Περιεχόμενα
Η εικόνα που έχουν οι περισσότεροι Ευρωπαίοι για τον στρατό της χώρας τους είναι πολύ υψηλού επιπέδου. Στελεχωμένοι από επαγγελματίες στρατιωτικούς στις περισσότερες χώρες, αλλά κυρίως στρατοί με υπεροπλία στον τεχνολογικό εξοπλισμό και, κυρίως, επάρκεια σε εφόδια και πυρομαχικά. Οπότε οι περισσότεροι κοιμούνται ήσυχοι.
Η εικόνα είναι τελείως διαφορετική. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, ο βρετανικός στρατός, που ξοδεύει τα περισσότερα (σε απόλυτους αριθμούς) από τις ευρωπαϊκές χώρες για τον εξοπλισμό του, διαθέτει μόνο περίπου 150 άρματα μάχης που μπορούν να αναπτυχθούν και ίσως 12 τεμάχια πυροβολικού μεγάλου βεληνεκούς που μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα. Η Γαλλία, η επόμενη χώρα με τις μεγαλύτερες εξοπλιστικές δαπάνες, έχει λιγότερα από 90 βαρέα πυροβόλα. Τόσα χάνει η Ρωσία περίπου κάθε μήνα στο πεδίο της μάχης της Ουκρανίας. Η Δανία δεν διαθέτει βαρύ πυροβολικό, υποβρύχια ή συστήματα αεράμυνας. Ο γερμανικός στρατός έχει αρκετά πυρομαχικά για μόνο δύο (!) ημέρες μάχης.
Τις δεκαετίες μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, οι ευρωπαϊκοί στρατοί αποδυναμώθηκαν. Όλοι υπολογίζουν στις ΗΠΑ και την τεράστια στρατιωτική τους δύναμη, στην οποία στηρίζεται και το ΝΑΤΟ. Το 2022 οι ΗΠΑ αντιπροσώπευαν σχεδόν το 70% των αμυντικών δαπανών της Συμμαχίας.
Μπορεί να μην υπάρχει άμεσος στρατιωτικός κίνδυνος για την Ευρώπη από τη Ρωσία, και οι δυτικοί στρατιωτικοί και πολιτικοί ηγέτες πιστεύουν ότι η Ρωσία είναι προς το παρόν περιορισμένη από τον πόλεμο φθοράς της στην Ουκρανία. Αλλά αν η Ρωσία τελικά βγει από τον πόλεμο αυτό, έχει την ικανότητα να επανεξοπλιστεί πλήρως μέσα σε τρία έως τέσσερα χρόνια και να προκαλέσει προβλήματα αλλού.
Μεγάλο μέρος της βιομηχανικής ικανότητας της Ευρώπης να κατασκευάζει όπλα έχει ουσιαστικά συρρικνωθεί. Σε χρόνια που οι κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν δημοσιονομικούς περιορισμούς, οι στρατοί την πληρώνουν πρώτοι. Ο πόλεμος στην Ουκρανία κατέστησε σαφές το βάθος του προβλήματος της Ευρώπης.
Ο Αμερικανός πρόεδρος Μπάιντεν επιβεβαίωσε τη σταθερή υποστήριξη της Αμερικής στο ΝΑΤΟ και είπε ότι η συμμαχία είναι ισχυρότερη από ποτέ. Ωστόσο, ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, που είναι και πάλι υποψήφιος για τις εκλογές του 2024 με μεγάλες πιθανότητες (επαν)εκλογής, έχει αμφισβητήσει επανειλημμένα την αξία του ΝΑΤΟ. Ενώ ενέκρινε τη ρήτρα του ΝΑΤΟ για τη συλλογική άμυνα, συγκρούστηκε με τους ηγέτες του ΝΑΤΟ για τη χρηματοδότηση και τον μεγάλο αριθμό Αμερικανών στρατιωτών που σταθμεύουν στην Ευρώπη. Οι ηγέτες και των δύο αμερικανικών πολιτικών κομμάτων προέτρεψαν εδώ και καιρό την Ευρώπη να πληρώσει περισσότερα για τη δική της άμυνα. Το ζήτημα είναι, μπορεί να πληρώσει για να αναδιοργανωθούν οι στρατοί;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται απίθανο να τηρήσει την υπόσχεσή της να προμηθεύσει στο Κίεβο ένα εκατομμύριο βλήματα πυροβολικού που χρειάζονται απεγνωσμένα μέχρι την άνοιξη. Μπορεί να δώσει μόλις το 1/3 αυτής της ποσότητας. Μόνο η Βόρεια Κορέα έχει στείλει πάνω από ένα εκατομμύριο οβίδες στη Ρωσία την ίδια περίοδο, σύμφωνα με δυτικούς αξιωματούχους και στοιχεία που διαρρέουν από την ρωσική κυβέρνηση.
