Περιεχόμενα
Θα μπορούσε να είναι θέμα κινηματογραφικής ταινίας, απ’ αυτές τις κατασκοπικές που εμφανίζονταν σωρηδόν στα σινεμά κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, αλλά και αργότερα, όταν η Ρωσία «αντικατέστησε» πήρε τα ηνία από την ΕΣΣΔ. Δεν είναι, όμως, καθόλου ψυχαγωγικό το θέμα. Σύμφωνα με δημοσίευμα-αποκάλυψη της Wall Street Journal υπάρχει μια μυστική μονάδα στις υπηρεσίες ασφαλείας της Ρωσίας που είναι πιο μυστική και πιο σκοτεινή από τις άλλες. Το όνομά της; DKRO (Департамент контрразведывательных операций), δηλαδή Τμήμα Επιχειρήσεων Αντικατασκοπείας.
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της εφημερίδας, η συγκεκριμένη υπηρεσία είναι υπεύθυνη για τη σύλληψη και κράτηση του δημοσιογράφου της Έβαν Γκέρσκοβιτς πριν από σχεδόν τέσσερις μήνες στη Μόσχα. Συγκεκριμένος κλάδος της υπηρεσίας, οι επιχειρήσεις της οποίας είναι γίνονται γνωστές σ’ έναν στενότατο κύκλο Ρώσων κυβερνητικών αξιωματούχων, ασχολείται «αποκλειστικά» με τους Αμερικανούς πολίτες που ζουν στη Μόσχα και προσπαθεί να ελέγξει κάθε τους ενέργεια.
Σε αντίθεση, πάντως, με τις άλλες υπηρεσίες αντικατασκοπείας, οι οποίες προσπαθούν να παραμείνουν μυστικές, η DKRO φροντίζει να κάνει αισθητή την παρουσία της με όλους τους τρόπους. Οι διαδικασίες παρακολούθησης ακόμα και κατώτερων διπλωματών και στελεχών της πρεσβείας είναι τόσο χονδροειδείς, που οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ εκφράζουν πλέον τη σιγουριά τους ότι όλα αυτά γίνονται επίτηδες. Για να τρομοκρατηθούν οι παρακολουθούμενοι, δηλαδή, και όχι για να αισθανθούν άνετα για να αποκαλύψουν μυστικά.
Η εφημερίδα παραδέχεται ότι το ρεπορτάζ της δεν επιβεβαιώθηκε από καμία επίσημη πηγή, ούτε στις ΗΠΑ, ούτε και στη Ρωσία. Κατά συνέπεια, είναι αδύνατο να γνωρίζουει με βεβαιότητα αν DKRO βρίσκεται πίσω από κάθε τέτοιο περιστατικό. Το άρθρο βασίστηκε σε δεκάδες συνεντεύξεις με ανώτερους διπλωμάτες και αξιωματούχους ασφαλείας στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, Αμερικανούς φυλακισμένους στο παρελθόν στη Ρωσία και τις οικογένειές τους και ανεξάρτητους Ρώσους δημοσιογράφους και αναλυτές ασφαλείας που έχουν εγκαταλείψει τη χώρα.
DKRO: Αποτσίγαρα σε καπάκια τουαλέτας και δηλητηριάσεις κατοικιδίων!
Η DKRO (Τμήμα 1) τυπικά έχει την ευθύνη του ελέγχου όλων των Αμερικανών και Καναδών που ζουν στη Ρωσία. Ουσιαστικά, με ενέργειές της προσπαθεί να τους κάνει τη ζωή δύσκολη. Οι εισβολές στα σπίτια διπλωματών, ενώ εκείνοι λείπουν, είναι συχνό φαινόμενο και μάλιστα γίνονται απροκάλυπτα: Αφήνονται σβησμένα τσιγάρα πάνω σε καπάκια τουαλέτας, ή ακόμα και περιττώματα (!) στο αποχωρητήριο. Έχει παρατηρηθεί, επίσης, να λείπουν κοσμήματα και άλλα τιμαλφή από τα σπίτια αυτά. Οι παρακολουθήσεις με drones στα αυτοκίνητα των διπλωματών ή ακόμα και των συζύγων και των παιδιών τους είναι εμφανείς: Κάποιες φορές τα drones πετούσαν τόσο χαμηλά, που λίγο έλειψε να προκαλέσουν δυστύχημα.
