Πώς μπορείς να κάνεις εκλογές σε έναν πόλεμο; Για μήνες, η Ουκρανία βρισκόταν σε μια έντονη συζήτηση για το εάν η χώρα χρειάζεται να διεξαγάγει προεδρικές εκλογές τον Μάρτιο του επόμενου έτους, όπως είχε αρχικά προγραμματιστεί.
Όλες οι εκλογές – συμπεριλαμβανομένων και των προεδρικών – απαγορεύονται βάσει του ισχύοντος στρατιωτικού νόμου της χώρας, που επιβλήθηκε μετά την έναρξη της πλήρους κλίμακας εισβολής της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022. Πολλοί στην Ουκρανία είναι εξοργισμένοι με την ιδέα, φοβούμενοι ότι μια ψηφοφορία θα μπορούσε να αποσπάσει την προσοχή του έθνους από τον αγώνα του για επιβίωση.
Η ένταση εκτονώθηκε όταν ο πρόεδρος, Ζελένσκι είπε τον Νοέμβριο ότι «δεν είναι η κατάλληλη στιγμή» για εκλογές. Αλλά το ζήτημα φαίνεται να απέχει πολύ από το να έχει οριστικοποιηθεί και έχει πυροδοτήσει μια πολιτική αντιπαράθεση που δεν έχει ξαναπαρατηρηθεί στη χώρα από την έναρξη της ευρείας κλίμακας εισβολής της Ρωσίας. Μία από τις μεγάλες κινητήριες δυνάμεις για τη διαμάχη . δεν βρίσκεται στην Ουκρανία, αλλά στις ΗΠΑ.
Η κομματική πολιτική των ΗΠΑ
Η συζήτηση για τις ουκρανικές εκλογές προωθείται εν μέρει από πολιτικούς των ΗΠΑ ενόψει των εκλογών της χώρας το 2024, ιδιαίτερα από μια μικρή ομάδα εντός του Ρεπουμπλικανικού κόμματος, λέει η Olha Aivazovska, πρόεδρος του δικτύου παρακολούθησης εκλογών Opora. Υποστηρίζει ότι ορισμένοι ακροδεξιοί Ρεπουμπλικάνοι χρησιμοποιούν το θέμα για να δικαιολογήσουν το αίτημά τους να εμποδίσουν τη στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία.
Και αυτές οι φωνές γίνονται όλο και πιο δυνατές. Καθώς οι απομονωτικές απόψεις του Ντόναλντ Τραμπ αποκτούν μεγαλύτερη επιρροή στο Ρεπουμπλικανικό κόμμα, το θέμα της υποστήριξης προς την Ουκρανία εμπλέκεται στην εσωτερική πολιτική των ΗΠΑ και στις κομματικές διαιρέσεις. Αν και πολλοί Ρεπουμπλικάνοι υποστηρίζουν την Ουκρανία, «δεν σημαίνει ότι η ακροδεξιά πτέρυγα αυτού του κόμματος δεν θα χρησιμοποιήσει αυτό το θέμα εναντίον της Ουκρανίας το επόμενο έτος [κατά τη διάρκεια] των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ», λέει η Aivazovska.
Νωρίτερα αυτό το μήνα, ο Vivek Ramaswamy, ένας από τους Ρεπουμπλικανούς υποψηφίους για την προεδρική υποψηφιότητα, υποστήριξε ότι η Ουκρανία «δεν είναι υπόδειγμα δημοκρατίας» και «απειλεί να μην διεξαγάγει εκλογές φέτος, εκτός αν οι ΗΠΑ διασπάσουν περισσότερα χρήματα».
Ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής των ΗΠΑ Λίντσεϊ Γκράχαμ είχε αυτές τις φωνές στο μυαλό του όταν, κατά την επίσκεψή του τον Αύγουστο στο Κίεβο, είπε ότι η Ουκρανία πρέπει να διεξαγάγει προεδρικές εκλογές το 2024.
Και ο Πρόεδρος Ζελένσκι κατανοεί ότι πρέπει να αντιμετωπίσει αυτήν την αυξανόμενη ρητορική που προέρχεται από τις ΗΠΑ καθώς η χώρα είναι ο κύριος σύμμαχος της Ουκρανίας και η στρατιωτική της βοήθεια είναι ζωτικής σημασίας για την καταπολέμηση της εισβολής της Ρωσίας. «Υπάρχουν μερικά πράγματα που μπορούν να αναιρέσουν την υποστήριξη των ΗΠΑ [για την Ουκρανία]», είπε ο Ζελένσκι σε συνέντευξή του στην ουκρανική τηλεόραση τον περασμένο Αύγουστο.
