«Καταπιέζεις μόνο τις γυναίκες», λέει η νεαρή γυναίκα στον μαχητή των Ταλιμπάν.
«Σου είπα να μη μιλήσεις», φωνάζει, «θα σε σκοτώσω εδώ!»
«Εντάξει, σκότωσε με» απαντά, υψώνοντας τη φωνή της για να ταιριάζει με τη δική του. «Κλείσατε σχολεία και πανεπιστήμια! Καλύτερα να με σκοτώσετε!»
Ένα τηλέφωνο με κάμερα έχει καταγράψει κρυφά, και τρεμάμενα, αυτή την άμεση αντιπαράθεση μέσα σε ένα αυτοκίνητο μεταξύ της γυναίκας και του μαχητή.
Είχε μόλις συλληφθεί μετά από διαμαρτυρία και επρόκειτο να μεταφερθεί σε κελί κράτησης στην Καμπούλ.
Είναι μια σκηνή από το ντοκιμαντέρ Bread and Roses, που εξερευνά την καθημερινή ζωή τριών γυναικών τις εβδομάδες που ακολούθησαν την αλλαγή σκυτάλης στην εξουσία της χώρας.
Παραγωγός είναι η βραβευμένη με Όσκαρ ηθοποιός, Τζένιφερ Λόρενς, η οποία εξηγεί στο BBC τους λόγους που αυτή η στιγμή στην ταινία είναι τόσο σημαντική για εκείνη.
«Η καρδιά μου χτυπούσε τόσο γρήγορα βλέποντας αυτές τις γυναίκες να αψηφούν τους Ταλιμπάν», λέει ο Λόρενς. «Δεν βλέπετε αυτή την πλευρά της ιστορίας, τις γυναίκες να αντεπιτίθενται, στις ειδήσεις κάθε μέρα και είναι ένα σημαντικό μέρος της ταινίας μας και των ιστοριών αυτών των γυναικών».
Λέει ότι είναι καταστροφικό να σκεφτόμαστε την ξαφνική απώλεια ελέγχου που έχουν υποστεί οι γυναίκες του Αφγανιστάν.
«Αυτή τη στιγμή δεν έχουν αυτονομία εντός της χώρας τους. Είναι τόσο σημαντικό να τους δοθεί η ευκαιρία να τεκμηριώσουν τη δική τους ιστορία, με τον δικό τους τρόπο».
Οι ελπίδες σβήνουν καθώς τα αφγανικά πανεπιστήμια ανοίγουν ξανά χωρίς γυναίκες.
Λεπτομέρειες για την ταινία
Η ταινία έχει γυριστεί από την Excellent Cadaver, την εταιρεία παραγωγής Lawrence που δημιούργησε το 2018 με τη φίλη της Justine Ciarrocchi.
«Αυτό το ντοκιμαντέρ γεννήθηκε από συγκίνηση και ανάγκη», λέει η Lawrence, η οποία περιγράφει ότι αισθάνεται αβοήθητη και απογοητευμένη για αυτό που έβλεπε στις ειδήσεις.
Ο Ciarrocchi λέει ότι η Λόρενς κλονίστηκε από την πτώση της Καμπούλ το 2021 επειδή οι συνθήκες ήταν τόσο τραγικές για τις γυναίκες. «Πρέπει να δώσουμε σε κάποιον το βήμα για να πει αυτή την ιστορία με ουσιαστικό τρόπο», σημειώνει.
Τη λύση έδωσε η Sahra Mani, μια ντοκιμαντέρ που συνίδρυσε την ανεξάρτητη εταιρεία παραγωγής της Καμπούλ, Afghan Doc House.
Τόσο η Lawrence όσο και η Ciarrocchi είχαν παρακολουθήσει το ντοκιμαντέρ της A Thousand Girls Like Me, το οποίο είχε αναγνωριστεί από τους κριτικούς, στο οποίο απεικονίζεται μια 23χρονη Αφγανή που πηγαίνει στην εθνική τηλεόραση για να αποκαλύψει τη σεξουαλική κακοποίηση από τον πατέρα της, αφού αγνοήθηκε από την οικογένειά της και την αστυνομία.
Η Ciarrocchi εντόπισε τη Mani, η οποία είπε ότι είχε ήδη ξεκινήσει ένα έργο, ακολουθώντας τρεις γυναίκες στη χώρα καθώς προσπαθούσαν να δημιουργήσουν κάποιο είδος αυτονομίας τους μήνες μετά την κατάληψη των Ταλιμπάν, καθώς τα κορίτσια και οι γυναίκες είχαν αποκλειστεί από τα πανεπιστήμια και τα σχολεία.
Η Μάνη κινηματογράφησε χρησιμοποιώντας κρυφές κάμερες και μάλιστα ζήτησε από τις γυναίκες να βιντεοσκοπηθούν σε καταφύγια με τους φίλους και τις οικογένειές τους.
