Μπορεί να έχει σχέση ο κανονισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αποψίλωση των δασών στη Νότια Αμερική με την καλλιέργεια και το εμπόριο της κοκαΐνης; Θεωρητικά είναι δύο τελείως διαφορετικά πράγματα, όμως στην πράξη συνδέονται πολύ περισσότερο απ’ όσο μπορεί κανείς να φανταστεί. Για την ακρίβεια, υπάρχουν διπλωμάτες από την Κολομβία και το Περού, οι οποίοι προειδοποιούν με επίσημες επιστολές την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι η βιασύνη της να εφαρμόσει το νέο νόμο κατά της αποψίλωσης των δασών θα μπορούσε να σπρώξει τους φτωχότερους αγρότες τους στο παράνομο εμπόριο ναρκωτικών.
Ο κανονισμός της Ε.Ε. για την αποψίλωση των δασών (EUDR) θα εφαρμοστεί από την 1η Ιανουαρίου 2025. Θα αναγκάσει τους παραγωγούς γεωργικών προϊόντων εκτός ΕΕ να αποδείξουν ότι δεν χρησιμοποιούν αποψιλωμένη γη, αλλιώς θα χάσουν την πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει δυσκολία σε μικροκαλλιεργητές κακάο ή καφέ να πουλήσουν τα προϊόντα τους, οπότε μπορεί να στραφούν ξανά προς τα φύλλα κόκας (και την κοκαΐνη), τα οποία καλλιεργούσαν προηγουμένως.
Η διαδρομή της κόκας είναι γνωστή. Τα καρτέλ ναρκωτικών επεξεργάζονται τα ωμά φύλλα για να φτιάξουν την κοκαΐνη και να τη στείλουν κυρίως στην Ευρώπη μέσω λιμανών η Αμβέρσα, το Ρότερνταμ και το Αμβούργο. Η άνοδος αυτής της προσφοράς έχει φέρει μαζί της μια έξαρση των ανθρωποκτονιών, καθώς τοπικές συμμορίες αγωνίζονται για τον έλεγχο μιας αγοράς λιανικής αξίας σχεδόν 12 δις ευρώ. Το συγκεκριμένο νούμερο αφορά μόνο την κοκαΐνη.
Αυτό θα μπορούσε να συμβεί με δύο τρόπους. Η EUDR απαιτεί από τις ευρωπαϊκές εταιρείες να δημιουργήσουν συστήματα ελέγχου, που αποδεικνύουν ότι τα προϊόντα τους δεν έχουν συμβάλει στην αποψίλωση των δασών στο εξωτερικό μετά τον Δεκέμβριο του 2020. Θεωρητικά αυτό επιβαρύνει τους εμπόρους και τους λιανοπωλητές, ωστόσο στην πράξη το βάρος θα μετακυλιστεί στους μικροϊδιοκτήτες, με την απειλή ότι θα σταματήσουν να αγοράζουν από αυτούς. Κάποιοι αγρότες προφανώς μπορεί να συμμορφωθούν με το νόμο, αλλά το δέλεαρ είναι μεγάλο να τους ωθήσει και πάλι πίσω στην παράνομη οικονομία
Υπάρχει και μια άλλη παράμετρος, η οποία ωθεί τους αγρότες σε περαιτέρω αποψιλώσεις: Οι στρατοί του Περού και της Κολομβίας χρησιμοποιούν από καιρό εναέριο υποκαπνισμό για να καταστρέψουν τις καλλιέργειες κόκας, ψεκάζοντας την ουσία γλυφοσάτη από αεροπλάνα. Με συνέπεια καλλιεργητές κόκας να έχουν εισχωρήσει βαθύτερα σε ζούγκλες και να κρύβουν τις καλλιέργειές τους (και τα εργοστάσια επεξεργασίας σε κοκαΐνη) σε απομακρυσμένες περιοχές.
Από τον καφέ στην κοκαΐνη
Όλοι όσοι άλλαξαν τα αποψιλωμένα οικόπεδά τους από κόκα σε καφέ μετά το 2020 βρίσκονται αντιμέτωποι μ’ αυτό τον κανονισμό. Αν μποϊκοτάριστούν από τους χονδρεμπόρους λόγω αυτού του κανονισμού, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να επιστρέψουν στην καλλιέργεια κόκας, και μάλιστα να κόβουν περισσότερα δέντρα για να φυτέψουν την παράνομη καλλιέργεια.
Πολλοί ακτιβιστές στις δύο αυτές χώρες δίνουν και άλλη διάσταση στο πρόβλημα: Αν και είναι πιθανό ορισμένοι φτωχοί αγρότες να επιστρέψουν στις παράνομες καλλιέργειες, η μεγαλύτερη διαμαρτυρία των κυβερνήσεων κατά της EUDR γίνεται για λογαριασμό μεγάλων ιδιοκτητών γης και χονδρεμπόρων. Η περουβιανή κυβέρνηση χρησιμοποίησε αθόρυβα το EUDR ως πρόσχημα για να χορηγήσει ευρεία αμνηστία στους αγρότες που καταστρέφουν δασικές εκτάσεις. Τον περασμένο Ιανουάριο το συνέδριο του Περού ενέκρινε μια μεταρρύθμιση του δασικού νόμου που οι επικριτές λένε ότι νομιμοποιεί χρόνια παράνομης αποψίλωσης των δασών.
Διπλωμάτες του Περού και της Κολομβίας υπέβαλαν αναφορά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για μια πιο ευέλικτη EUDR για να αποτρέψουν τις καραβιές με κοκαΐνη στα ευρωπαϊκά λιμάνια. Προτείνουν μεγαλύτερη περίοδο εφαρμογής και μεταβατική χρηματοδότηση για τους μικροϊδιοκτήτες ως πιθανούς συμβιβασμούς. Επανέλαβαν επίσης την ανάγκη για μεγαλύτερη σαφήνεια σε συγκεκριμένους κανόνες, ένα παράπονο που έχουν επανειλημμένα απευθύνει οι επιχειρήσεις στην εκτελεστική εξουσία της ΕΕ.
Η ΕΕ φαίνεται ότι λαμβάνει κάπως υπ’ όψιν της αυτές τις ανησυχίες. Υπάρχει η σκέψη να γίνει ταξινόμηση των περιοχών σε χαμηλού, τυπικού ή υψηλού κινδύνου, αντί να προσδιορίσει όλες τις περιοχές καλλιεργειών κάθε χώρας ως τυπικό κίνδυνο. Επίσης θα μπορούσε να δοθεί περισσότερος χρόνος προσαρμογής. Υπάρχουν αμφιβολίες, με κύριο εκφραστή τους τον Λιθουανό επίτροπο Περιβάλλοντος Βιργκίνιους Σινκεβίτσιους. Ο συγκεκριμένος αξιωματούχος έκανε περιοδεία στην Παραγουάη, τη Βολιβία και τον Ισημερινό αυτόν τον μήνα για να ηρεμήσει τους εμπορικούς εταίρους, αλλά εκεί επέμεινε δεν θα υπάρχουν τροπολογίες.
** Με πληροφορίες από Politico.
