Οι πάγοι στην Αρκτική και την Ανταρκτική, αλλά και παντού στον πλανήτη, αποτελούν ένα καλό πεδίο ερευνών για τους επιστήμονες, ώστε να μετρήσουν το παρελθόν του εδάφους, να βρουν συγκεκριμένα ιχνοστοιχεία ή και μέταλλα, ή, ακόμα ακόμα, και βακτήρια με ιούς. Είναι πολλές οι ετήσιες αποστολές προς τα χιονισμένα τοπία κοντά στους πόλους, που έχουν στόχο να μετρήσουν το ιικό και βακτηριακό φορτίο του εδάφους.
Όμως, καθώς αυξάνεται η θερμοκρασία του πλανήτη και υπάρχει το φαινόμενο της υπερθέρμανσης και όσο θα οδεύουμε προς την άνοδο κατά 1.5 βαθμό Κελσίου, τόσο κομμάτια πάγου θα λιώνουν και το νερό που θα ρέει, θα απελευθερώνει όσα έχει εγκλωβίσει μέσα του ο πάγος.
Σε πολλά τμήματα πάγου υπάρχουν εγκλωβισμένοι ιοί που μπορεί να εμφανίστηκαν πολλές χιλιετίες πίσω και να έχουν μείνει ανενεργοί, αλλά να έχουν συντηρηθεί σαν τον Σταλόνε στο Demolition Man.
Αν και οι πιθανότητες να υπάρξει ανάπτυξη και εξάπλωση ενός ιού που εμφανίστηκε πριν 100 και 1000 χρόνια, είναι χαμηλές, τα χημικά και ραδιενεργά απόβλητα που έχουν φωλιάσει στο υπέδαφος από τις εποχές των Παγκοσμίων Πολέμων και του Ψυχρού Πολέμου, μπορεί να προκαλέσουν τεράστια ζημιά στην πανίδα και τη χλωρίδα.
«Συμβαίνουν πολλά με τον παγετό που μας απασχολούν και αυτό δείχνει γιατί είναι πολύ σημαντικό να κρατήσουμε όσο περισσότερα τμήματα πάγου γίνεται “ζωντανά”», εξηγεί η κλιματολόγος της NASA στο CalTech της Καλιφόρνια στην Πασαντίνα.
Ο παγετός καλύπτει το 1/5 του Βόρειου Ημισφαιρίου και περιβάλλει την αρκτική τούνδρα και τα δάση της Αλάσκα, του Καναδά και τις στέπες της Ρωσίας. Ο πάγος της Αρκτικής λειτουργεί ως μια μηχανή του χρόνου, αφού εκτός του ότι συντηρεί αρχαίους ιούς, συντηρεί και τα απομεινάρια από ένα πλήθος ειδών που έχουν εξαφανιστεί, με πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις δύο μικρά λιοντάρια σπηλιών και έναν μάλλινο ρινόκερο.
Το πλεονέκτημα του παγετού είναι πως, εκτός από το ότι σε τέτοιο κρύο δεν υπάρχει κίνηση των κυττάρων, άρα συντηρείται πιο εύκολα η ύλη, είναι κι ότι δεν έχει οξυγόνο από κάτω του και δεν το διαπερνά το φως. Σε μια εποχή όμως υπερθέρμανσης της Αρκτικής, κάτι που συμβαίνει 4 φορές πιο γρήγορα απ’ ό,τι τον υπόλοιπο πλανήτη, το πάνω τμήμα του παγετού αδυνατίζει και το φως αρχίζει να το διαπερνά.
Είναι όλοι οι ανενεργοί ιοί δυνητικός κίνδυνος;
Είναι επομένως πολύ πιθανό να διαφύγουν οι λεγόμενοι ιοί-ζόμπι. Γι΄αυτό, αρκετοί επιστήμονες συλλέγουν στοιχεία από την Αρκτική και ψάχνουν να βρουν αν κάποιοι από τους ιούς που είναι εκεί από δεκάδες χιλιάδες χρόνια, θα μπορούσαν να προκαλέσουν μια πανδημία.
Ο Ζαν-Μισέλ Κλαβερί, καθηγητής ιατρικής στη Σχολή της Μασσαλίας, φαίνεται πως βρήκε έναν τέτοιο. Πρόκειται για έναν ιό που ανακαλύφθηκε πρώτη φορά το 2003 και ανήκει στην κατηγορία των λεγόμενων γιγάντιων ιών, επειδή λόγω μεγέθους μπορούν να γίνουν ορατοί με ένα κανονικό μικροσκόπιο φωτός κι όχι με ένα πανίσχυρο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο.
Ο Κλαβερί εμπνεύστηκε από μια ομάδα Ρώσων επιστημόνων που το 2012 αναβίωσαν ένα άγριο φυτό χρησιμοποιώντας έναν καρπό ιστού που είχαν βρει στο δέρμα ενός σκίουρου. Ο συγκεκριμένος καρπός ήταν 30.000 ετών!
