Περιεχόμενα
To όνομα του Ίλον Μασκ αναφέρεται πια σε εκατομμύρια παγκόσμιες συζητήσεις που αφορούν τα πιο ετερόκλητα πράγματα: Από τα αυτοκίνητα ως το διάστημα και από το Twitter και τα social media μέχρι τις επιχειρήσεις και τον τρόπο διοίκησής τους. Θα στοιχημάτιζε, όμως, κανείς ότι το όνομά Starlink κι αυτό του Μασκ, του πλουσιότερου ανθρώπου του πλανήτη, θα αναφερόταν (και μάλιστα πολλές φορές) σε συναντήσεις μεταξύ ανώτατων αξιωματικών του στρατού, που εμπλέκονται σε πολεμικές ενέργειες;
Όσοι δέχτηκαν το στοίχημα, προφανώς γνωρίζουν τις συνθήκες που διεξάγονται οι σύγχρονοι πόλεμοι. Τα όπλα, το μέγεθος του στρατού, τα μέσα κίνησης είναι πια δευτερεύοντες παράγοντες, τουλάχιστον. Αυτά που μετράνε πιο πολύ είναι δύο: Επικοινωνία και πληροφορία. Κι απ’ αυτά ο Μασκ διαθέτει μπόλικα. Τόσα, που να θεωρείται και επισήμως ο άνθρωπος που μπορεί να γείρει την πλάστιγγα ενός πολέμου (εν προκειμένω, αυτόν της Ουκρανίας) προς τη μία ή την άλλη πλευρά.
Το Starlink, η δορυφορική διαδικτυακή τεχνολογία που κατασκευάστηκε από την SpaceX, την εταιρεία πυραύλων του Μασκ, θεωρείται ο πιο κρίσιμος παράγοντας για την εξέλιξη της πολεμικής σύρραξης στην Ουκρανία. Το μονοπώλιο που έχει εξασφαλίσει ο Μασκ στην παροχή ίντερνετ μέσω δορυφόρου (και η δυνατότητά του να το παρέχει ή όχι ανάλογα με τις διαθέσεις του) έχουν θορυβήσει ακόμα και τους Αμερικανούς. Οι οποίοι τον θεωρούν μεν σύμμαχό τους, αλλά όχι ελεγχόμενο.
Μονοπώλιο το Starlink στο διαστημικό ίντερνετ
Από το 2019, ο Μασκ στέλνει πυραύλους SpaceX στο διάστημα σχεδόν κάθε εβδομάδα που παραδίδουν σε τροχιά δεκάδες δορυφόρους. Οι δορυφόροι επικοινωνούν με τερματικά στη Γη, ώστε να μπορούν να εκπέμπουν ίντερνετ υψηλής ταχύτητας σε σχεδόν κάθε γωνιά του πλανήτη. Σήμερα, περισσότεροι από 4.500 δορυφόροι Starlink βρίσκονται στον ουρανό. Αυτός ο αριθμός αντιστοιχεί σχεδόν στους μισούς ενεργούς δορυφόρους! Το πλήθος των τεχνητών ουρανίων σωμάτων έχει ήδη αρχίσει να αλλάζει τη χροιά του νυχτερινού ουρανού. Κι ακόμα δεν έχουμε δει τίποτα: Στα άμεσα σχέδια του Μασκ είναι να έχει έως και 42.000 δορυφόρους σε τροχιά τα επόμενα χρόνια.
Το Starlink είναι συχνά ο μόνος τρόπος για να αποκτήσει κανείς πρόσβαση στο Διαδίκτυο σε εμπόλεμες ζώνες, απομακρυσμένες περιοχές και μέρη που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές. Χρησιμοποιείται στην Ουκρανία για τον συντονισμό επιθέσεων με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και τη συλλογή πληροφοριών. Ακτιβιστές στο Ιράν και την Τουρκία προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν την υπηρεσία ως αντιστάθμιση έναντι των κυβερνητικών ελέγχων. Το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ είναι μεγάλος πελάτης της Starlink. Κι άλλοι στρατοί, όπως ο ιαπωνικός, δοκιμάζουν την τεχνολογία.
