Περιεχόμενα
Σύμφωνα με τις Βρυξέλλες, ο Πούτιν συγκέντρωσε επιπλέον 1 δισεκατομμύριο ευρώ για την πολεμική του προσπάθεια φέτος, αφού η μεγαλύτερη ιδιωτική εταιρεία πετρελαίου της Ρωσίας εκμεταλλεύτηκε τα κενά στους κανόνες κυρώσεων της ΕΕ — με αρωγό στη προσπάθειά της αυτή, την Βουλγαρία.
Εκμεταλλευόμενη τη μοναδική εξαίρεση από την απαγόρευση του ρωσικού πετρελαίου της ΕΕ, η Βουλγαρία επέτρεψε σε εκατομμύρια βαρέλια ρωσικού πετρελαίου να φτάσουν σε ένα τοπικό διυλιστήριο ρωσικής ιδιοκτησίας, το οποίο στη συνέχεια εξήγαγε διάφορα επεξεργασμένα καύσιμα στο εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένων των χωρών της ΕΕ, σύμφωνα με έρευνα της ΜΚΟ Global Μάρτυρες, το Κέντρο για τη Μελέτη της Δημοκρατίας (CSD) και το Κέντρο Έρευνας για την Ενέργεια και τον Καθαρό Αέρα (CREA) και ανεξάρτητες αναφορές από τη POLITICO.
Αυτό το κενό – που συγκεντρώνει αρκετά έσοδα για τη Μόσχα για να χρηματοδοτήσει την ομάδα μισθοφόρων Wagner για ένα χρόνο, σύμφωνα με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν – απέφερε επίσης σχεδόν 500 εκατομμύρια ευρώ σε κέρδη για τον ιδιοκτήτη του διυλιστηρίου Lukoil από τότε που ξεκίνησε η εξαίρεση στις 5 Φεβρουαρίου, σύμφωνα με μια διαβαθμισμένη ανάλυση που ετοιμάστηκε για το κοινοβούλιο της Βουλγαρίας και είδε τη POLITICO.
Αυτό δεν φαίνεται να παραβιάζει άμεσα τις κυρώσεις, σύμφωνα με ειδικούς των κυρώσεων, και τόσο η Βουλγαρία όσο και η Lukoil λένε ότι είναι υπεράνω του θέματος. Ωστόσο, οι χώρες της ΕΕ και οι νομοθέτες εντός της Βουλγαρίας ζητούν τώρα από τις Βρυξέλλες να αυστηροποιήσουν τους κανόνες που παρέχουν στη χώρα ειδική μεταχείριση καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοιμάζει το 12ο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας — που αναμένεται να παρουσιαστεί τις επόμενες ημέρες.
«Τουλάχιστον θα πρέπει να ενισχύσουν τις κυρώσεις και να ενισχύσουν το καθεστώς παρέκκλισης», είπε ο Dobrev, ο οποίος προεδρεύει της επιτροπής ενέργειας στο κοινοβούλιο της Βουλγαρίας. «Αλλά το καλύτερο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι απλώς να απαλλαγούμε από αυτήν την παρέκκλιση». Το θέμα ρίχνει επίσης ένα νέο φως στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η ΕΕ στη διαμόρφωση αποτελεσματικών κυρώσεων κατά της Μόσχας μετά την εισβολή της στην Ουκρανία, καθώς η τοπική επιβολή παραμένει αποσπασματική ενώ η χαλαρή νομική γλώσσα έχει ανοίξει δρόμους για εκμετάλλευση. «Το καθεστώς των κυρώσεων μοιάζει τόσο με το ελβετικό τυρί που ό,τι κι αν κάνουμε είμαστε πάντα τρεις μήνες πίσω από τους Ρώσους», είπε ένας διπλωμάτης της ΕΕ, στον οποίο, όπως και άλλοι, δόθηκε η ανωνυμία για να μιλήσει με ειλικρίνεια.
