Περιεχόμενα
Τα εμπορικά πλοία άρχισαν να χρησιμοποιούν ξανά το κύριο λιμάνι της Οδησσού στην Ουκρανία χωρίς να ζητήσουν άδεια από τη Ρωσία για πρώτη φορά από την έναρξη του πολέμου – δείχνοντας πόσο έχει αλλάξει η ισορροπία δυνάμεων στη Μαύρη Θάλασσα.
Επιμέλεια: Κατερίνα Ξενάκη
Επιβάλλοντας έναν ασύμμετρο πόλεμο που βασίζεται σε θαλάσσια μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους εγχώριας παραγωγής και που στοχεύει ρωσικά πλοία στις δικές τους βάσεις, η Ουκρανία έχει διαβρώσει μεγάλο μέρος της περίφημης ναυτικής υπεροχής της Ρωσίας. Τώρα, πηγαίνει τη μάχη στην ίδια τη Ρωσία.
Σύμφωνα με τη Wall Street Journal, οι ρωσικές δυνάμεις, ωστόσο, χρησιμοποιώντας δορυφορικά καθοδηγούμενες βόμβες ολίσθησης καταφέρνουν, κατά καιρούς, να πραγματοποιήσουν στοχευμένα χτυπήματα με σοβαρές απώλειες στην Ουκρανική πλευρά. Αυτό οδηγεί τους Ουκρανούς να υπολογίζουν προσεκτικότερα το κόστος μιας προώθησης και ανακάλυψης εδαφών, εφόσον πλέον πρέπει να υπολογίζουν και τα σύγχρονα αμυντικά συστήματα που χρησιμοποιούν οι Ρώσοι κατά τις προέλασης τους.
Στη μάχη, πλέον, έχουν μπει και τα οχήματα Murder και Stryker, τα οποία έχουν τη δυνατότητα να προφυλάξουν τα πληρώματα τους καθώς σε περίπτωση που ένα όχημα υποστεί ανάφλεξη οι επιβάτες μπορούν να διαφύγουν εύκολα και ασφαλείς. Ταυτόχρονα έχουν επιτυχώς αντικαταστήσει τη πεζή προώθηση.
«Για να διασφαλίσουμε την ασφάλειά μας, τώρα αλλά και μελλοντικά, πρέπει να επεκτείνουμε την άμυνα της ακτής μας στην ακτή του εχθρού», είπε σε συνέντευξή του ο διοικητής του ουκρανικού ναυτικού, αντιναύαρχος Oleksiy Neizhpapa. «Αυτή είναι μια προσέγγιση που προσπαθούμε να εφαρμόσουμε σιγά σιγά».
Άβατο η Οδησσός για τα ρωσικά πλοία
Με υπεραριθμία12 προς ένα σε σχέση με τον ρωσικό στόλο της Μαύρης Θάλασσας, το ουκρανικό Ναυτικό δεν θεωρήθηκε σημαντική δύναμη όταν η Ρωσία εισέβαλε τον Φεβρουάριο του 2022. Η Ουκρανία κατέστρεψε γρήγορα τη ναυαρχίδα της και στη συνέχεια υποβλήθηκε σε επισκευές στο Mykolaiv, ώστε το σκάφος να μην πέσει στο Ρωσικές δυνάμεις.
Στην Οδησσό, οι λιμενικές δραστηριότητες είχαν σταματήσει. Οι κάτοικοι μπορούσαν να δουν τα εχθρικά πολεμικά πλοία με γυμνό μάτι. Συγκεντρωμένο στον ορίζοντα, το ρωσικό ναυτικό εκτόξευσε πυροβολικό στην πόλη και έκανε ελιγμούς ατιμώρητα στις προετοιμασίες για την απόβαση στρατευμάτων στην ξηρά.
Σήμερα, τα ρωσικά πολεμικά πλοία δεν τολμούν πλέον να εισέλθουν στο βορειοδυτικό τμήμα της Μαύρης Θάλασσας, αποτρεπόμενα από τους ουκρανικούς παράκτιους πυραύλους και τα εκτεταμένα ναρκοπέδια. Ο ίδιος ο ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας έχει υποστεί μεγάλες απώλειες ως αποτέλεσμα μιας σειράς επιτυχημένων ουκρανικών επιδρομών, χωρίς καμία περιοχή της Μαύρης Θάλασσας πλέον να είναι ασφαλής για αυτόν.