«Μία από αυτές είναι οι εκλογές, αφού, από όσο γνωρίζω, υπάρχουν φωνές [κατά της συνεχιζόμενης υποστήριξης] εντός του Ρεπουμπλικανικού κόμματος». Μέχρι πρόσφατα, ο κ. Ζελένσκι δεν απέρριψε ευθέως τις εκλογές. Παρέθεσε όλες τις προκλήσεις -όπως ασφάλεια, νομοθεσία και χρηματοδότηση- και πρόσθεσε ότι είναι «έτοιμος» και θα είναι υποψήφιος για δεύτερη θητεία εάν οι εκλογές γίνουν σε καιρό πολέμου.
Σε μια πιο πρόσφατη συνέντευξη στην ουκρανική τηλεόραση, ο Ζελένσκι δήλωσε ότι «θα ήθελε [να γίνουν εκλογές] μέσα σε ένα χρόνο ή όποτε αυτό απαιτηθεί». Νωρίτερα αυτό το μήνα, ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας, Ντμίτρο Κουλέμπα, δήλωσε ότι ο Ζελένσκι «ζυγίζει διαφορετικά υπέρ και κατά» του να έχει εκλογές σε καιρό πολέμου.
Εσωτερική αντίδραση
Ακόμη και αν αλλάξει ο στρατιωτικός νόμος για να επιτραπούν εκλογές, υπάρχουν πολλά εμπόδια για τη διεξαγωγή της ψηφοφορίας. Η ασφάλεια είναι η κύρια και ο εκτοπισμένος πληθυσμός είναι άλλη.
«Είναι αδύνατο να διεξαχθούν εκλογές κατά τη διάρκεια του πολέμου όταν εκατομμύρια πολίτες μας βρίσκονται στο εξωτερικό ή εκτοπισμένοι στο εσωτερικό», λέει η Olena Shulyak, βουλευτής και επικεφαλής του κυβερνώντος κόμματος Υπηρέτης του Λαού.
«[Είναι αδύνατο να διεξαχθούν εκλογές] όταν δεν μπορούμε να εγγυηθούμε την ασφάλεια στους πολίτες μας, όταν οι στρατιώτες μας… δεν μπορούν να ψηφίσουν ή να προταθούν ως υποψήφιοι».
Άλλες προκλήσεις περιλαμβάνουν τα σχολεία – τα οποία χρησιμοποιούνται συνήθως ως εκλογικά τμήματα – την καταστροφή, το απαρχαιωμένο μητρώο ψηφοφόρων, τα περιορισμένα δικαιώματα βάσει του στρατιωτικού νόμου και την έλλειψη χρηματοδότησης. Οι ειδικοί συμφωνούν ότι υπό τις παρούσες συνθήκες, η διεξαγωγή ελεύθερων και δίκαιων εκλογών με ανταγωνιστική πολιτική διαδικασία απλώς δεν είναι δυνατή.
Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόνν ότι η ιδέα της διεξαγωγής προεδρικών εκλογών είναι βαθιά αντιδημοφιλής στην Ουκρανία. Μια έρευνα που διεξήχθη από το Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνιολογίας του Κιέβου τον Νοέμβριο έδειξε ότι περισσότερο από το 80% των ερωτηθέντων ήθελε να έχει εκλογές μόνο μετά το τέλος του πολέμου.
Βουλευτές τόσο από την αντιπολίτευση όσο και από τα κυβερνώντα κόμματα ισχυρίζονται επανειλημμένα ότι είναι λάθος να διεξαχθούν εκλογές το επόμενο έτος. Ωστόσο, οι διφορούμενες δηλώσεις του Προέδρου Ζελένσκι σχετικά με τη δυνατότητα διεξαγωγής εκλογών έχουν πυροδοτήσει εγχώριες αντιδράσεις. Βουλευτές της αντιπολίτευσης και μέσα ενημέρωσης άρχισαν να αναφέρουν ότι οι αρχές ετοιμάζονταν να διεξαγάγουν προεδρικές εκλογές το 2024.
Μερικοί πολιτικοί μάλιστα ανακοίνωσαν σχέδια να διεκδικήσουν την προεδρία. Αυξήθηκαν οι εικασίες ότι η δημοτικότητα του Προέδρου Ζελένσκι επρόκειτο να μειωθεί λόγω του αδιεξόδου στην πρώτη γραμμή, και ότι ως εκ τούτου ήθελε να διεξαχθούν οι εκλογές το 2024 όπως είχε προγραμματιστεί, ενώ οι δημοσκοπήσεις του ήταν ακόμη υψηλές.
