Ποια ήταν για δεκαετίες η επίσημη γραμμή της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την αποδοχή νέων μελών; Ότι το κράτος που θα γίνει μέλος της μεγάλης ευρωπαϊκής οικογένειας πρέπει να πληροί και κάποια οικονομικά κριτήρια. Αυστηρά κριτήρια. Να μην ξεχνάμε ότι η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε από οικονομική ένωση. Και προσπαθεί να μετατραπεί σε πολιτική ένωση, με βήματα χελώνας, ακριβώς διότι τα μέλη της δεν (γίνεται να) έχουν τα ίδια οικονομικά συμφέροντα.
Μήπως αυτή η επίσημη γραμμή πάει λοξά τον τελευταίο καιρό; Αυξάνονται οι φωνές στην Ευρωπαϊκή Ένωση που προτρέπουν τις χώρες που είναι μέσα να αποφασίσουν να ανοίξουν την αγκαλιά τους τόσο προς τις έξι χώρες των δυτικών Βαλκανίων (Αλβανία, Κόσοβο, Βόρεια Μακεδονία, Μαυροβούνιο, Σερβία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη), αλλά κυρίως στις δύο χώρες του ανατολικού κομματιού (Ουκρανία και Μολδαβία), που βρίσκονται στο μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας. Για την Ουκρανία γίνεται η κουβέντα, μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας.
Ευρωπαϊκή Ένωση: Πώς θα χωνευτεί η διεύρυνση;
Το ζήτημα είναι ότι αυτή τη στιγμή η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ρωσία μοιάζουν σαν δύο τέρατα που τρέφονται με έδαφος και παλεύουν για το ποια θα φάει τα μεγαλύτερα κομμάτια που έχουν μείνει στο τραπέζι. Αλλά αυτή η πάλη, τουλάχιστον για την Ευρωπαϊκή Ένωση, κρύβει απόνερα. Οικονομικά απόνερα. Όπως π.χ. πώς θα αντιδράσουν οι ευρωπαϊκές χώρες στην οικονομική προοπτική εισόδου της Ουκρανίας, με τις τεράστιες παραγωγές σιτηρών; Θα χρειαστούν πολλές μεταρρυθμίσεις για να «χωνευτεί» αυτή η διεύρυνση, την οποία βέβαια όλοι εύχονται σε πολιτικό επίπεδο.
Ο υπουργός εξωτερικών της Αυστρίας Αλεξάντερ Σάλενμπεργκ ήταν ο πρώτος στην Ευρωπαϊκή Ένωση που μίλησε ανοιχτά για τη διεύρυνση. «Αυτή είναι τώρα η στιγμή να είμαστε τολμηροί και να αλλάξουμε την προσέγγισή μας στη διεύρυνση. Να φέρουμε τις έξι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, καθεμία από αυτές, καθώς και την Ουκρανία και τη Μολδαβία, ξεκάθαρα στην οικογένειά μας». Αυτή ήταν η ακριβής του δήλωση. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ έβαλε και χρονικό περιθώριο: Είπε ότι τα νέα μέλη πρέπει να έχουν γίνει δεκτά μέχρι το 2030. Αυτό είναι σε μόλις επτά χρόνια από τώρα.
Η διεύρυνση ήταν το θέμα της ετήσιας ομιλίας της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για την κατάσταση της ΕΕ στις 13 Σεπτεμβρίου. Πέρα, όμως, από κάποιες ευχές, δεν υπήρξε κάτι άλλο. Αυτό πιθανότατα μετατέθηκε στη συνάντηση κορυφής στα τέλη Οκτωβρίου.
Η συζήτηση, πάντως, δεν γίνεται τελείως στο πόδι. Η Γερμανία και η Γαλλία συμμετέχουν. Ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς μίλησε ανοιχτά για «διευρυμένη Ευρώπη» πριν κάποιους μήνες. Ο Γάλλος υπουργός Λοράνς Μπουν είπε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να δώσει ένα «συνεπές μήνυμα» στις υποψήφιες χώρες σχετικά με την ένταξη στην Ένωση, που θα τις βοηθήσει να αποκρούσουν τις ρωσικές εκστρατείες επιρροής.
