Το ρωσικό πετρέλαιο εξακολουθεί να διοχετεύεται στους αγοραστές όλου τον κόσμου και όσο και αν κάποιοι παρακολουθούν στενά τις κινήσεις του, δεν μπορούν να εντοπίσουν τους μεταφορείς του. Καθώς οι δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας έχουν κλιμακωθεί λόγω της εισβολής στην Ουκρανία, όλο και αυξάνονται τα δεξαμενόπολοια που διευκολύνουν τις εξαγωγές πετρελαίου της Ρωσίας. Οι γνώστες του κλάδου εκτιμούν το μέγεθος αυτού του «σκιώδη» στόλου αριθμεί περίπου 600 πλοία, ή περίπου το 10% του παγκόσμιου αριθμού μεγάλων δεξαμενόπλοιων, με τον αριθμό να αυξάνεται συνεχώς.
Ωστόσο, το ποιος κατέχει και διαχειρίζεται πολλά από αυτά τα πλοία παραμένει άγνωστο. Καθώς το εμπόριο ρωσικού πετρελαίου έγινε πιο περίπλοκο τον περασμένο χρόνο, πολλοί δυτικοί ναυλωτές απέσυραν τις υπηρεσίες τους και έκαναν την εμφάνισή τους νέοι, σκοτεινοί παίκτες, με εταιρείες-βιτρίνα στο Ντουμπάι ή το Χονγκ Κονγκ. Μάλιστα κάποιοι αγόρασαν πλοία από Ευρωπαίους, και κάποιοι άλλοι επιστράτευσαν παλαιότερα, που έχρηζαν επισκευής και είχε αποφασιστεί η απόσυρση τους. «Πρέπει να βυθιστείς στα βαθιά για να βρεις τις άκρες του», δήλωσε στο CNN, ανώτερο στέλεχος εταιρείας εμπορίας πετρελαίου για το αδιαφανές αυτό δίκτυο με τα μεγάλα κέρδη.
Η σημασία αυτού του στόλου που περνάει κάτω από τα ραντάρ έχει αυξηθεί το τελευταίο χρονικό διάστημα, αφού η Μόσχα δεν θέλει τους δυτικούς ναυλωτές και οι Κινέζοι με τους Ινδούς έχουν πάρει τη δουλειά από τους Ευρωπαίους, που τους απαγορεύονται τέτοια ενεργειακά παζάρια μετά τον ρωσικό πόλεμο στα ουκρανικά εδάφη.
Η παράδοση του ρωσικού πετρελαίου στους πιο απομακρυσμένους αγοραστές απαιτεί επιπλέον σκάφη και πλοιοκτήτες έτοιμους να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις και τους νομικούς κινδύνους που προκύπτουν, ιδιαίτερα μετά την επιβολή ανώτατου ορίου στις τιμές του ρωσικού πετρελαίου από τις χώρες της Ομάδας των Επτά. Με τη Ευρώπη σε υποχρεωτική απόσταση από τη ρωσική ενέργεια, οι αγοραστές στην Ασία βγήκαν μπροστά και έκαναν προσοδοφόρες συμφωνίες.
Η Κίνα αύξησε τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου σε 1,9 εκατομμύρια βαρέλια κατά μέσο όρο την ημέρα το 2022, αριθμός που μεταφράζεται σε αύξηση της τάξεως του 19% σε σχέση με το 2021, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας. Η Ινδία, που φέρεται ως η δύναμη που σύντομα θα μαρκάρει στενά την Κίνα, αύξησε ακόμη περισσότερο τις αγορές της κατά 800%, ποσοστό που μεταφράζεται σε 900.000 βαρέλια κατά μέσο όρο την ημέρα.
Οι εξαγωγές προς την Τουρκία επίσης, εξίσου σημαντικού πελάτη της Ρωσίας, συνεχίστηκαν με αλματώδεις ρυθμούς.
Για να καλύψει την αυξανόμενη αυτή ζήτηση, η Ρωσία χρειάζεται περισσότερα πλοία, αφού τα δικά της δεν είναι αρκετά. Η συμπλήρωση αυτών των παραγγελιών απαιτεί σκάφη που είναι κατάλληλα για το ταξίδι. Ο εθνικός στόλος της Ρωσίας δεν έχει αρκετά πλοία. Εκεί μπαίνει ο «σκιώδης στόλος».
Ο Μάθιου Ράιτ, ανώτερος αναλυτής της ερευνητικής εταιρείας Kpler, χωρίζει τα πλοίο του σε δύο κατηγορίες, στα «γκρι» και τα «μαύρα». Τα «γκρι» είναι αυτά που πουλήθηκαν μετά τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, κυρίως από ιδιοκτήτες στην Ευρώπη σε εταιρείες στη Μέση Ανατολή και την Ασία που δεν ήταν προηγουμένως ενεργές στην αγορά δεξαμενόπλοιων. Τα «μαύρα» είναι αυτά που χρόνια τώρα χρησιμοποιούνταν από το Ιράν και τη Βενεζουέλα για να αποφεύγουν τις δυτικές κυρώσεις και τώρα μεταφέρουν και ρωσικό αργό.