Η Βουλγαρία αρπάζει την ευκαιρία για τον Πούτιν
Όταν οι χώρες της ΕΕ συμφώνησαν να απαγορεύσουν τις θαλάσσιες εισαγωγές ρωσικού αργού τον περασμένο Ιούνιο μετά από εβδομάδες επίπονων διαπραγματεύσεων, η Βουλγαρία κέρδισε μια «ειδική παρέκκλιση» από το μέτρο μέχρι το τέλος του 2024 λόγω της «γεωγραφικής έκθεσής» της. Η βαλκανική χώρα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο εκτεταμένο διυλιστήριο της Lukoil στο Μπουργκάς στην ακτή της Μαύρης Θάλασσας, το οποίο παρέχει το 80 τοις εκατό των αναγκών ντίζελ και βενζίνης της Βουλγαρίας και αντιπροσωπεύει το ένα δέκατο της οικονομικής παραγωγής της χώρας — μια πραγματικότητα που κέρδισε για την εταιρεία με έδρα τη Μόσχα μια σημαντική πολιτική επιρροή στη χώρα.
Αλλά αφότου η υπηρεσιακή κυβέρνηση της Βουλγαρίας άφησε να εννοηθεί ότι θα συνεχίσει να πουλά πετρελαϊκά προϊόντα ρωσικής προέλευσης στην ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις Βρυξέλλες απαγόρευσε τη Σόφια να το κάνει από τις 5 Φεβρουαρίου, δεδομένου ότι το μέτρο είχε «αποκλειστικά σκοπό να διασφαλίσει την ασφάλεια [της χώρας]. της προσφοράς.»
Σύμφωνα με τους κανόνες κυρώσεων της ΕΕ, η Βουλγαρία δεν μπορεί να πουλάει προϊόντα πετρελαίου στο εξωτερικό. Αλλά υπάρχει μία εξαίρεση: η Σόφια μπορεί να επιτρέψει τις εξαγωγές εάν αυτά τα προϊόντα προορίζονται για «αποκλειστική χρήση» στην Ουκρανία ή «δεν μπορούν να αποθηκευτούν στη Βουλγαρία λόγω περιβαλλοντικών κινδύνων και κινδύνων ασφάλειας» εφόσον δεν εννοείται η «πώληση, προμήθεια, μεταφορά ή εξαγωγή τους» για την «παράκαμψη» των κυρώσεων. Ένας εκπρόσωπος της Επιτροπής είπε στη POLITICO ότι αυτοί οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι «σχετίζονται με τη συγκεκριμένη σύνθεση των εξευγενισμένων προϊόντων», συμπεριλαμβανομένων πιθανών πυρκαγιών και εκρήξεων, αλλά δεν αναφέρθηκε στην ικανότητα αποθήκευσης.
Μέσω αυτών των εξαιρέσεων, η Βουλγαρία πιθανότατα έχει εξάγει σχεδόν 3 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαϊκών προϊόντων ρωσικής προέλευσης δια θαλάσσης μόνο από τον Μάρτιο έως τον Ιούλιο του τρέχοντος έτους — ισοδύναμο με περίπου ένα στα πέντε βαρέλια αργού πετρελαίου που φθάνει στο Μπουργκάς και στη συνέχεια υποβάλλεται σε επεξεργασία από το διυλιστήριο, δείχνουν τα στοιχεία ναυτιλίας από την εταιρεία πληροφοριών αγοράς Kpler.
Ο υπουργός Οικονομικών της Βουλγαρίας Asen Vasilev είπε στη POLITICO ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το διυλιστήριο είχε χωρητικότητα αποθήκευσης μόνο 10 ημερών, προσθέτοντας ότι η απαλλαγή από τις κυρώσεις θα βοηθήσει επίσης να αυξηθούν έως και 250 εκατομμύρια ευρώ σε φόρους για την κυβέρνηση φέτος. «Δεν αισθανόμαστε υπεύθυνοι» για τις εξαγωγές της Lukoil και τα προκύπτοντα έσοδα για το Κρεμλίνο, είπε. «Η παρέκκλιση ισχύει όχι μόνο για να βοηθήσει τη Βουλγαρία αλλά για να διασφαλίσει ότι το διυλιστήριο λειτουργεί».
