H εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία (η οποία στο αχανές κράτος ονομάζεται ακόμα «ειδική στρατιωτική επιχείρηση», μην ξεχνιόμαστε) κλείνει ήδη 19 μήνες. Κι αν δεν υπάρξουν ραγδαίες εξελίξεις, τίποτα δεν δείχνει ότι θα λήξει σύντομα. Το αντίκτυπο στη ρωσική οικονομία στο μεγαλύτερο διάστημα των πολεμικών επιχειρήσεων υπήρξε πολύ μικρότερο απ’ αυτό που περίμενε ο διεθνής παράγοντας, όμως οι ενδείξεις των τελευταίων εβδομάδων παρουσιάζουν ένα τελείως διαφορετικό σκηνικό: Το πουλόβερ της οικονομίας αρχίζει να ξηλώνεται.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που ανακοίνωσε η ίδια η ρωσική κυβέρνηση, σχεδόν το ένα τρίτο των δαπανών της χώρας για το 2024 (περίπου 109 δις δολάρια) θα αφιερωθεί στην «εθνική άμυνα». Προφανώς αυτά τα χρήματα, αν δεν πήγαιναν στον πόλεμο στην Ουκρανία, θα είχαν δοθεί στην υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση, τις κατασκευές. Το 6% της συνολικής παραγωγής της Ρωσίας διοχετεύεται προς την πολεμική μηχανή της Ρωσίας, υπερδιπλάσιο από αυτό που ήταν πριν από την εισβολή.
Από τον Φεβρουάριο του 2022, που ξεκίνησε η εισβολή, η ρωσική οικονομία έπρεπε να προσαρμοστεί στις δραματικές αλλαγές με εκπληκτική ταχύτητα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της, έσπασε γρήγορα τις οικονομικές σχέσεις για να υποστηρίξει την Ουκρανία. Οι ΗΠΑ πάγωσαν εκατοντάδες δις δολάρια σε ρωσικά περιουσιακά στοιχεία και να αποκόψουν τη χώρα από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Άλλοι αγοραστές μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία
Η Μόσχα, πάντως, βρήκε άλλους αγοραστές για το πετρέλαιο της. Έχει διοχετεύσει χρήματα στην οικονομία με γρήγορους ρυθμούς για να χρηματοδοτήσει τη στρατιωτική της μηχανή, βάζοντας σχεδόν κάθε διαθέσιμο εργαζόμενο σε δουλειά και αυξάνοντας το μέγεθος των εβδομαδιαίων μισθών. Η συνολική παραγωγή, η οποία εκτιμά η Ρωσική Κεντρική Τράπεζα μπορεί να αυξηθεί ως και 2,5%, θα ξεπεράσει σίγουρα την Ευρωπαϊκή Ένωση, πιθανόν και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Εδώ τελειώνουν τα καλά νέα. Προφανώς το να κατασκευάζεις όπλα και πυρομαχικά προσθέτει στον ρυθμό ανάπτυξης μιας χώρας, αλλά δεν βελτιώνει απαραιτήτως και την ποιότητα ζωής.
Η επίμονη ζήτηση για ξένο νόμισμα έχει προκαλέσει επίσης την πτώση της αξίας του ρουβλίου με ραγδαίους ρυθμούς. Την περασμένη εβδομάδα, υποχώρησε κάτω από το ψυχολογικό φράγμα των 100 ρουβλίων για 1 δολάριο. Η άνοδος των κρατικών δαπανών και του δανεισμού τονώνει την οικονομία, αλλά αυξάνει και τον πληθωρισμό. Η ρωσική κεντρική τράπεζα αύξησε γρήγορα τα επιτόκια στο 13% το καλοκαίρι, καθώς ο ετήσιος πληθωρισμός συνέχισε να αυξάνεται. Τα υψηλότερα επιτόκια, που καθιστούν ακριβότερη την λειτουργία και επέκταση των επιχειρήσεων, είναι πιθανό να επιβραδύνουν τους ρυθμούς ανάπτυξης.
