Το παγκόσμιο κοινό μαγεμένο παρακολούθησε την σχεδόν τρίωρη ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν για τον άνθρωπο που έφτιαξε την ατομική βόμβα. Και με τη βούλα της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου πλέον, το Oppenheimer είναι η καλύτερη ταινία της χρονιάς. Τα επτά αγαλματίδια προφανώς θα παρακινήσουν ακόμα περισσότερα εκατομμύρια τηλεθεατών στην υφήλιο να παρακολουθήσουν την ταινία. Αλλά υπάρχουν ιστορίες που σχετίζονται με τα όσα πραγματικά έγιναν τότε που δεν θα κερδίσουν κανένα Όσκαρ. Ούτε καν πέντε λεπτά δημοσιότητας.

Αν πάει κανείς στο Αλμπουκέρκι, στο Νέο Μεξικό, περίπου δύο ώρες δρόμο με το αυτοκίνητο από το σημείο που έγινε το πρώτο πείραμα με την ατομική βόμβα, και προσπαθήσει να μιλήσει με απλούς ανθρώπους, θα μείνει άφωνος με την ιστορία που θα του αφηγηθούν όλοι: Οι θάνατοι από καρκίνο θερίζουν. Όχι μόνο τους παππούδες και τις γιαγιάδες τους, ή ακόμα και τους προπαππούδες και προγιαγιάδες τους, αλλά και τους γονείς τους, τα αδέλφια τους, τους θείους τους, τα ξαδέλφια τους, ακόμα και τους ίδιους.

Διάφορες μορφές καρκίνου εμφανίζονται από το πουθενά στους πάντες όσοι έχουν σχέση με την περιοχή. Η οποία είναι γνωστή στις ΗΠΑ ως  «Downwinder». Αυτός είναι ένας γενικός όρος, που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις κοινότητες που ισχυρίζονται ότι έχουν επηρεαστεί από την ακτινοβολία από το Trinity Test. Αυτή ήταν η πρώτη έκρηξη πυρηνικού όπλου στον κόσμο στην έρημο του Νέου Μεξικού, στις 16 Ιουλίου 1945.

Η ταινία του Νόλαν κατέγραψε όλες τις προσπάθειες των επιστημόνων, κι άφησε υπονοούμενα για τους μαζικούς θανάτους και την καταστροφή στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Αυτό που δεν είπε κανείς, ούτε καν υπονόησε το Oppenheimer, ήταν ότι τα πυρηνικά τεστ είναι υπεύθυνα για χιλιάδες, ενδεχομένως και εκατοντάδες χιλιάδες, θανάτους στην πολιτεία του Νέου Μεξικού από τότε μέχρι σήμερα.

Ο καρκίνος είναι η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου στις ΗΠΑ. Η σχέση μεταξύ της έκθεσης σε ακτινοβολία από το Trinity Test και του καρκίνου δεν έχει αποδειχθεί οριστικά από την κυβέρνηση. Κι όμως, τα στοιχεία στο Αλμπουκέρκι και τις άλλες πόλεις του Νέου Μεξικού είναι ξεκάθαρα: Η περιοχή έχει το μεγαλύτερο ποσοστό θνησιμότητας από καρκίνο σε όλες τις ΗΠΑ, μακράν του δεύτερου.

Η ταινία Oppenheimer αλλάζει το νόμο

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει δημιουργήσει ταμεία αποζημίωσης για άτομα σε περιοχές όπου έγιναν δοκιμές τα επόμενα χρόνια, αλλά το Νέο Μεξικό δεν έχει ακόμη συμπεριληφθεί. Η ελπίδα των κατοίκων ότι αυτό τώρα θα μπορούσε να αλλάξει, με τη δημοσιότητα που πήρε η υπόθεση λόγω της ταινίας Oppenheimer, αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά.

Μια επέκταση του νόμου περί αντιστάθμισης έκθεσης στην ακτινοβολία Expansion που θα περιλαμβάνει το Downwiders του Νέου Μεξικού πρόκειται να ψηφιστεί τον Ιούνιο. Πριν από λίγες ημέρες η αμερικανική Γερουσία ενέκρινε το νομοσχέδιο σε δικομματική ψηφοφορία. Τώρα πηγαίνει στη Βουλή των Αντιπροσώπων και η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει δηλώσει προηγουμένως ότι υποστηρίζει την ψήφιση του νομοσχεδίου. Είναι θέμα χρόνου, λοιπόν, να αποκατασταθεί αυτή η αδικία.

Βεβαίως δεν έχουν όλοι την ίδια γνώμη στην επίμαχη αμερικανική πολιτεία. Στο ίδιο το Λος Άλαμος, η πόλη που στέγασε την πολυπληθή ομάδα επιστημόνων, οι οποίοι δούλεψαν για την κατασκευή της ατομικής βόμβας, η ταινία έγινε δεκτή με ενθουσιασμό και έφερε τουριστικά κύματα που ούτε καν φαντάζονταν οι κάτοικοί της.

Ακόμα και σήμερα, η πόλη αυτή είναι το μέρος των ΗΠΑ με τους περισσότερους διδακτορικούς τίτλους ανά κάτοικο. Το όνομα του Oppenheimer είναι αναπόφευκτα παντού.  Υπάρχει άγαλμα του Oppenheimer, πλατεία του Oppenheimer, λεωφόρος Oppenheimer. Πολλοί από τους ντόπιους κατοίκους του Λος Άλαμος, μάλιστα, χρησιμοποιήθηκαν ως κομπάρσοι στην ταινία. Με το αζημίωτο. Τα μαγαζιά, δε, της πόλης χρησιμοποιούν το όνομα. Η πιο δημοφιλής μπύρα στην περιοχή ονομάζεται… Hoppenheimer.

Ακόμη και σήμερα, οι επιστήμονες στο Λος Άλαμος εξακολουθούν να διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην κατασκευή των εξαρτημάτων για τις πυρηνικές κεφαλές. Καθώς η κυβέρνηση των ΗΠΑ ανανεώνει τα όπλα της, το εργαστήριο έχει αυξήσει την παραγωγή. Κατά καιρούς διοργανώνονται εκεί διαδηλώσεις από αντιπολεμικούς ακτιβιστές, αλλά ακόμα κι αυτό έχει γίνει μέρος του φολκλόρ.

** Με πληροφορίες από BBC

** Photo credits: Getty Images