Ωστόσο, οι κυβερνητικές στατιστικές δείχνουν ότι οι τοπικές δεξαμενές αποθήκευσης της Lukoil έχουν χωρητικότητα περίπου ισοδύναμη με τρεις μήνες βουλγαρικής ζήτησης πετρελαίου, δήλωσε ο Martin Vladimirov, διευθυντής του προγράμματος ενέργειας και κλίματος στο CSD, «καθιστώντας απίθανη την ανάγκη για εξαγωγές ραφιναρισμένων προϊόντων για περιβαλλοντικούς λόγους». Είναι πιθανό τα καύσιμα που εξάγονται από το Μπουργκάς να είναι άμεσες επανεξαγωγές έτοιμων καυσίμων που φτάνουν στο διυλιστήριο ή προέρχονται από μικρότερα διυλιστήρια της Βουλγαρίας. Αλλά το συντριπτικό μερίδιο αγοράς της Lukoil και η εγγύτητα με το Μπουργκάς το καθιστά απίθανο, είπε. «Είτε το Μπουργκάς καταλήξει είτε όχι να παραβιάσει το γράμμα του ρωσικού εμπάργκο πετρελαίου της ΕΕ, οι ενέργειές του υπονομεύουν το πνεύμα της απαγόρευσης», δήλωσε ο Κρις Λάμπιν, επικεφαλής των ερευνών δεδομένων της Global Witness.
Και ακόμα κι αν κανένα από τα εξευγενισμένα προϊόντα που φεύγουν από τη Βουλγαρία δεν προέρχεται από ρωσική καταγωγή, το Κρεμλίνο εξακολουθεί να αντλεί πολλά χρήματα μόνο και μόνο από την ικανότητά του να συνεχίσει να στέλνει στη Βουλγαρία αργό πετρέλαιο. Μεταξύ 5 Φεβρουαρίου και 31 Οκτωβρίου του τρέχοντος έτους, η Μόσχα εισέπραξε 983 εκατομμύρια ευρώ από τέτοιες αποστολές, σύμφωνα με υπολογισμούς της Global Witness με βάση τους όγκους εισαγωγών ρωσικού αργού, τις παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου και τον μέσο όρο των φόρων που επιβάλλονται συνήθως στην παραγωγή και τις εξαγωγές πετρελαίου από τη Ρωσία.
Σε ανακοίνωσή της, η Lukoil είπε στη POLITICO ότι «συμμορφώνεται με όλους τους νόμους της ΕΕ και της Βουλγαρίας», ενώ υποστηρίζει ότι «η συμμόρφωση με τις ποσοστώσεις [που σχετίζονται με το πετρέλαιο] υπόκειται επίσης στον αυστηρό έλεγχο των τελωνειακών αρχών της Βουλγαρίας».
Ξεγλιστρώντας μέσα από τις ρωγμές
Η Βουλγαρία απαγορεύεται να εξάγει προϊόντα πετρελαίου ρωσικής προέλευσης σε χώρες της ΕΕ, εκτός εάν τα στέλνουν στην Ουκρανία. Ωστόσο, υπάρχουν ασάφειες ως προς το τι θεωρείται «πώληση, προμήθεια, μεταφορά ή εξαγωγή» των προϊόντων.