Οι oυκρανικές επιθέσεις τις τελευταίες εβδομάδες είχαν στόχο ρωσικά πολεμικά πλοία στην ανοιχτή θάλασσα και στα κύρια λιμάνια της Σεβαστούπολης και του Νοβοροσίσκ. Την Τετάρτη, oυκρανικοί πύραυλοι Κρουζ έπληξαν, όπως είπε το Κίεβο, κέντρο διοίκησης του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας στα περίχωρα της Σεβαστούπολης.
Το χτύπημα πυραύλων της περασμένης εβδομάδας σε αποβάθρα της Σεβαστούπολης κατέστρεψε ένα υποβρύχιο κλάσης Kilo, ένα από τα μόλις έξι που η Ρωσία επιχειρούσε στη Μαύρη Θάλασσα, και ένα μεγάλο πλοίο αποβίβασης κατηγορίας Ropucha που η Ρωσία είχε σχεδιάσει να χρησιμοποιήσει για μια αμφίβια προσγείωση στην Οδησσό.
Η ζημιά στην ίδια την αποβάθρα είναι επίσης βέβαιο ότι θα περιπλέξει τις ρωσικές ναυτικές επιχειρήσεις τους επόμενους μήνες, λένε στρατιωτικοί αναλυτές. Εκτός από το ναυτικό, η αεροπορία της Ουκρανίας και οι ειδικές δυνάμεις των υπηρεσιών πληροφοριών HUR και SBU συμμετέχουν σε μεγάλο βαθμό στη μάχη του Κιέβου για τη Μαύρη Θάλασσα.
Ουκρανία: Τα νέα όπλα στη φαρέτρα της
Αρκετοί τύποι θαλάσσιων μη επανδρωμένων αεροσκαφών μεγάλου βεληνεκούς ουκρανικής κατασκευής παρέχουν νέες επιθετικές δυνατότητες τη στιγμή που η Ουκρανία δεν είναι σε θέση να αναπτύξει μεγάλα συμβατικά πολεμικά πλοία. «Σαφώς τα drones είναι αυτά που αναγκάζουν τον εχθρό να είναι τεταμένος, να μην αισθάνεται ασφαλής ακόμη και στα λιμάνια της χώρας του, πόσο μάλλον στη θάλασσα», είπε ο Neizhpapa.
Η ρωσική πλευρά όμως επιμένει πως απαντά αποτελεσματικά καθώς, όπως ανακοίνωσε τον Αύγουστο, κατέρριψε δύο ουκρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη στη περιοχή της Κριμαίας.
Ο πόλεμος για τη Μαύρη Θάλασσα εισήλθε σε νέα φάση τον Ιούλιο, αφότου η Ρωσία τερμάτισε μια συμφωνία με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών που επέτρεπε στην Ουκρανία να εξάγει 33 εκατομμύρια τόνους τροφίμων χρησιμοποιώντας πλοία που επιθεωρούσε η Ρωσία, αλλά περιόριζε επίσης την ελευθερία επιχειρήσεων του ουκρανικού στρατού.
Παίζοντας ένα διαπραγματευτικό χαρτί, η Ουκρανία τον Αύγουστο χρησιμοποίησε θαλάσσια μη επανδρωμένα αεροσκάφη για να χτυπήσει νότια του στενού του Κερτς ένα ρωσικό πετρελαιοφόρο Sig, που είχε ανεφοδιάσει τις ρωσικές δυνάμεις στη Συρία και κήρυξε όλα τα μεγάλα ρωσικά λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας «περιοχή κινδύνου πολέμου». Ο κατάλογος περιελάμβανε το μεγαλύτερο εμπορικό λιμάνι της Ρωσίας, το Novorossiysk, μια κρίσιμη πύλη για την κύρια πηγή εσόδων της χώρας, την εξαγωγή πετρελαίου.
Ο αντιναύαρχος Neizhpapa είπε ότι η Ουκρανία δεν έχει καμία πρόθεση να παρέμβει στην ναυτιλιακή πολιτική στη Μαύρη Θάλασσα. Πρόσθεσε, ωστόσο, ότι η συμφωνία του Σαν Ρέμο του 1994 για το Διεθνές Δίκαιο σχετικά με τον ναυτικό πόλεμο επιτρέπει στις δυνάμεις του να στοχεύουν εμπορικά πλοία που θεωρούνται ότι βοηθούν τη ρωσική στρατιωτική προσπάθεια ή που συνοδεύονται από στρατιωτικά πλοία ή αεροσκάφη: «Αυτοί είναι απολύτως νόμιμοι στόχοι».
