Ποιος είναι ο κανόνας για να αντιμετωπίσει κανείς τις υψηλές θερμοκρασίες, που γίνονται ολοένα και πιο ανυπόφορες σε περισσότερα σημεία του πλανήτη; Να κοιτάξει τη σύγχρονη τεχνολογία: Ανεμιστήρες οροφής και βάσης, aircondition, γενικά συσκευές που καταναλώνουν ηλεκτρισμό για να παράγουν ψύξη. Στην Ινδία, όμως, αντί για το μέλλον, κοίταξαν στο παρελθόν.
Οι περισσότεροι κάτοικοι στην Ινδία, που έχουν μεγαλώσει σε χωριά, γνώριζαν από πριν το μάτκα. Είναι ένα δοχείο από τερακότα που αποτελείται από δύο διαφορετικούς τύπους πηλού και έχει σχεδιαστεί για να λειτουργεί ως οικιακός ψύκτης νερού, αλλά κι ένα απολύτως φυσικό aircondition!
Το μάτκα έχει αρχαίες ρίζες. Όταν το νερό γεμίζει το δοχείο από τερακότα, βυθίζεται σε κάθε πόρο και χαραμάδα. Καθώς το νερό που έχει παγιδευτεί μέσα σε αυτούς τους πόρους εξατμίζεται, η διαδικασία απομακρύνει αργά την υγρασία μέσα από το νερό και το καθιστά δροσερό. Το δοχείο κρυώνει, αφού χάνει τη θερμότητά του στην εξάτμιση, και έτσι κρυώνει και το υπόλοιπο νερό μέσα του.
Η χρήση, λοιπόν, πολλών μάτκα την ίδια στιγμή σ’ έναν χώρο μπορεί όχι μόνο να προμηθεύει δροσερό νερό σε όλη τη διάρκεια της ημέρας, αλλά και να ψύχει τον χώρο και να κατεβάζει τη θερμοκρασία ως και έξι βαθμούς σε σχέση με την εξωτερική! Κάτι τέτοιο είναι απολύτως αποδεκτό, δεδομένου ότι ακόμα και τα πιο σύγχρονα aircondition κατεβάζουν τη θερμοκρασία κατά μέσο όρο γύρω στους 10 βαθμούς σε σχέση με αυτή που επικρατεί στον εξωτερικό χώρο.
Το μάτκα είναι πράγματι πανάρχαιο. Οι παλαιότερες γνωστές καταγραφές χρονολογούνται από τον πολιτισμό Χαράππα, πριν από περισσότερα από 3.000 χρόνια. Επανέρχεται, όμως, δυναμικά όχι μόνο στα χωριά, αλλά και στις σύγχρονες πόλεις. Η Ινδία αντιμετωπίζει την υπερβολική ζέστη, η ανάγκη για δροσιά γίνεται όλο και πιο επιτακτική.
Οι καύσωνες της Ινδίας αυτό το καλοκαίρι είναι ανελέητοι, με έναν μετεωρολογικό σταθμό στο Δελχί να καταγράφει προσωρινά θερμοκρασίες έως και 52,3 βαθμούς Κελσίου! Από το 2019 έως το 2023, η ανάγκη για aircondition τις πολύ ζεστές μέρες είδε τη μέση ωριαία ζήτηση ρεύματος της χώρας να αυξάνεται κατά 28%.
Με τις λύσεις ψύξης πλέον ζωτικής σημασίας για την επιβίωση, η αρχαία εφαρμογή της τερακότας βρίσκει νέα χρήση στην Ινδία πολύ πέρα από τις οικιακές κουζίνες.
Η λέξη τερακότα σημαίνει «ψημένη γη» στα ιταλικά. Αυτή η τεχνική είχε εξέχουσα θέση στον αρχαίο κόσμο, από την κινεζική και την ελληνική κεραμική μέχρι την αιγυπτιακή τέχνη. Από το 2014, όμως, Ινδοί επιχειρηματίες έχουν αρχίσει να πειραματίζονται με την μαζική παραγωγή τέτοιων δοχείων. Τα οποία μπορούν να χρησιμεύσουν όχι μόνο στο να ψύχουν οικιακούς χώρους, αλλά και επαγγελματικούς, μέχρι και βιομηχανίες!
Πολλοί επιχειρηματίες πια, χρησιμοποιούν αυτά τα φυσικά aircondition μέχρι και για να ψύξουν χώρους που φιλοξενούν γεννήτριες ντίζελ στις εγκαταστάσεις τους, οι οποίες βγάζουν τόσο ζεστό αέρα στο χώρο μεταξύ δύο κτιρίων που η ζέστη είναι αφόρητη για τους εργαζόμενους, προκαλώντας πονοκεφάλους και ναυτία.
Τα φυσικά aircondition χρησιμοποιούνται μέχρι και σε εργοστάσια
Για το σκοπό αυτό, βέβαια, χρειάζονται πολλά μικρά μάτκα. Για να ψυχθεί ένας βιομηχανικός χώρος π.χ. μια μεγάλη αποθήκη χρειάζονται μέχρι και 800-900 δοχεία από τερακότα, τοποθετημένα περιμετρικά. Από την άλλη, όμως, είναι ένα έξοδο που γίνεται μία φορά και… ξεμπερδεύεις. Το μόνο που έχει να κάνει κάποιος είναι να ανανεώνει το νερό, όταν αυτό εξατμίζεται. Ένα έξοδο ελάχιστο, σε σχέση με τα υπέρογκα κόστη που έχει πια το ηλεκτρικό ρεύμα και την τεράστια κατανάλωση που πρέπει να κάνει κάποιος για να κρατήσει το χώρο του δροσερό, ειδικά αν αυτός είναι μεγάλος.
Στην Ινδία υπάρχουν εταιρείες που έχουν δημιουργήσει 35 διαφορετικούς τύπους ψύξης με δοχεία τερακότας. Η εφαρμογή γίνεται σε σχολεία, δημόσιους χώρους, αεροδρόμια και εμπορικά κτίρια σε όλη τη χώρα, από την Πούνε ως την Τζαϊπούρ. Εκτός από το «κλασικό» σχέδιο του δοχείου, έχουν πειραματιστεί επίσης με σχέδια που στοιβάζουν την τερακότα σε διαφορετικά σχήματα, ακόμη και με ένα που δεν χρησιμοποιεί καθόλου νερό.
Οι ερευνητές έχουν πειραματιστεί επίσης με πρωτότυπα ψύξης από τερακότα. Σπουδαστές μηχανολόγοι μηχανικοί από την πολιτεία Μαχαράστρα στην βορειοδυτική Ινδία, κατασκεύασαν ένα aircondition από τερακότα, το οποίο χρησιμοποιούσε έναν ανεμιστήρα για να ρουφήξει αέρα και να τον αποβάλει πάνω από βρεγμένη τερακότα. Αυτό το μοναδικό δοχείο οδήγησε σε πτώση 1,5 βαθμού Κελσίου σε σχέση με την εξωτερική θερμοκρασία.
** Με πληροφορίες από BBC.