Ένα τέτοιο παράδειγμα ήταν ένα πρόσφατο ταξίδι με δεξαμενόπλοιο από τη Βουλγαρία. Αφού το πλοίο έδεσε στο Μπουργκάς στις 8 Αυγούστου και φορτώθηκε με 265.000 βαρέλια μαζούτ υψηλής περιεκτικότητας σε θείο στο λιμάνι, τα δεδομένα της Kpler δείχνουν ότι το πλοίο πραγματοποίησε ένα ταξίδι 15 ημερών πριν εκφορτώσει το φορτίο του στο ολλανδικό λιμάνι του Ρότερνταμ. Πριν από αυτό, το Μπουργκάς δεν έλαβε κανένα μη ρωσικό αργό πετρέλαιο για 21 ημέρες, αλλά εισήγαγε τέσσερις αποστολές ρωσικού αργού πετρελαίου, πράγμα που σημαίνει ότι τα καύσιμα στο Seaexpress πιθανότατα προέρχονταν εν μέρει από ρωσικό αργό. Το πρόβλημα: Είναι σχεδόν αδύνατο να αποδειχθεί. «Αυτό το ταξίδι… αποκαλύπτει ένα σημαντικό κενό στις κυρώσεις», δήλωσε ο Isaac Levi, ο οποίος ηγείται της ομάδας Ευρώπης-Ρωσίας και ενεργειακής ανάλυσης της CREA.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι ένα ταξίδι από νωρίτερα φέτος. Στις 5 Μαρτίου, ένα δεξαμενόπλοιο φορτώθηκε στο Μπουργκάς με 136.000 βαρέλια νάφθα – υποπροϊόν της διαδικασίας διύλισης – πριν κατευθυνθεί στα ύδατα της Μάλτας. Εκεί, πραγματοποίησε μια μεταφορά από πλοίο σε πλοίο του φορτίου της με άλλο σκάφος πριν καταλήξει τελικά στις Μπαχάμες. Το φορτίο πιθανότατα είχε ρωσική προέλευση καθώς το Μπουργκάς είχε λάβει μόνο ρωσικό αργό για έξι μήνες.
Η Επιτροπή είπε ότι τόσο η εκφόρτωση ενός φορτίου σε λιμάνι όσο και οι μεταφορές από πλοίο σε πλοίο, όπως φαίνεται σε αυτές τις δύο περιπτώσεις, «θα μπορούσαν» να θεωρηθούν ως εξαγωγή — θεωρητικά παραβιάζοντας τις κυρώσεις της ΕΕ — αλλά ότι «θα χρειαζόταν περισσότερες πληροφορίες για ακριβές σενάριο για να υπάρξει καλύτερη αξιολόγηση».
Ωστόσο, η λήψη αυτών των πληροφοριών μπορεί να είναι δύσκολη, δεδομένου του τρόπου με τον οποίο οι Βρυξέλλες καθορίζουν τη συμμόρφωση σχετικά με την εξαίρεση των κυρώσεων. Σύμφωνα με τους κανόνες της, το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ δεν εξετάζει τα δεδομένα εξαγωγών σε μηνιαία βάση, αλλά για ένα ολόκληρο έτος, καθώς αξιολογεί τη συμμόρφωση με τις κυρώσεις.
Αυτό σημαίνει ότι το διυλιστήριο της Lukoil θα μπορούσε να περάσει μήνες εξάγοντας προϊόντα που προέρχονται από ρωσικό αργό και στη συνέχεια να αυξήσει τις μη ρωσικές εισαγωγές προς το τέλος του έτους. Όταν οι Βρυξέλλες θα εξέταζαν τα συνολικά δεδομένα, θα ήταν σχεδόν αδύνατο να προσδιοριστεί από πού προέρχονταν αρχικά οι εξαγωγές του διυλιστηρίου. Ο εκπρόσωπος της Επιτροπής είπε ότι μόνο αυτό το «σύστημα φαίνεται μέχρι στιγμής επαρκές ως επιχείρημα».
