή φυλάσσεται από ένοπλους που φορούν μάσκες του σκι, προφανώς ιδιωτική ασφάλεια.
Καμιά φορά, όταν βολεύουν οι συνθήκες, αυτή η απαγόρευση πρόσβασης επεκτείνεται και στα πιο «δημόσια» μέρη της γειτονιάς. Πριν λίγες εβδομάδες, για παράδειγμα, εκατοντάδες διαδηλωτές κινήθηκαν προς την περιοχή για να διαμαρτυρηθούν μετά την ανακήρυξη του Μπερνάρντο Αρεβάλο σε νέο πρόεδρο της χώρας, μετά από μια διαδικασία που μοιάζει με καταφανές εκλογικό μαγείρεμα. Οι ένοπλοι ακροβολίστηκαν γύρω από την περιοχή και δεν επέτρεψαν στους διαδηλωτές να μπουν στην Καγιαλά.
Ο οικισμός, βέβαια, ξεχωρίζει σαν κάτι απόκοσμο μπροστά στην πολύβουη και βρώμικη όψη της Πόλης της Γουατεμάλας, με τα ολόλευκα κτίριά του, την τάξη και την ησυχία του. Κάποιοι ήδη ονειρεύονται ότι η Καγιαλά σε λίγα χρόνια θα είναι η νέα Rambla, η πασίγνωστη και διάσημη περιοχή της Βαρκελώνης με την Αβενίδα Διαγονάλ, έναν από τους μεγαλύτερους πεζόδρομους στον κόσμο.
Οι επικριτές, όμως, λένε ότι είναι σε μεγάλο βαθμό μια παιδική χαρά για τους εύπορους, δυσπρόσιτη με τη δημόσια συγκοινωνία, καταστροφική για το περιβάλλον και έχει προσελκύσει σημαντικές επενδύσεις, ακόμη και όταν άλλα μέρη της Πόλης της Γουατεμάλας παρακμάζουν, πνιγμένα από την ανασφάλεια και την εγκληματικότητα.
Η Καγιαλά άρχισε να διαμορφώνεται πριν από περισσότερο από μια δεκαετία και έχει κερδίσει πολλά διεθνή βραβεία για αυτό που οι αστικοί σχεδιαστές θεωρούν ως το άνοιγμα των καινοτόμων κοινόχρηστων χώρων της. Η συζήτηση, βέβαια, έχει φουντώσει σχετικά με το αν η Καγιαλά επιδεινώνει τα προβλήματα ανισότητας και πρόσβασης στους αστικούς χώρους, αντί να τα αμβλύνει. Η Γουατεμάλα, άλλωστε, είναι μια από τις πιο άνισες χώρες της Λατινικής Αμερικής, όταν το 59% του πληθυσμού των 18 εκατομμυρίων ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.
Καγιαλά: Αρχιτέκτονας από το Λουξεμβούργο!
Η ιδέα της Καγιαλά άνθισε όταν η οικογένεια Λεάλ, μια από τις πλουσιότερες και ισχυρότερες τηε χώρας,η οποία κατέχει μεγάλες εκτάσεις ορισμένων από τα τελευταία αστικά δάση της πρωτεύουσας και είχε ήδη χτίσει περιφραγμένες γειτονιές, κατέστρωσε σχέδια για ένα διαφορετικό είδος κοινότητας. Προσέλαβαν, λοιπόν, έναν αρχιτέκτονα που γεννήθηκε στο Λουξεμβούργο, τον Λέον Κρίερ, για να βοηθήσει στο σχεδιασμό. Στην πορεία στο πρότζεκτ ενσωματώθηκαν ιδέες από πολλούς διάσημους αρχιτέκτονες.
Όσο τα σχέδια επέκτασης αναπτύσσονται, ολοένα και πληθαίνουν οι φωνές ότι η Καγιαλά θα επηρεάσει ορισμένα από τα τελευταία δάση της Πόλης της Γουατεμάλας. Υπάρχει φόβος ότι η επέκταση θα προκαλέσει ζημιά σε μια λεκάνη ζωτικής σημασίας για την αναπλήρωση των υπόγειων υδάτων, ενώ θέτει σε κίνδυνο έναν βιότοπο για αλεπούδες, ρακούν και κουκουβάγιες.
Μεγαλύτερες είναι οι φωνές για τον ελιτισμό που προβάλλεται μέσω της Καγιαλά. Ακόμα και ο ίδιος ο Κρίερ παραδέχτηκε ότι το μέρος σχεδιάστηκε ως ένας οικισμός για να ζήσουν οι ανώτερες τάξεις της Γουατεμάλας, όμως πρέπει να υπάρχει πρόσβαση σε όλους. Όσο για τα δάση, υπάρχουν και κυβερνητικοί αξιωματούχοι που λένε με κυνικότητα ότι πριν από πέντε αιώνες όλη η Γουατεμάλα αποτελούταν από δάση και οι πόλεις που αναπτύχθηκαν δεν έκαναν κακό στη χώρα.
Ο Κρίερ παραιτήθηκε πρόσφατα από το σχέδιο. Είναι τυχαίο ότι μόλις πριν λίγο καιρό ανακοινώθηκε ένα σχέδιο επέκτασης με πολυκατοικίες, αξιοποιήσιμες μεν εμπορικά, αλλά προσιτές και στη (μικρή) μεσαία τάξη της πόλης. Ο Κρίερ είχε διαφωνίες ως προς το αν πρέπει να κατασκευάζονται κτίρια πάνω από τρεις ορόφους στον οικισμό. Η πολυκατοικία θα προσφέρει μεν πολύ πιο φτηνή στέγη, αλλά θα χαλάσει την εικόνα.
Στην Καγιαλά δεν υπάρχουν άστεγοι, ούτε παιδιά που ζητιανεύουν. Δεν υπάρχει υποσιτισμός, πλανόδιοι πωλητές, παρενόχληση, συγκρούσεις, εκβιασμοί, επιθέσεις, διαφθορά ή ανισότητα. Στην ουσία είναι ένα κομμάτι του Πρώτου Κόσμου στην καρδιά μιας πόλης που ζει στο επίπεδο του Τέταρτου Κόσμου.
Οι πλούσιοι προσπαθούν να κάνουν το πρότζεκτ ελκυστικό σε όλους. Τον περασμένο μήνα εκατοντάδες επισκέπτες απ’ όλη τη χώρα, ανάμεσά τους και ιθαγενείς, περιπλανήθηκαν στους χώρους του, κάθισαν στα παγκάκια κι έβγαλαν σέλφι μπροστά από τα κτήρια και στην κολοσσιαία ρωμαιοκαθολική εκκλησία. Έφαγαν και ήπιαν σε ακριβά εστιατόρια κι έριξαν μια ματιά, από μακριά, στις κατοικίες των πλουσίων.
Από την άλλη, πολλοί παρομοιάζουν τον οικισμό μ’ έναν καταστροφικό λευκό ελέφαντα. Κάτι τεράστιο, δηλαδή, και αστραφτερό όπως όλα τα σπίτια της περιοχής, που βάφονται μία φορά το εξάμηνο (!) για να διατηρηθούν ολόλευκα.
** Με πληροφορίες από New York Times.