Η λειτουργία της συγκεκριμένης υπηρεσίας είναι ουσιαστικά ανεξέλεγκτη ακόμα και από τα ανώτερα στελέχη της FSB, της υπηρεσίας κρατικής ασφάλειας της Ρωσίας, η οποία και αντικατέστησε την πανίσχυρη σοβιετική KGB. Τα στελέχη της δεν περιορίζονται από πόρους, θεωρούνται οι καλύτεροι στο είδος τους, και ο διοικητής της Αλεξέι Κόμκοφ δίνει λόγο μόνο στον ίδιο τον επικεφαλής της FSB Βλάντισλαβ Μένσικοφ (στη φωτογραφία με τον Βλαντίμιρ Πούτιν), αν όχι στους αξιωματούχους που βρίσκονται δίπλα στον Ρώσο πρόεδρο.
Στις 29 Μαρτίου 2023 αξιωματικοί του DKRO ηγήθηκαν μιας επιχείρησης που έκανε τον 31χρονο Έβαν Γκέρσκοβιτς τον πρώτο Αμερικανό ρεπόρτερ που κρατήθηκε με κατηγορίες κατασκοπείας στη Ρωσία από την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Ο Γκέρσκοβιτς, ο οποίος είχε διαπιστευθεί κανονικά στο ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών, συνελήφθη για κατασκοπεία, μια κατηγορία την οποία η εφημερίδα αρνήθηκε κατηγορηματικά. Η κυβέρνηση Μπάιντεν είπε ότι ο Γκέρσκοβιτς «συνελήφθη κατά λάθος». Αν υπήρξε λάθος ή όχι, δεν είναι ξεκάθαρο, πάντως ο Γκέρσκοβιτς κρατείται για παραπάνω από τέσσερις μήνες.
Η DKRO φέρεται να εμπλέκεται, αν όχι να πρωτοστάτησε, και στη σύλληψη δύο Αμερικανών στρατιωτικών που υπηρετούσαν στην αμερικανική πρεσβεία στη Μόσχα. Ο Πολ Γουίλαν και ο Τρέβορ Ριντ βρέθηκαν στο μάτι του κυκλώνα. Ο Γουίλαν συνελήφθη τον Δεκέμβριο του 2018 όταν πάνω του βρέθηκε ένα στικάκι USB, το οποίο σύμφωνα με τον ίδιο περιείχε φωτογραφίες ρωσικών εκκλησιών. Οι ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας αντέτειναν ότι είχε αποθηκεύσει κρατικά μυστικά. Ο Γουίλαν καταδικάστηκε για κατασκοπεία το 2020 και καταδικάστηκε σε 16 χρόνια.
Το 2019 ήταν η σειρά του Ριντ να συλληφθεί μετά από μια βραδιά κραιπάλης με φίλους στη Μόσχα. Αφού πρώτα του είπαν ότι μπορούσε να φύγει από το αστυνομικό τμήμα, δύο αξιωματικοί της αντικατασκοπείας που πίστευε ότι ήταν από το DKRO έφτασαν για να τον ανακρίνουν. Ο Ριντ καταδικάστηκε σε κάθειρξη εννέα ετών με την κατηγορία της επίθεσης κατά αστυνομικών, κάτι που φυσικά αρνήθηκε. Τον Απρίλιο του 2022 ανταλλάχθηκε με τον Κονσταντίν Γιαροσένκο, έναν Ρώσο πιλότο που καταδικάστηκε το 2011 σε 20 χρόνια φυλάκιση για συνωμοσία για λαθρεμπόριο κοκαΐνης στις ΗΠΑ.
Τα περιστατικά αυτά είναι τα πιο σοβαρά, αλλά υπάρχουν δεκάδες άλλα: Αμερικανοί αξιωματούχοι κατηγορούν την DKRO για διακοπή ρεύματος στην κατοικία της Λιν Τρέισι, νυν πρέσβειρας των ΗΠΑ στη Μόσχα, λίγο μετά την πρώτη συνάντησή της με Ρώσους αξιωματούχους τον Ιανουάριο. Διπλωμάτες καταγγέλουν συνεχώς παραβιάσεις των σπιτιών τους, παρακολουθήσεις μέσω drone, μέχρι και μυστηριώδεις θανάτους των κατοικιδίων τους από δηλητηρίαση.
Οι Αμερικανοί διπλωμάτες που έχουν αποσπαστεί στη Ρωσία λαμβάνουν ειδική εκπαίδευση για να αποφύγουν το DKRO και άλλους αξιωματικούς της FSB και λαμβάνουν ένα σύνολο κατευθυντήριων γραμμών, που είναι γνωστές ανεπίσημα ως «Κανόνες της Μόσχας». Ο πρώτος απ’ αυτούς τους κανόνες είναι η ύψιστη προσοχή, με το σλόγκαν: «Δεν υπάρχουν συμπτώσεις».