Αναχαίτιση της ροής
Αυτές οι ιδιαιτερότητες προκαλούν εκκλήσεις να κλείσουν τα κενά στην εξαίρεση της Βουλγαρίας. «Αν ο σκοπός της εξαίρεσης ήταν να βοηθήσει [τους απλούς Βούλγαρους] να επιβιώσουν και έχουμε αποδείξεις ότι το πετρέλαιο επανεξάγεται και εξυπηρετεί άλλους σκοπούς, τότε αποτύχαμε», είπε ένας δεύτερος διπλωμάτης της ΕΕ. «Τίποτα δεν έχει αλλάξει στον πόλεμο, επομένως θα πρέπει να αυστηροποιήσουμε τις κυρώσεις και να ζητήσουμε από την Επιτροπή να επιβάλει την αποτελεσματική εφαρμογή των πακέτων που συμφωνήθηκαν προηγουμένως», πρόσθεσαν.
Αυτό έρχεται καθώς η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είπε το Σάββατο ότι η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ θα ανακοινώσει το 12ο πακέτο κυρώσεων αυτή την εβδομάδα. Διπλωμάτες από τρεις χώρες της ΕΕ συμφώνησαν ότι η Επιτροπή θα πρέπει να επανεξετάσει το opt-out της Βουλγαρίας πριν από αυτήν την πρόταση.
Το θέμα αναστατώνει επίσης την εσωτερική πολιτική της Βουλγαρίας. Μετά από πολλές πολιτικές εσωτερικές διαμάχες, η Σόφια συμφώνησε τον περασμένο μήνα να τερματίσει την εξαίρεση δύο μήνες νωρίτερα, τον Οκτώβριο του επόμενου έτους, παρά ορισμένες εκκλήσεις να το τερματίσει πολύ νωρίτερα. Ο Vasilev, ο υπουργός Οικονομικών της Βουλγαρίας, είπε στη POLITICO ότι το εκτεταμένο χρονοδιάγραμμα ήταν απαραίτητο επειδή το διυλιστήριο χρειαζόταν «αναβαθμίσεις υλικοτεχνικής υποστήριξης» για να σταματήσει σταδιακά το ρωσικό αργό και να αυξήσει τις εισαγωγές αργού από χώρες εκτός της περιοχής της Μαύρης Θάλασσας.
Ωστόσο, τα στοιχεία της Kpler έδειξαν ότι το Μπουργκάς έχει λάβει αποστολές αργού από το 2020 από χώρες όπως το Ιράκ, η Λιβύη, η Αίγυπτος και η Κροατία. Παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση της Βουλγαρίας ισχυρίστηκε ότι το ειδικό καθεστώς ήταν απαραίτητο για τους Βούλγαρους καταναλωτές, ο Dobrev, ο πρόεδρος της επιτροπής ενέργειας του οποίου το κόμμα ελέγχει την κυβέρνηση μαζί με το κόμμα του Βασίλεφ, είπε ότι αυτό «δεν έχει κανένα νόημα», καθώς οι τιμές των καυσίμων δεν έχουν πέσει σε άλλες χώρες της ΕΕ σε σχετικούς όρους.
Παρά τους ισχυρισμούς του υπουργού Οικονομικών, το διυλιστήριο μπορεί να επεξεργάζεται μεγάλους όγκους μη ρωσικού αργού, είπε ο Dobrev, υποστηρίζοντας ότι λιγότερο από το μισό πετρέλαιο που έλαβε το 2021 προήλθε από τη Μόσχα, σε σύγκριση με το 90% που έφτασε από τη Ρωσία από την αρχή αυτής της χρονιάς.
Στη δήλωσή της, η Lukoil δεσμεύτηκε να τηρήσει την προθεσμία της Βουλγαρίας τον Οκτώβριο. Η εταιρεία είπε ότι «εργάζεται για τη μετάβασή της σε μη ρωσική επεξεργασία αργού από την… πρώτη ημέρα της περιόδου παρέκκλισης, αναπροσαρμόζοντας τις διαδικασίες παραγωγής και τα logistics, αντιμετωπίζοντας τις ταραγμένες συνθήκες στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου».