Με το κλείσιμο της συμφωνίας για τα σιτηρά, ο στρατός της Ουκρανίας τον περασμένο μήνα ανακοίνωσε έναν μονομερή διάδρομο για την πολιτική θαλάσσια κυκλοφορία από και προς την Οδησσό. Έξι πλοία έχουν ήδη εγκαταλείψει τα λιμάνια της Οδησσού μέσω αυτού του διαδρόμου τις τελευταίες ημέρες, συμπεριλαμβανομένου ενός από τα δύο πλοία μεταφοράς χύδην φορτίου υπό σημαία Παλάου που έφθασαν εδώ για να φορτώσουν σιτηρά το περασμένο Σάββατο.
Η νέα ικανότητα της Ουκρανίας να χτυπά ρωσικά λιμάνια κατέστησε δυνατή αυτή την εξέλιξη, λένε αξιωματούχοι.
«Οι Ρώσοι πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι δεν έχουν πλέον το μονοπώλιο εδώ, ότι μπορούν δύο να παίξουν αυτό το παιχνίδι», δήλωσε ο Ντμίτρο Μπαρίνοφ, αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος της Αρχής Θαλάσσιων Λιμένων της Ουκρανίας. «Αν δεν μας αγγίξεις, δεν θα σε αγγίξουμε».
Απανωτές επιδρομές από την Ουκρανία
Εκτός από τις επιδρομές με θαλάσσια μη επανδρωμένα αεροσκάφη, όπως αυτό που απενεργοποίησε ένα άλλο μεγάλο πλοίο αποβίβασης κατηγορίας Ropucha στο Novorossiysk τον Αύγουστο, οι ουκρανικές ειδικές δυνάμεις χρησιμοποιώντας μικρά σκάφη πραγματοποίησαν μια σειρά επιδρομών τις τελευταίες εβδομάδες. Αφαίρεσαν τον κρίσιμο εξοπλισμό ηλεκτρονικής επιτήρησης που είχε αναπτύξει η Ρωσία στις πλατφόρμες γεώτρησης αερίου δυτικά της Κριμαίας για την παρακολούθηση της περιοχής. Μια άλλη ομάδα επίσης αποβιβάστηκε για λίγο στη δυτική ακτή της Κριμαίας, μέρος μιας αποστολής που είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή ρωσικών συστημάτων αεράμυνας.
«Είναι πολύ σαφές ότι οι Ρώσοι δεν έχουν πλέον την πρωτοβουλία στη Μαύρη Θάλασσα εξαιτίας μιας ειλικρινά ευφυούς προσέγγισης από το Ουκρανικό Ναυτικό και τις ουκρανικές δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων. Υπάρχει μια πραγματικά σημαντική αλλαγή», δήλωσε ο Michael Petersen, ιδρυτικός διευθυντής του Ινστιτούτου Ναυτικών Σπουδών της Ρωσίας στο Ναυτικό Πολεμικό Κολέγιο των ΗΠΑ. «Οι Ουκρανοί ανέλαβαν σταδιακά την πρωτοβουλία και αυτή η σειρά μικρών τακτικών νικών έχει αρχίσει να προσθέτει επιχειρησιακή και ακόμη και στρατηγική επιτυχία».
Η Ρωσία βρίσκεται σε μια μοναδικά ευάλωτη θέση στη Μαύρη Θάλασσα. Αν και μεγάλη ναυτική δύναμη, δεν μπορεί να αναπληρώσει τις απώλειές της εκεί με πλοία από τους άλλους στόλους της, επειδή η Τουρκία, η οποία ελέγχει τα στενά μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της Μεσογείου, απαγόρευσε τη διέλευση των πολεμικών πλοίων τον Φεβρουάριο του 2022, εφαρμόζοντας τη Σύμβαση του Μοντρέ του 1936 για την κατάσταση των Στενών.