Μια άλλη σεκάνς καταγράφει μια μυστική συνάντηση σε ένα υπόγειο χωρίς παράθυρα, έξω από έναν παράδρομο στην Καμπούλ. Περισσότερες από δώδεκα γυναίκες κάθονται σε σειρές θρανίων και καρέκλες, τοποθετημένες σαν μια αυτοσχέδια τάξη. Ο ατμός ανεβαίνει από τα ποτά στα πλαστικά ποτήρια τους.
Δεν γνωρίζονται μεταξύ τους, αλλά όλοι προέρχονται από διαφορετικές ομάδες που διαδήλωσαν μετά την κατάκτηση του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν τον Αύγουστο του 2021.
Μια από τις γυναίκες, οδοντίατρος, που ονομάζεται Zahra, οδήγησε τον θεατή σε αυτή τη μυστική συνάντηση. Όταν μιλάει στην ομάδα, αναπολεί ότι φοράει ψηλοτάκουνα και άρωμα και πηγαίνει στο πάρκο με τις φίλες της. Οι γυναίκες γύρω της χαμογελούν.
Τότε ένας συγγραφέας ονόματι Vahideh αρχίζει να μιλάει:
«Οι γυναίκες πρέπει να γράψουν τη δική τους ιστορία», λέει με πάθος στην ομάδα, με μουρμούρες συμφωνίας. «Οι γυναίκες δεν γιορτάζονται σωστά σε όλο τον κόσμο».
«Όταν βλέπω τα αγόρια να πηγαίνουν στο σχολείο, πονώ»
Η Μάνη γνώριζε καλά τις προκλήσεις των γυρισμάτων σε τέτοιες ιδιωτικές και επικίνδυνες καταστάσεις.
«Καταλαβαίνω πώς να αντιμετωπίζω τις δυσκολίες γιατί είμαι ένας από αυτούς. Δεν είναι θύματα», λέει, «είναι ήρωες».
Αλλά η σωστή ισορροπία μεταξύ της διατήρησης των γυναικών ασφαλών και της αφήγησης της ιστορίας τους δεν ήταν εύκολη. Λέει στο BBC ότι υπήρξαν αρκετές μεταμεσονύχτιες συνομιλίες μεταξύ της, του Ciarrocchi και του Lawrence κατά τη διάρκεια της διαδικασίας παραγωγής.
«Ήταν εκεί όποτε αντιμετώπιζα προβλήματα ή προβλήματα», λέει η Μάνη. «Όταν οι γυναίκες ενώνονται, όλα είναι πιθανά».
Με τη Μάνη και τις άλλες γυναίκες να εμφανίζονται πλέον εκτός χώρας, οι παραγωγοί ένιωσαν άνετα να υποβάλουν το Bread and Roses για ευρύτερη διανομή, ξεκινώντας από τις Κάννες.
Ο Ciarrocchi και ο Lawrence λένε ότι η επόμενη πρόκληση τους είναι να βγάλουν την ταινία μπροστά σε ένα μεγάλο κοινό – όχι πάντα εύκολο όταν η ιστορία είναι ένα στιγμιότυπο μιας συνεχιζόμενης και καταστροφικής σύγκρουσης.
«Δεν υπάρχει τέλος σε αυτή την ιστορία», λέει η Lawrence, «και νιώθεις σχεδόν αβοήθητος όταν σκέφτεσαι πώς να κάνεις οτιδήποτε γι’ αυτό. Είναι δύσκολο πράγμα να το προωθήσεις».
Ως γυναίκες εκτελεστικές παραγωγοί, η Ciarrocchi και η Lawrence εξακολουθούν να αποτελούν μειοψηφία στο Χόλιγουντ. Μια μελέτη του 2022 από το Κέντρο για τη Μελέτη των Γυναικών στην Τηλεόραση και τον Κινηματογράφο έδειξε ότι οι γυναίκες αποτελούσαν μόνο το 24% των σκηνοθετών, συγγραφέων και παραγωγών στις ταινίες με τις μεγαλύτερες εισπράξεις, μια μείωση από το 2021.
«Νομίζω ότι υπάρχει πολύς, μακρύς δρόμος να διανύσουμε, αλλά νιώθω έμπνευση και θετική από το τελικό προϊόν όταν έχεις περισσότερη ποικιλομορφία στη δημιουργία ταινιών», λέει η Lawrence. «Είναι αυτό που θέλει ο κόσμος. Το κοινό το θέλει», τονίζει χαρακτηριστικά.
Η Ciarrocchi προσθέτει: «Γι’ αυτό παίρνουμε την ευθύνη της πλατφόρμας της Jen τόσο σοβαρά, επειδή ως γυναίκα δίνει ευκαιρίες σε άλλες γυναίκες… να απασχολεί γυναίκες, να λέει ιστορίες γυναικών, να απασχολεί πάντα ένα διαφορετικό κοινό».
«Αυτό συμβαίνει και επειδή είμαι γυναίκα», απαντά η Λόρενς.
«Είμαι αρκετά τυχερός που δεν έχω την προκατειλημμένη ιδέα ότι οι γυναίκες δεν είναι τόσο καλές στα πράγματα!».