Σε μια προσπάθεια να καταπνίξει τις φήμες, ο πρόεδρος έκανε μια τηλεοπτική ομιλία στις αρχές Νοεμβρίου και είπε ότι «δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για εκλογές». «Πρέπει να αποφασίσουμε ότι τώρα είναι η ώρα της άμυνας, η ώρα της μάχης, από την οποία εξαρτάται η μοίρα του κράτους και των ανθρώπων», είπε.
Πότε θα γίνουν οι εκλογές στην Ουκρανία
Η Alina Zagoruyko, βουλευτής και επικεφαλής της κοινοβουλευτικής υποεπιτροπής εκλογών και δημοψηφισμάτων, υποστηρίζει ότι ο Ζελένσκι θα παραμείνει νόμιμος πρόεδρος ακόμη και μετά τη λήξη της θητείας του την ερχόμενη άνοιξη. Το άρθρο 108 του συντάγματος της Ουκρανίας ορίζει ότι ο εν ενεργεία αρχηγός του κράτους ασκεί τα καθήκοντά του έως ότου ένας νεοεκλεγείς πρόεδρος αναλάβει τα καθήκοντά του.
Αλλά αν ο πόλεμος διαρκέσει πολύ περισσότερο, τότε κάποια στιγμή «μπορεί να είναι πρόβλημα και ίσως χρειαστεί να διερευνήσουμε τις δυνατότητες διεξαγωγής εκλογών ακόμη και υπό τέτοιες συνθήκες», είπε η Zagoruyko. Οι περισσότεροι πολιτικοί και ειδικοί συμφωνούν ωστόσο ότι πρέπει να αρχίσουν να προετοιμάζονται για τις μεταπολεμικές εκλογές από τώρα.
Πολλά χωριά και πόλεις όπως το Bakhmut ή η Avdiivka είναι ερειπωμένα. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού τους είναι είτε νεκρό είτε διασκορπισμένο σε όλη τη χώρα και όχι μόνο. Οι εκλογικές υποδομές έχουν καταστραφεί. Η διεξαγωγή εκλογών σε αυτές τις περιοχές θα είναι εξαιρετικά δύσκολη ακόμη και σε καιρό ειρήνης.
Ένα άλλο θέμα είναι οι ψηφοφόροι. Από τα οκτώ εκατομμύρια Ουκρανούς πρόσφυγες, πολλοί είναι απίθανο να επιστρέψουν γρήγορα στην πατρίδα τους ακόμη και μετά το τέλος του πολέμου. Επομένως, οι αρχές πρέπει να συμφωνήσουν με ξένες κυβερνήσεις για την επέκταση των εκλογικών τμημάτων στο εξωτερικό, λέει η Olena Shulyak.
«Πρέπει να συζητήσουμε εναλλακτικούς τρόπους ψηφοφορίας, όπως η ψηφοφορία μέσω ταχυδρομείου ή μέσω διαδικτύου. Όλα αυτά απαιτούν αλλαγές στη νομοθεσία». Ωστόσο, οι βουλευτές διστάζουν να συζητήσουν αυτά τα ζητήματα, επειδή τέτοια γεγονότα θεωρούνται ως προετοιμασία για εκλογές εν καιρώ πολέμου.
Οι πολίτες κατηγορούν άμεσα αυτούς τους πολιτικούς για προδοσία της χώρας. Καθώς η πρόοδος στην πρώτη γραμμή έχει ουσιαστικά ακινητοποιηθεί, ο φόβος της απώλειας της εθνικής ενότητας ενισχύεται. Τα περισσότερα ουκρανικά κόμματα και πολιτικές ομάδες φαίνεται να συμφωνούν ότι δεν έχουν την πολυτέλεια να ξαναβυθιστούν σε πολιτικές διαμάχες εν καιρώ ειρήνης ενώ εξακολουθούν να πολεμούν τη Ρωσία.
Αλλά όσο περισσότερο διαρκεί ο πόλεμος, τόσο πιο δύσκολο θα είναι να διατηρηθεί αυτή η συναίνεση, εν μέρει λόγω της εσωτερικής πολιτικής των δυτικών εταίρων της Ουκρανίας.
Πηγή: BBC.COM
*Photo Credits: Getty Images