Οι καταναλωτές αισθάνονται, επίσης, πίεση στην καθημερινότητά τους. Η τιμή έχει αυξηθεί στα γαλακτοκομικά προϊόντα, ειδικά το βούτυρο, το κρέας, ακόμη και το ψωμί. Από τον περασμένο μήνα σημειώθηκαν μεγάλες αυξήσεις στο κρέας και τα πουλερικά, αλλά και στις τιμές των φαρμάκων και των δομικών υλικών.
Η Μόσχα επέβαλε προσωρινή απαγόρευση στις εξαγωγές ντίζελ και βενζίνης τον περασμένο μήνα, σε μια προσπάθεια να μειώσει τις ελλείψεις και να επιβραδύνει την αύξηση των τιμών της ενέργειας, αλλά οι περιορισμοί μείωσαν περαιτέρω την ποσότητα ξένου νομίσματος που εισέρχονταν στη χώρα. Η έξοδος των κεφαλαίων εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία είναι τόσο ανησυχητική που η κυβέρνηση έχει προειδοποιήσει για την επαναφορά των ελέγχων στα χρήματα που φεύγουν από τη χώρα.
Η Ρωσία εισάγει ένα ευρύ φάσμα αγαθών, από τηλέφωνα και πλυντήρια ρούχων μέχρι αυτοκίνητα, φάρμακα και καφέ. Η υποτίμηση του νομίσματός της καθιστά πιο δύσκολο για τους καταναλωτές να αγοράσουν εισαγόμενα προϊόντα.
Κίνα, Ινδία και Τουρκία κάνουν παιχνίδι
Η Κίνα είναι μεταξύ των χωρών που έχουν προχωρήσει στην αγορά ενέργειας και στην πώληση αγαθών στη Ρωσία. Το εμπόριο με την Κίνα αυξήθηκε με ετήσιο ρυθμό 32% τους πρώτους οκτώ μήνες του 2023, που μαινόταν ο πόλεμος στην Ουκρανία. Το εμπόριο με την Ινδία τριπλασιάστηκε το πρώτο εξάμηνο του έτους και οι εξαγωγές από την Τουρκία αυξήθηκαν σχεδόν κατά 89% την ίδια περίοδο.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία καταβροχθίζει άλλα μέρη του προϋπολογισμού της Ρωσίας εκτός από τις άμεσες στρατιωτικές δαπάνες. Ένα επιπλέον 9,2% του προϋπολογισμού, ο οποίος ανακοινώθηκε πρόσφατα, προορίζεται για την «εθνική ασφάλεια», η οποία περιλαμβάνει την επιβολή του νόμου. Υπάρχουν χρήματα για τραυματισμένους στρατιώτες και για οικογένειες όσων σκοτώθηκαν στη μάχη, καθώς και για την «ενσωμάτωση νέων περιοχών», δηλαδή την παροχή χρημάτων στα κατεχόμενα εδάφη στην Ουκρανία, τα οποία έχει μονομερώς προσαρτήσει η Ρωσία.
Οι διεθνείς οίκοι που ασχολούνται με την αξιολόγηση της οικονομίας των χωρών παραδέχονται ότι δεν έχουν σαφή εικόνα για τις αντιστάσεις της ρωσικής οικονομίας. Κάποια στοιχεία υπάρχουν μεν, αλλά τα οικονομικά μοντέλα σχεδιάστηκαν πριν από τον πόλεμο και βασίστηκαν σε διαφορετικές υποθέσεις, και τα δημοσιευμένα στοιχεία του προϋπολογισμού είναι ελλιπή. Η γενική εικόνα, πάντως, είναι ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν θα χρειαστεί ένα νέο αφήγημα για να πείσει τους συμπατριώτες του για την αναγκαιότητα του πολέμου στην Ουκρανία. Έχει και εκλογές τον προσεχή Μάρτιο, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό σ’ ένα καθεστώς όπως το δικό του.
** Με πληροφορίες από Wall Street Journal.