Το θέμα θέτει επίσης νέο έλεγχο σχετικά με την αποτελεσματικότητα των κυρώσεων της ΕΕ κατά της Ρωσίας, σχεδόν δύο χρόνια αφότου η Μόσχα εξαπέλυσε την πλήρη εισβολή της στο Κίεβο. Μέρος αυτού προέρχεται από τις επιπλοκές που συνεπάγεται η συμμετοχή 27 χωρών σε κάθε πακέτο κυρώσεων που απαιτούν ομόφωνη έγκριση, σύμφωνα με τον Maarten van den Ende, επικεφαλής της μη κερδοσκοπικής Εταιρείας Κυρώσεων και Ελέγχου Εξαγωγών του Βελγίου.
«Το αποτέλεσμα της διαδικασίας των συμβιβασμών σε αυτή την περίπτωση είναι μια εξαίρεση με μεγάλο εύρος και αφήνει περιθώρια στην εφαρμογή της», είπε. «Οι κυρώσεις είναι πολύ πορώδεις και είναι ειδικά γραμμένες για να δημιουργήσουν τόση ευελιξία… για τη Βουλγαρία ή για όποιον άλλον μπορεί να είναι, ώστε να μην κολλήσουν στο να μην έχουν αργό για διύλιση», δήλωσε ο Viktor Katona, επικεφαλής αναλυτής αργού πετρελαίου της Kpler.
Ένα άλλο ζήτημα προέρχεται από την πολυπλοκότητα της κατανόησης των ίδιων των κυρώσεων. Ένας έμπορος διυλισμένων καυσίμων, στον οποίο παραχωρήθηκε η ανωνυμία καθώς δεν του επετράπη να μιλήσει δημόσια, είπε ότι δεν «γνώριζε» ότι θα έπρεπε να είναι προσεκτικοί στο εμπόριο προϊόντων πετρελαίου από τη Βουλγαρία στην Ευρώπη.
«Κανείς δεν επεσήμανε ότι αυτό το λάδι στην πραγματικότητα δεν επιτρέπεται να παρουσιαστεί στην αγορά, τουλάχιστον στους Ευρωπαίους», είπαν, προσθέτοντας ότι ο κίνδυνος μικρότερων εμπορικών εταιρειών με περιορισμένα νομικά τμήματα να παραβιάσουν ακούσια τις κυρώσεις ήταν «αρκετά υψηλός».
Η επιβολή παραμένει επίσης ένα κραυγαλέο πρόβλημα. Μια έκθεση που ανέθεσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον περασμένο μήνα διαπίστωσε ότι ένα «μωσαϊκό πρακτικών εφαρμογής και επιβολής σε όλη την ΕΕ» οδηγούσε σε «σύγχυση και αμοιβαία παρεξήγηση» καθώς και «αντιφάσεις στις νομικές ερμηνείες των κρατών μελών για τις βασικές διατάξεις κυρώσεων».
Αυτό φαίνεται και στην περίπτωση της Βουλγαρίας. Οι νόμοι κυρώσεων της ΕΕ απαιτούσαν από τη Σόφια να υποβάλει έκθεση στην Επιτροπή σχετικά με τη συμμόρφωση με την εξαίρεση έξι μήνες μετά την έναρξη εφαρμογής της, αλλά ο Vasilev είπε ότι δεν ήξερε αν αυτό είχε γίνει. Η Επιτροπή αρνήθηκε να σχολιάσει τις συζητήσεις της με τη Βουλγαρία.
Ερωτηθείς για το δεξαμενόπλοιο που ταξίδεψε από τη Βουλγαρία στην Ολλανδία τον Αύγουστο και την ευρύτερη υποχρέωση της κυβέρνησης να ενημερώνει την Επιτροπή κάθε φορά που εγκρίνει αποστολές καυσίμων ρωσικής προέλευσης σε τρίτες χώρες, ο Vasilev εξέφρασε την έκπληξή του. «Είναι η πρώτη φορά που ακούω για αυτό», είπε.
Πηγή: Politico
*Photo Credits: Unspalsh