Λογικό δεν είναι μια τέτοια συσσώρευση δύναμης να προκαλέσει συναγερμό; Ο Μασκ, μια ολωσδιόλου παράξενη προσωπικότητα, μπορεί να αποφασίσει κατά τα γούστα του να κλείσει την πρόσβαση στο Starlink για έναν πελάτη ή μια ολόκληρη χώρα και έχει τη δυνατότητα να αξιοποιεί ευαίσθητες πληροφορίες που συλλέγει η υπηρεσία.
Για την ακρίβεια, ο Μασκ έχει περιορίσει την πρόσβαση στο Starlink πολλές φορές κατά τη διάρκεια του πολέμου. Κάποια στιγμή, αρνήθηκε το αίτημα του ουκρανικού στρατού να ενεργοποιήσει το Starlink κοντά στην Κριμαία, το έδαφος που ελέγχεται από τη Ρωσία, επηρεάζοντας τη στρατηγική του πεδίου μάχης.
Η κυβέρνηση των ΗΠΑ είναι ένας από τους μεγαλύτερους πελάτες της SpaceX, που χρησιμοποιεί τους πυραύλους της για αποστολές της NASA και εκτοξεύει στρατιωτικούς δορυφόρους επιτήρησης. Ανώτεροι αξιωματούχοι του Πενταγώνου προσπάθησαν να μεσολαβήσουν σε ζητήματα που αφορούν το Starlink.
Το σκέφονται Ταϊβάν, Κίνα, Ε.Ε.
Άλλες κυβερνήσεις είναι επιφυλακτικές. Η Ταϊβάν, η οποία διαθέτει διαδικτυακή υποδομή που θα μπορούσε να είναι ευάλωτη σε περίπτωση κινεζικής εισβολής, είναι απρόθυμη να χρησιμοποιήσει την υπηρεσία εν μέρει λόγω των επιχειρηματικών δεσμών του Μασκ με την Κίνα. Η οποία Κίνα έχει τις δικές της ανησυχίες. Ο Μασκ είπε πέρυσι ότι το Πεκίνο ζήτησε διαβεβαιώσεις ότι δεν θα ενεργοποιήσει το Starlink εντός της χώρας, όπου το διαδίκτυο ελέγχεται και λογοκρίνεται από το κράτος.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, που συγκαταλέγεται επίσης στους σκεπτικιστές για το Starlink και τον Μασκ, διέθεσε επίσης 2,4 διςευρώ πέρυσι για την κατασκευή ενός δορυφορικού συστηματος για πολιτική και στρατιωτική χρήση.
Οι δορυφόροι του Starlink, που είναι σαφώς μικρότεροι από αυτούς της παλαιότερης τεχνολογίας (έχουν μέγεθος ενός σπιτικού καναπέ, οι παλαιότεροι είχαν μέγεθος λεωφορείου) μπορούν να περιφέρονται σε μικρότερο υψόμετρο, επιτρέποντάς τους να συνδεθούν με τερματικά στη Γη για να μεταδίδουν υπηρεσίες διαδικτύου υψηλής ταχύτητας σε απομακρυσμένες τοποθεσίες.
Ο Μασκ εκτόξευσε τους πρώτους του δορυφόρους Starlink σε τροχιά το 2019. Εκείνη την εποχή, το δορυφορικό ιαδίκτυο θεωρούνταν ανόητο. Τις δεκαετίες του 1990 και του 2000, άλλες εταιρείες είχαν επιδιώξει δορυφόρους επικοινωνίας χαμηλής τροχιάς με μικρή επιτυχία, λόγω των δαπανών και των τεχνικών δυσκολιών να τους φτάσουν στο διάστημα. Ο Μασκ, όμως, είχε ένα πλεονέκτημα. Οι πύραυλοι του SpaceX επιστρέφουν στη Γη μετά από ένα ταξίδι στο διάστημα και είναι εν μέρει επαναχρησιμοποιήσιμοι. Αυτό του έδωσε ουσιαστικά τον έλεγχο ενός τρένου εξπρές για να παραδίδει συνεχώς δορυφόρους στο διάστημα, μερικές φορές δεκάδες τη φορά.