Οι ανησυχίες της Δύσης πολλές, τόσο για την αναποτελεσματικότητα των κυρώσεων της κατά της Ρωσίας, όσο για τα απολεσθέντα κέρδη και φυσικά για τα ερωτήματα ασφαλείας που εγείρει αυτός ο μυστικός στόλος με τη φανερή δράση κυριολεκτικά κάτω από τη μύτη των χωρών της. «Ο σκοτεινός στόλος που μεταφέρει πετρέλαιο από τη Βενεζουέλα και το Ιράν σε παγκόσμιο επίπεδο είναι κάτι που όλοι περιμέναμε να γίνει και έγινε», δήλωσε ο Janiv Shah, ανώτερος αναλυτής στην Rystad Energy, μια εταιρεία συμβούλων, λόγω του ότι η αποστολή ρωσικού πετρελαίου σε μεγαλύτερα ταξίδια στην Κίνα ή την Ινδία είναι λιγότερο αποτελεσματική από την αποστολή του σε κοντινές χώρες όπως η Φινλανδία. Η Ρωσία χρειάζεται τώρα τέσσερις φορές περισσότερη ναυτιλιακή ικανότητα για το αργό της από ό,τι πριν από την εισβολή, σύμφωνα με την EA Gibson.
Ως αποτέλεσμα, εκτιμάται ότι 25 έως 35 πλοία πωλούνται τον μήνα στον σκιώδη στόλο, σύμφωνα με το CNN. Η Global Witness, ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, εκτιμά ότι το ένα τέταρτο των πωλήσεων πετρελαιοφόρων μεταξύ τέλους Φεβρουαρίου 2022 και Ιανουαρίου του τρέχοντος έτους αφορούσε άγνωστους αγοραστές, περίπου διπλάσιο ποσοστό από το προηγούμενο έτος. Η ζήτηση θα μπορούσε να αυξηθεί τους επόμενους μήνες εάν η Κίνα χρειαστεί περισσότερα καύσιμα για να ενισχύσει την οικονομική της ανάκαμψη.
Ερωτήματα και κίνδυνοι
Εάν ένα μεγαλύτερο ποσοστό του παγκόσμιου στόλου χρησιμοποιείται για ρωσικό αργό και πετρελαϊκά προϊόντα, αυτό καταναλώνει τη χωρητικότητα, αυξάνοντας το κόστος για όλους τους εμπόρους πετρελαίου. «Υπήρξε μια τεράστια αύξηση στην αναποτελεσματικότητα στον τρόπο λειτουργίας της αγοράς δεξαμενόπλοιων», δήλωσε ο Wright της Kpler στο CNN.
Υπάρχουν επίσης ερωτήματα σχετικά με το ποιος τελικά διευθύνει τον σκιώδη στόλο. Ορισμένοι υποψιάζονται ότι ένα μέρος των εταιρειών που έχουν εμφανιστεί έχει ισχυρούς δεσμούς με «το ρωσικό κράτος ή ορισμένους πολιτικά συνδεδεμένους παίκτες, αναφέρει το ρεπορτάζ του CNN.
Το περασμένο Σαββατοκύριακο, η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλε κυρώσεις στη Sun Ship Management, θυγατρική της Sovcomflot, της μεγαλύτερης ναυτιλιακής εταιρείας της Ρωσίας. Η ΕΕ είπε ότι η εταιρεία με έδρα το Ντουμπάι «λειτουργούσε ως μία από τις βασικές εταιρείες που διαχειρίζεται και εκμεταλλεύεται τη θαλάσσια μεταφορά ρωσικού πετρελαίου» και ότι «η Ρωσική Ομοσπονδία είναι ο τελικός δικαιούχος» των επιχειρηματικών της δραστηριοτήτων.
Επιπλέον, οι ειδικοί είπαν ότι ναι μεν ο σκιώδης στόλος μπορεί να διευκολύνει την ικανότητα της Ρωσίας να αποφεύγει τις κυρώσεις ή να πουλά το πετρέλαιο της πάνω από το ανώτατο όριο τιμής, όμως αυτό καθιστά πιο δύσκολο να διακρίνει κανείς πόσο ακριβώς πωλούνται τα βαρέλια της Ρωσίας. Εμπειρογνώμονες, βρήκαν στοιχεία στα τελωνειακά στοιχεία ότι τα Urals, το σημείο αναφοράς της χώρας, πωλούνται πολύ περισσότερο σε βασικά λιμάνια από ό,τι δείχνουν οι επίσημες τιμές.
Η ασφάλεια είναι επίσης μια ανησυχία. Ο σκοτεινός στόλος θεωρείται ότι έχει ένα μεγάλο πλήθος πλοίων ηλικίας άνω των 15 ετών, τα οποία οι εταιρείες αποσύρουν λόγω φθοράς. Τώρα, περισσότερα από αυτά τα σκάφη κάνουν ταξίδια παγκοσμίως. “Έχετε όλα αυτά τα παλιά σκάφη που πιθανώς δεν συντηρούνται στα πρότυπα που θα έπρεπε”, είπε ο Matthews της EA Gibson. «Η πιθανότητα να υπάρξει μεγάλη διαρροή ή ατύχημα αυξάνεται μέρα με τη μέρα καθώς αυτός ο στόλος μεγαλώνει».