Σύμφωνα με τις αποκαλύψεις της WSJ, οι αξιωματικοί της μονάδας είναι από τους πιο προνομιούχους εργαζόμενους στη Ρωσία. Αμείβονται καλά με τα ρωσικά πρότυπα, λαμβάνουν μπόνους για επιτυχείς επιχειρήσεις, πρόσβαση σε στεγαστικά δάνεια χαμηλού κόστους, επιδόματα για άνεργους συζύγους, προνομιακή πρόσβαση σε παραθαλάσσιες παραθεριστικές πόλεις και ιατρική περίθαλψη σε κλινικές FSB που είναι από τις καλύτερες της χώρας.
Μόλις τον περασμένο Απρίλιο, η Ρωσία ψήφισε νέα νομοθεσία περί προδοσίας που εξουσιοδότησε περαιτέρω την FSB να καταπνίξει την κριτική για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Τον Μάιο, η υπηρεσία κατασκοπείας, χρησιμοποιώντας εξουσίες εν καιρώ πολέμου, είπε ότι θα αρχίσει να ερευνά σπίτια χωρίς την έγκριση του δικαστηρίου.
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει επικρίνει δημοσίως τις κατασκοπευτικές του υπηρεσίες πολλές φορές από τα τέλη του 2022, αφού η λεγόμενη ειδική στρατιωτική του επιχείρηση ήταν κατώτερη των προσδοκιών του. Φέρεται να είπε, μάλιστα, στους υπεύθυνους της FSB ότι «πρέπει να βελτιώσετε τη δουλειά σας». Επανέλαβε την προειδοποίηση κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης στη Λουμπιάνκα, τα κεντρικά γραφεία της FSB, τον περασμένο Απρίλιο.
Η FSB έχει την εποπτεία για τις δίκες κατασκοπείας που διεξάγονται μυστικά με τη χρήση ειδικών ερευνητών και δικαστών. Κατά τη διάρκεια των 23 χρόνων στην εξουσία του Πούτιν, καμία δίκη κατασκοπείας δεν είναι γνωστό ότι έληξε με αθώωση.
Παρούσα στο παρασκήνιο από το 1998
Τα πρώτα σημάδια παρουσίας της DKRO ως ειδικού κλάδου μέσα στην FSB χρονολογούνται από το 1998. Πρώτος επικεφαλής της ήταν ο Αλεξάντερ Ζόμοφ, ο οποίος είναι γνωστός στο ευρύ κοινό επειδή παραπλάνησε την CIA και έπαιζε το ρόλο του αποστάτη και του διπλού πράκτορα. Από τότε η DKRO ασχολούνταν με τον έλεγχο Αμερικανών επενδυτών, ρεπόρτερ και επισκεπτών. Το 2005, μάλιστα, είχε παρακινήσει τον τότε επικεφαλής της FSB Νικολάι Πετρούσεφ να «απευθύνει συστάσεις» στο αμερικανικό δίκτυο CBS για τον τρόπο που κάλυπτε την τρομοκρατική επίθεση Τσετσένων μαχητών στο θέατρο Ντουμπρόβκα της Μόσχας.
Τα τελευταία χρόνια ο αντι-αμερικανισμός της υπηρεσίας έχει χτυπήσει κόκκινο. Τα προξενεία των ΗΠΑ στο Αικατερινούπολη και το Βλαδιβοστόκ έκλεισαν το 2020, επειδή οι απελάσεις διπλωματών τους άφησαν χωρίς αρκετό προσωπικό κυβερνοασφάλειας για την προστασία των γραμμών επικοινωνίας. Οι διπλωμάτες υπέθεσαν ότι τα κτίρια ήταν τόσο πολύ «παγιδευμένα» που δεν θα μπορούσαν να συνομιλήσουν με ασφάλεια με τη Μόσχα.
Ανάμεσα στις οδηγίες που έχουν δοθεί στο προσωπικό είναι να αποφεύγουν οποιονδήποτε άγνωστο προσπαθεί να τους δώσει ένα έγγραφο. θα μπορούσε να είναι ένας αξιωματικός της DKRO που προσπαθεί να τους παγιδεύσει ως κατάσκοπος που πιάστηκε να μεταφέρει απόρρητο υλικό.
Όσο ο Γκρέσκοβιτς παραμένει κρατούμενος, η εφημερίδα έχει αποφασίσει να κρατήσει ψηλά το θέμα και προαναγγέλλει περαιτέρω αποκαλύψεις για την DKRO. Το ζήτημα είναι αν και η κυβέρνηση των ΗΠΑ θέλει να μπει σ’ αυτό το επικίνδυνο παιχνίδι, ή έχει άλλες προτεραιότητες.
** Με πληροφορίες από Wall Street Journal.