Επί του παρόντος, μια περιοχή περίπου 9.650 τετραγωνικών μιλίων, μεγαλύτερη από το Νιου Τζέρσεϊ, στη βορειοδυτική Μαύρη Θάλασσα, έχει γίνει απαγορευμένη ζώνη , όπου -εκτός από πολιτικά σκάφη- μόνο ταχύπλοα σκάφη που είναι πολύ μικρά για να στοχοποιηθούν από πυραύλους τολμούν το εγχείρημα, είπε ο Neizhpapa.
Η Ρωσία, ωστόσο, διατηρεί την αεροπορική υπεροχή εκεί, κάτι που ο Neizhpapa είπε ότι θα τερματιστεί μόλις η Ουκρανία λάβει, όπως αναμενόταν, μαχητικά αεροσκάφη F-16 τους επόμενους μήνες. Σε αντίθεση με τα απαρχαιωμένα μαχητικά της Ουκρανίας, τα F-16 διαθέτουν ραντάρ για την αναγνώριση ρωσικών πολεμικών αεροσκαφών και μπορούν να μεταφέρουν πυραύλους που θα μπορούσαν να τα καταστρέψουν σε μάχη αέρος-αέρος, είπε: «Μπορώ να σας διαβεβαιώσω, εάν τα F-16 απλώς περιπολούν πάνω από την Οδησσό, δεν θα υπάρχει ούτε ένα ρωσικό αεροπλάνο στο βορειοδυτικό τμήμα της Μαύρης Θάλασσας».
Ο Oleksiy Neizhpapa, γέννημα θρέμμα της Ρωσοκρατούμενης Σεβαστούπολης, κρατά στο γραφείο του ένα ενθύμιο του μεγαλύτερου άθλου του Ουκρανικού Ναυτικού: ένα καπάκι του πυραύλου Neptune που βύθισε τον Απρίλιο του περασμένου έτους, τη ναυαρχίδα του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας, Moskva, ένα από τα μεγαλύτερα πολεμικά πλοία που έχουν καταγραφεί από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο «Ποσειδώνας» είναι ένας γηγενής ουκρανικός πύραυλος που υποτίθεται ότι θα είχε ολοκληρώσει τη δοκιμή του όταν ξεκίνησε ο πόλεμος. «Τους δοκιμάσαμε στους πραγματικούς στόχους», είπε ο Neizhpapa. Αρχικά, η Ουκρανία στόχευσε μια ρωσική φρεγάτα, το Admiral Essen, αλλά τα συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου αυτού του πλοίου παρενέβησαν στους πυραύλους και η φρεγάτα υπέστη μόνο μικρές ζημιές, με ορισμένους ναύτες να έχουν τραύμα, είπε.
«Παρόλα αυτά, η Ρωσία εξακολουθούσε να μην πιστεύει ότι έχουμε στη πράξη πυραυλικά όπλα και συνέχισε να προσπαθεί να κυριαρχήσει στις περιοχές μας», στέλνοντας τη Μόσχα στη ζώνη δολοφονίας λίγο αργότερα, πρόσθεσε.
Εκτός από το άνοιγμα ενός διαδρόμου από και προς την Οδησσό, η Ουκρανία έχει επίσης αναπτύξει το εμπόριο μέσω των θαλάσσιων λιμανιών της στο Δέλτα του Δούναβη, στα σύνορα με τη Ρουμανία. Τους τελευταίους μήνες, τα τρία λιμάνια του Δούναβη -Izmail, Reni και Kiliya- έχουν χτυπηθεί επανειλημμένα από σμήνη Ιρανικών drones Shahed, τα οποία σύμφωνα με Ουκρανούς αξιωματούχους έχουν καταστρέψει αποθήκες με περίπου 270.000 τόνους σιτηρών, μαζί με φορτηγά και λιμενικές υποδομές. Μερικά από αυτά τα drones έπεσαν στη Ρουμανική ακτή του ποταμού.
Ωστόσο, τα λιμάνια του Δούναβη που ανήκουν στην Ουκρανία συνεχίζουν να λειτουργούν με σχεδόν πλήρη χωρητικότητα. «Δεχόμαστε πυρά, αλλά συνεχίζουμε να εξάγουμε», είπε ο Borys Yureskul, ιδιοκτήτης μιας αγροτικής επιχείρησης που απασχολεί 250 άτομα στην περιοχή. «Τεχνικά, δεν είναι τόσο δύσκολο να υπερασπιστείς το Δέλτα του Δούναβη. Η θάλασσα είναι ήδη ασφαλισμένη , τώρα το μόνο που χρειάζεται να κάνετε είναι να ασφαλίσετε τον ουρανό. Εάν έχουμε την κατάλληλη αεράμυνα εδώ, μπορούμε να δουλέψουμε».