Ο Σάλενμπεργκ υποστήριξε τη δυνατότητα να επιτραπεί στις υποψήφιες χώρες να συμμετάσχουν ως παρατηρητές στην Επιτροπή Πολιτικής και Ασφάλειας της ΕΕ (PSC), ένα όργανο των Βρυξελλών όπου λαμβάνονται οι αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένας προθάλαμος. Το τελευταίο μέλος που εντάχθηκε στην Ένωση το 2013 ήταν η Κροατία. Έκτοτε η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει συρρικνωθεί, με την απώλεια της Μεγάλης Βρετανίας.
Αλλά αν θέλουν να πραγματοποιήσουν τις φιλοδοξίες τους, οι ηγέτες της ΕΕ θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν πιο σημαντικά προβλήματα. Εκτός από τις εύλογες οικονομικές ανησυχίες, ακούγονται πολλά και για την διαφθορά, η οποία είναι σαφώς πιο ανεξέλεγκτη στις υπό ένταξη χώρες. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν στηρίζει ένα σχέδιο σταδιακής ένταξης, με τις χώρες που θα το καταφέρουν πρώτες να αποτελούν και το παράδειγμα για τις υπόλοιπες. Αλλιώς θα δοθεί η εντύπωση ότι η πόρτα άνοιξε διάπλατα και τα μηνύματα θα είναι τελείως διαφορετικά.
Αγκάθια αγροτική παραγωγή και διαφθορά
Η αγροτική πολιτική είναι το πιο προφανές σημείο ανάφλεξης σε οποιεσδήποτε μελλοντικές ενταξιακές συνομιλίες μεταξύ Βρυξελλών και Κιέβου. Οι φθηνές εξαγωγές σιτηρών της Ουκρανίας θα μπορούσαν να πλημμυρίσουν την ΕΕ και να πνίξουν τους βαριά επιδοτούμενους αγρότες του βορειοευρωπαϊκού μπλοκ. Η Πολωνία και πολλές άλλες χώρες στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν ήδη κλείσει τις πόρτες τους στις εξαγωγές σιτηρών της Ουκρανίας.
Επιπλέον, μια μεγάλη διεύρυνση προς ανατολάς προφανώς θα γείρει το κέντρο βάρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τα εκεί. Οι υπό ένταξη χώρες έχουν συνολικό πληθυσμό που ξεπερνάει τα 75 εκατομμύρια ανθρώπους. Οι βουλευτές τους θα αντιστοιχούν περίπου στο 15% του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό αν επιθυμούν να λειτουργήσουν ως μπλοκ. Από την άλλη, η Ένωση είναι πολύ δύσκολο να λειτουργήσει και με 27 μέλη. Φαντάζεστε να έχει να τακτοποιήσει 35;
Μια ασφαλιστική δικλείδα θα μπορούσε να είναι η διεξαγωγή δημοψηφισμάτων στις χώρες-μέλη, για να το αν δέχονται ή όχι τη διεύρυνση. Ούτως ή άλλως η αλλαγή των θεμελιωδών συνθηκών στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια επίπονη διαδικασία, που απαιτεί δημοψηφίσματα σε πολλές χώρες. Ποιος έχει όρεξη, όμως, να θέτει τέτοια ερωτήματα στους λαούς, σε εποχές που οι ευρωσκεπτικιστές και οι αρνητές της έννοιας «ενωμένη Ευρώπη» κάνουν θραύση;
Αυτοί που περιμένουν στον προθάλαμο, πάντως, γίνονται ολοένα και πιο νευρικοί. Η πρόεδρος του Κοσσυφοπεδίου Βιόσα Οσμάνι καλωσόρισε προσεκτικά την ανανεωμένη εστίαση στη διεύρυνση, αλλά πρόσθεσε με νόημα ότι οι χώρες δεν είναι πρόθυμες να περιμένουν για πάντα την απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κοινώς, υπάρχουν κι αλλού πορτοκαλιές. Το χαρτί αυτό θα παίζεται όλο και πιο συχνά όσο βρυχάται ο «μπαμπούλας» που λέγεται Ρωσία.
** Με πληροφορίες από Politico.