Σχεδόν κάθε εβδομάδα πια ένας πύραυλος SpaceX φορτωμένος με δορυφόρους Starlink απογειώνεται από μια τοποθεσία στην Καλιφόρνια ή τη Φλόριντα. Κάθε δορυφόρος έχει σχεδιαστεί για να λειτουργεί για περίπου 3,5 χρόνια.
Το Starlink παρέχει ταχύτητες λήψης από το Διαδίκτυο συνήθως περίπου 100 megabit ανά δευτερόλεπτο, συγκρίσιμες με πολλές υπηρεσίες σταθερής τηλεφωνίας. Η SpaceX χρεώνει γενικά μεμονωμένους πελάτες περίπου 600 δολάρια για κάθε τερματικό που λαμβάνει σύνδεση από το διάστημα, συν ένα μηνιαίο τέλος εξυπηρέτησης περίπου 75 δολαρίων, με υψηλότερο κόστος για τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις. Η εταιρεία γνωρίζει τη θέση, την κίνηση και το υψόμετρο κάθε τερματικού σταθμού Starlink.
Η υπηρεσία, η οποία έκανε το επίσημο ντεμπούτο της το 2021 σε λίγες χώρες, είναι πλέον διαθέσιμη σε περισσότερες από 50 χώρες και περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ιαπωνίας, μεγάλου μέρους της Ευρώπης και τμημάτων της Λατινικής Αμερικής. Ακόμα και στην υποανάπτυκτη (και στο διαδίκτυο) Αφρική θα είναι διαθέσιμο σε 16 χώρες ως το τέλος του 2024.
Ο ανταγωνισμός αυτή τη στιγμή είναι πολύ πίσω. Η Amazon, η οποία ιδρύθηκε από τον Τζεφ Μπέζος, ο οποίος είναι ιδιοκτήτης της εταιρείας πυραύλων Blue Origin, σχεδιάζει έναν ανταγωνιστή της Starlink, το Project Kuiper, αλλά δεν έχει ακόμη φέρει δορυφόρο στο διάστημα.
Ουκρανία: Βοήθεια και αποκλεισμός
Περισσότερα από 42.000 τερματικά Starlink χρησιμοποιούνται τώρα στην Ουκρανία από τον στρατό, τα νοσοκομεία, τις επιχειρήσεις και τις ανθρωπιστικές οργανώσεις. Κατά τη διάρκεια των ρωσικών βομβαρδιστικών εκστρατειών πέρυσι που προκάλεσαν εκτεταμένες διακοπές ρεύματος, οι δημόσιες υπηρεσίες της Ουκρανίας στράφηκαν στο Starlink για να παραμείνουν στο διαδίκτυο. Το ντεμπούτο έγινε τον Φεβρουάριο του 2022, μερικές μέρες μετά τη ρωσική εισβολή.
Η τεχνολογία, η οποία βρίσκεται σε δάση, χωράφια, χωριά και τοποθετημένη στις οροφές στρατιωτικών οχημάτων, έχει δώσει στον στρατό της Ουκρανίας ένα σημαντικό πλεονέκτημα έναντι των ρωσικών δυνάμεων. Έχει επιτρέψει σε ομάδες πυροβολικού, διοικητές και πιλότους να παρακολουθούν πλάνα από drone ταυτόχρονα ενώ συνομιλούν στο διαδίκτυο. Οι χρόνοι απόκρισης από την εύρεση ενός στόχου μέχρι το χτύπημα έχουν μειωθεί σε περίπου ένα λεπτό από σχεδόν 20 λεπτά!