Τον Αύγουστο, τα λιμάνια του Δούναβη διακίνησαν 3,2 εκατομμύρια τόνους φορτίου, είπε ο Barinov, με τα 2,5 εκατομμύρια από αυτά να εξάγουν τρόφιμα. Συγκριτικά, τα λιμάνια της Οδησσού εξήγαγαν έως και 4,2 εκατομμύρια τόνους τροφίμων το μήνα στο πλαίσιο της συμφωνίας για τα σιτηρά.
{Χάρη στη Συμφωνία μεταξύ Ουκρανίας, Ρωσίας και ΟΗΕ, η Ουκρανία αυτή τη στιγμή μπορεί να εξάγει τα σιτηρά για ανθρωπιστικούς σκοπούς για αποφυγή της κρίσης σε χώρες του Τρίτου κόσμου}
Σε αντίθεση με την Οδησσό, τα λιμάνια του Δέλτα του Δούναβη συνδέονται με την υπόλοιπη Ουκρανία με έναν στενό δρόμο που περιβάλλει τη Μολδαβία. Μια πρόσφατη μέρα, εκατοντάδες φορτηγά το απέκλεισαν προς κάθε κατεύθυνση, περιμένοντας να περάσει η σειρά τους. Στο Izmail, πλοία και φορτηγίδες παρατάχθηκαν για να φορτωθούν, καθώς αντιαρματικά εμπόδια ήταν τοποθετημένα στην αμμώδη παραλία γεμάτη από ντόπιους λουόμενους. Ένας από τους οδηγούς φορτηγών είπε ότι ο ίδιος, όπως πολλοί συνάδελφοί του, φοβάται να παραμείνει στο Izmail κατά τη διάρκεια της νύχτας, όταν συνήθως συμβαίνουν οι επιθέσεις ρωσικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών. «Την τελευταία φορά που συνέβη, απλώς κρυβόμασταν στα καλάμια», είπε. «Είναι πολύ τρομακτικό».
Για να αποφευχθεί η Ρωσική παρέμβαση, τα πλοία που χρησιμοποιούν τα λιμάνια του Δούναβη της Ουκρανίας ακολουθούν πορεία κατά μήκος των ακτών της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας και της Τουρκίας, όλες μέλη της Οργάνωσης του Βορειοατλαντικού Συμφώνου, καθώς εισέρχονται και εξέρχονται από τη Μαύρη Θάλασσα.
Το χαμηλό βάθος του δέλτα σημαίνει ότι μόνο σχετικά μικρά σκάφη έως και 10.000 τόνων μπορούν να διασχίσουν αυτές τις πλωτές οδούς, ένα κλάσμα του μεγέθους των μεταφορέων που ελλιμενίζονται στην Οδησσό—καθιστώντας τις εξαγωγές μέσω του Δούναβη πολύ πιο ακριβές. «Το κόστος των logistics τρώει τα πάντα», παραπονέθηκε ο Yureskul, λέγοντας ότι η φάρμα του δεν θα έχει κέρδη φέτος.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η επαναλειτουργία των λιμανιών της Οδησσού αποτελεί προτεραιότητα για την Ουκρανία—αυτή τη φορά χωρίς να χρειάζεται να τηρούνται οι Ρωσικοί όροι. Οι Ουκρανικές αρχές λένε ότι, ενώ δεν μπορούν να εγγυηθούν 100% προστασία από τις ρωσικές επιθέσεις, διαπραγματεύονται με επιπλέον πλοιοκτήτες για να φέρουν περισσότερα πλοία μετά από αυτά που έφτασαν το σαββατοκύριακο.
«Θα διασφαλίσουμε την ασφάλειά τους με όλα τα μέσα των ενόπλων μας δυνάμεων. Γνωρίζουμε τις διαδρομές, γνωρίζουμε την κατάσταση», είπε ο Νεϊζπάπα, ο διοικητής του Ουκρανικού Ναυτικού.