Στρατοί σε εγρήγορση σε Πολωνία, Φινλανδία, Σουηδία
Βεβαίως υπάρχουν αντιδράσεις. Η Πολωνία αγωνίζεται για να ενισχύσει τον στρατό της. Η Φινλανδία όσο και η Σουηδία βρίσκονται προ των πυλών του ΝΑΤΟ για να λάβουν τις εγγυήσεις ασφαλείας από τη Συμμαχία.
Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι συμβατικές δυνάμεις της Ευρώπης ήταν πολύ μικρότερες από τον σοβιετικό στρατό, επομένως η αποτροπή βασιζόταν στην απειλή μιας πυρηνικής απάντησης σε περίπτωση που η ΕΣΣΔ σκεφτόταν την εισβολή. Οι δαπάνες που έκαναν οι στρατοί των χωρών του ΝΑΤΟ μειώθηκαν από περίπου 3% της ετήσιας οικονομικής παραγωγής κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου σε περίπου 1,3% ως το 2014, σύμφωνα με στοιχεία του ΝΑΤΟ. Τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν μετά τη ρωσική εισβολή στην Κριμαία το 2014, αλλά ήταν αργά. Την τελευταία δεκαετία, οι αμυντικές δαπάνες της ΕΕ αυξήθηκαν κατά 20%, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Την ίδια περίοδο, η Ρωσία και η Κίνα αύξησαν τους αμυντικούς προϋπολογισμούς τους κατά σχεδόν 300% και κοντά στο 600%, αντίστοιχα.
Μια στρατιωτικά αδύναμη Ευρώπη είναι μια τεράστια αλλαγή για μια ήπειρο που διέθετε τις καλύτερες ένοπλες δυνάμεις του κόσμου τουλάχιστον από τις αρχές του 1500 έως τη δεκαετία του 1940, δηλαδή για σχεδόν πέντε αιώνες. Οι ευρωπαϊκοί στρατοί και η ναυτική τους δύναμη χώρισαν τον κόσμο σε παγκόσμιες αυτοκρατορίες. Αυτή η κυριαρχία έληξε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι στρατοί της περιοχής εξοντώθηκαν μεταξύ τους για δύο φορές σε σχεδόν 30 χρόνια.
Ο γερμανικός στρατός, ο οποίος στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου είχε μισό εκατομμύριο άνδρες στη Δυτική Γερμανία και άλλους 300.000 στην Ανατολική Γερμανία, τώρα έχει 180.000 άτομα προσωπικό. Μόνο η Δυτική Γερμανία είχε περισσότερα από 7.000 άρματα μάχης μέχρι τη δεκαετία του 1980. Η επανενωμένη Γερμανία έχει τώρα 200, μόνο τα μισά από τα οποία είναι πιθανώς λειτουργικά, σύμφωνα με κυβερνητικούς αξιωματούχους. Η βιομηχανία της χώρας μπορεί να παράγει μόνο τρία τανκς το μήνα.
Αυτή τη στιγμή η Ρωσία, η Κίνα και η Ινδία κατατάσσονται όλες ως πιο ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις από τη Μεγάλη Βρετανία. Οι στρατοί της Νότιας Κορέας, του Πακιστάν και της Ιαπωνίας κατατάσσονται πάνω από τη Γαλλία, τη δεύτερη υψηλότερη ευρωπαϊκή δύναμη, σύμφωνα με την Global Firepower, έναν ιστότοπο που χρησιμοποιεί δημόσια δεδομένα για τη δημοσίευση μιας ετήσιας κατάταξης στρατιωτικής δύναμης. Η Νότια Κορέα έχει τώρα έναν στρατό ίσου μεγέθους -περίπου μισό εκατομμύριο προσωπικό- με αυτόν που έχουν οι στρατοί του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας και της Γερμανίας μαζί. Διαθέτει επίσης μια παγκόσμιας κλάσης στρατιωτική βιομηχανία που βοηθά να εξοπλίσει την Πολωνία.