Ποιος πληρώνει για όλα αυτά; Η SpaceX είχε αρχικά καλύψει μέρος του κόστους, με τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλους συμμάχους να παρέχουν επίσης χρηματοδότηση για κάποιο διάστημα. Η SpaceX, όμως, ειδοποίησε τον περασμένο Σεπτέμβριο ότι δεν μπορούσε να συνεχίσει τη συμφωνία και ζήτησε από το Πεντάγωνο να αναλάβει τη χρηματοδότηση. Η εταιρεία υπολόγισε το κόστος σε σχεδόν 400 εκατομμύρια δολάρια σε 12 μήνες. Ως μέσο πίεσης, ο Μσκ απενεργοποίησε την πρόσβαση σε ορισμένα τερματικά Starlink στην Ουκρανία. Στα τέλη του περασμένου έτους, περίπου 1.300 τερματικά Starlink που αγοράστηκαν μέσω Βρετανού προμηθευτή σταμάτησαν να λειτουργούν στη χώρα αφού η ουκρανική κυβέρνηση δεν μπορούσε να πληρώσει το μηνιαίο τέλος των 2.500 δολαρίων για το καθένα.
Η πρόσβαση στο Starlink επίσης κυμάνθηκε ανάλογα με τις κινήσεις του πολέμου καθώς η Ρωσία κέρδισε εδάφη και η Ουκρανία έχει εξαπολύσει αντεπίθεση για να τα πάρει πίσω. Καθώς οι γραμμές μάχης μετατοπίστηκαν, ο Μασκ χρησιμοποίησε μια διαδικασία που ονομάζεται geofencing για να περιορίσει πού ήταν διαθέσιμο το Starlink στις πρώτες γραμμές. Η SpaceX χρησιμοποιεί δεδομένα τοποθεσίας που έχει συλλέξει η υπηρεσία της για να επιβάλει όρια γεωγραφικής προστασίας.
Αυτό προκάλεσε προβλήματα. Όταν τα ουκρανικά στρατεύματα προσπάθησαν να ανακαταλάβουν πόλεις όπως η Χερσώνα σε περιοχές ελεγχόμενες από τη Ρωσία το φθινόπωρο, χρειάζονταν πρόσβαση στο Διαδίκτυο για να επικοινωνήσουν. Ο Μασκ αρνήθηκε το αίτημα της Ουκρανίας πέρυσι να παράσχει πρόσβαση στο Starlink κοντά στην Κριμαία, την ελεγχόμενη από τη Ρωσία χερσόνησο, ώστε να μπορέσει να στείλει ένα θαλάσσιο drone γεμάτο εκρηκτικά σε ρωσικά πλοία ελλιμενισμένα στη Μαύρη Θάλασσα.
Σε αντίθεση με τους παραδοσιακούς εργολάβους άμυνας, των οποίων οι πωλήσεις όπλων σε ξένες χώρες γίνονται συνήθως μέσω της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, το Starlink είναι ένα εμπορικό προϊόν. Αυτό επιτρέπει στον Μασκ να ενεργεί με τρόπους που μερικές φορές δεν ευθυγραμμίζονται με τα συμφέροντα των ΗΠΑ, όπως όταν η SpaceX είπε ότι δεν μπορούσε να συνεχίσει να χρηματοδοτεί το Starlink στην Ουκρανία.
Όσο ο Μασκ θα προωθεί την πρωτοπόρα διαστημική του τεχνολογία, κι όσο ο ανταγωνισμός θα βρίσκεται μίλια πίσω του, οι διαθέσεις του μπορούν να αλλάξουν τη μορφή του κόσμου. Όχι μόνο στην Ουκρανία, αλλά και σε κάθε πολεμική σύρραξη που θα ξεσπάσει στο μέλλον.
** Με πληροφορίες από New York Times.