Διαφορετικός εξοπλισμός για πόλεμο σε μακρινές χώρες
Οι πόλεμοι στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, σε συνδυασμό με περικοπές στρατιωτικού προϋπολογισμού, άφησαν τους περισσότερους ευρωπαϊκούς στρατούς κατασκευασμένους για επιχειρήσεις κατά της εξέγερσης σε μακρινές χώρες και ανεπαρκώς εξοπλισμένους για να πολεμήσουν έναν καλά οπλισμένο εχθρό σε έναν σκληρό χερσαίο πόλεμο, όπως διεξάγουν τώρα οι αντίπαλοι στρατοί στην Ουκρανία. Η Βρετανία επένδυσε σε ελαφρά θωρακισμένο εξοπλισμό, όπως θωρακισμένα Land Rover, αντί για βαρύ πυροβολικό, καθώς αντιμετώπισε λιγότερο καλά εξοπλισμένους εχθρούς.
Οι ρωσικές δαπάνες για την εθνική άμυνα θα αυξηθούν στο 6% της οικονομικής παραγωγής τους το επόμενο έτος, από περίπου 3,9% φέτος, σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών της Ρωσίας. Αυτό θα ήταν το υψηλότερο επίπεδο από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Αν ο πόλεμος στην Ουκρανία σταματούσε σήμερα, θα χρειαζόταν η Ρωσία τρία ως πέντε χρόνια για να ανοικοδομήσει αρκετή ικανότητα για να επιτεθεί σε άλλη χώρα, σύμφωνα με έκθεση που διέρρευσε από τις στρατιωτικές υπηρεσίες πληροφοριών της Εσθονίας.
Η Ρωσία, φυσικά, δεν αποκαλύπτει στοιχεία για την κατασκευή όπλων της, όμως οι στατιστικές γραμμές στις εκθέσεις της βιομηχανικής παραγωγής δείχνουν σημαντική ανάπτυξη. Η παραγωγή τελικών μεταλλικών προϊόντων – μια γραμμή που λένε οι αναλυτές περιλαμβάνει όπλα και πυρομαχικά – αυξήθηκε κατά 31% τους πρώτους δέκα μήνες του 2023 σε σύγκριση με την περίοδο πέρυσι. Η παραγωγή ηλεκτρονικών υπολογιστών, ηλεκτρονικών και οπτικών προϊόντων αυξήθηκε κατά 34%, και τα λεγόμενα ειδικά ρούχα (στρατιωτικά δηλαδή) αυξήθηκαν κατά 37%. Αντίθετα, η παραγωγή φαρμάκων μειώθηκε περίπου 2%.
Για τους ευρωπαίους πολιτικούς, η δαπάνη περισσότερων για την άμυνα είναι κάτι που δύσκολα μπορούν να πουλήσουν στους πολίτες τους. Ειδικά σε μια περίοδο στάσιμης οικονομικής ανάπτυξης, αυξανόμενου κόστους δανεισμού και γήρανσης του πληθυσμού (άρα οι δεξαμενές όπου αντλούν οι στρατοί μειώνονται) που θα επιβαρύνει τους κρατικούς προϋπολογισμούς για τα επόμενα χρόνια. Βεβαίως οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ είναι τεχνολογικά ανώτερες από τη Ρωσία, αν και η ικανότητα οι στρατοί του ΝΑΤΟ να πολεμούν από κοινού δεν έχει δοκιμαστεί.
Η Βρετανία ανακοίνωσε τη μεγαλύτερη αύξηση των αμυντικών της δαπανών από τον Ψυχρό Πόλεμο το 2020. Ωστόσο, το συνολικό μέγεθος του στρατού αναμένεται ακόμα να συρρικνωθεί σε 72.500 στρατιώτες πλήρους απασχόλησης από τον προηγούμενο στόχο των 82.000. Αντικαθιστά τα 227 άρματα μάχης με 148 πιο σύγχρονες εκδόσεις, αλλά αυτές δεν θα αναπτυχθούν μέχρι το 2027. Από τα υπάρχοντα 227 άρματα μάχης, μόνο 157 μπορούν να αναπτυχθούν μέσα σε 30 ημέρες και ίσως μόνο 40 είναι πλήρως λειτουργικά και έτοιμα για κίνηση.
Αυτή η εικόνα που εκπέμπουν οι ευρωπαϊκοί στρατοί είναι ανησυχητική. Η οποία δεν πρόκειται να αλλάξει ούτε εύκολα, ούτε γρήγορα. Όσο πιο νωρίς συνειδητοποιήσει η Ευρώπη πόσο ευάλωτη είναι (ειδικά χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ) τόσο πιο αποτελεσματικές θα είναι οι αποφάσεις της.
** Με πληροφορίες από Wall Street Journal.