Με την ομάδα του, ο Κλαβερί έκανε το ίδιο με έναν ιό, τον οποίο ανέστησαν το 2014 και τον απομόνωσαν από τον παγετό, καθιστώντας τον μεταδοτικό για πρώτη φορά σε 30.000 χρόνια, διεισδύοντας τον σε ανεπτυγμένα κύτταρα. Για να διασφαλίσει ότι δεν θα υπάρξει κάποια μετάδοση, επέλεξε έναν ιό που προσβάλλει μόνο τις μονοκύτταρες αμοιβάδες και όχι ζώα ή ανθρώπους.
Αυτή τη διαδικασία της ανάστασης την έκανε ξανά το 2015 με άλλον ιό, που και πάλι στοχεύει αμοιβάδες.
Το πείραμα είπε να τριτώσει και σύμφωνα με τη δημοσίευση του στο περιοδικό Viruses, ο Κλαβερί και η ομάδα του έχουν απομονώσει συγκεκριμένα τμήματα ενός αρχαίου ιού που άντλησαν από 7 διαφορετικά σημεία στη Σιβηρία.
Αυτός ο ιός εκπροσωπεί πέντε νέες οικογένειες ιών και ένα τμήμα του ανάγεται σε 48.500 χρόνια πίσω, όπως δείχνει το αποτύπωμα ραδιοάνθρακα στο έδαφος από το οποίο αντλήθηκε. Κάποια τμήματα του βρέθηκαν σε μια υπόγεια λίμνη περίπου 16 μέτρα κάτω από το έδαφος, ενώ άλλα ήταν μέσα στο στομάχι και στο δέρμα ενός μαμούθ που έζησε 27.000 χρόνια πίσω.
«Βλέπουμε αυτούς τους ιούς που προσβάλλουν αμοιβάδες ως παρένθετους για άλλους πιθανούς ιούς που μπορεί να είναι στον παγετό και να προσβάλλουν εμάς. Βλέπουμε τα ίχνη από πάρα πολλούς ιούς. Ξέρουμε ότι είναι εκεί. Δεν ξέρουμε σίγουρα αν είναι ακόμα ζωντανοί. Αλλά πιστεύουμε ότι αν οι ιοί που προσβάλλουν αμοιβάδες είναι ζωντανοί, δεν υπάρχει λόγος να θεωρήσουμε ότι οι άλλοι ιοί δεν θα είναι και δε θα μεταδοθούν στους ξενιστές τους», λέει ο Κλαβερί.
Στο παρελθόν επιστήμονες έχουν βρει δείγματα σε σώμα γυναίκας που ανασύρθηκε από τον παγετό το 1997 σε μια περιοχή της Αλάσκα, τα οποία περιείχαν γονιδιακό υλικό από στέλεχος της γρίπης που προκάλεσε την πανδημία του 1918. Το 2012, μια μούμια γυναίκας στη Σιβηρία, είχε μέσα της τη γενετική υπογραφή του ιού που προκάλεσε την ευλογιά.
Μια επιδημία που ξέσπασε στη Σιβηρία και σκότωσε δεκάδες ανθρώπους και πάνω από 2.000 ταράνδους το καλοκαίρι του 2016, έχει επίσης συνδεθεί με ένα βαθύτερο κομμάτι παγετού στο οποίο αναπτύχθηκαν αρχαίοι σπόροι του βάκιλλου του άνθρακα.
«Πρέπει να μην ξεχνάμε πως το ανοσοποιητικό μας σύστημα έχει αναπτυχθεί μέσα από επαφή με μικροβιολογικά περιβάλλοντα. Αν υπάρχει ένας ιός κρυμμένος στον παγετό. Αν υπάρχει ιός κρυμμένος στον παγετό με τον οποίο είμαστε σε επαφή για πάνω από χίλια χρόνια, ίσως σημαίνει ότι το ανοσοποιητικό μας σύστημα δεν είναι επαρκές. Είναι σωστό να σεβόμαστε τα δεδομένα και να έχουμε πρόληψη, όχι μόνο αντίδραση. Και ο μόνος τρόπος να πολεμήσουμε τον φόβο, είναι η γνώση», εξηγεί η Μπιργκίτα Εβενγκέρντ, καθηγήτρια κλινικής μικροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο Umea της Σουηδίας.
Ποια η πιθανότητα ένας αρχαίος ιός να προκαλέσει πανδημία;
Το ζήτημα με ιούς που έχουν παγώσει και ζουν ανενεργοί για δεκάδες χιλιάδες χρόνια, είναι πως οι επιστήμονες δε γνωρίζουν για πόσο διάστημα θα μπορούσαν να διατηρήσουν τη μεταδοτικότητα στις σημερινές καιρικές συνθήκες ή πόσο πιθανό είναι ένας ιός να βρει τον κατάλληλο ξενιστή. Επίσης, δεν είναι όλοι οι ιοί παθογόνοι, δεν προκαλούν όλοι νόσους. Άλλοι είναι ευεργετικοί για τον ξενιστή.
Το θετικό είναι πως η Αρκτική είναι μια αραιοκατοικημένη περιοχή, με μόλις 3.6 εκατομμύρια κατοίκους, άρα η πιθανότητα έκθεσης, προσβολής και μεγάλης μετάδοσης ενός ιού, είναι μικρή.
Αυτό δε σημαίνει πως δεν υπάρχει καθόλου πιθανότητα. Πριν έναν χρόνο, μια ομάδα επιστημόνων ερεύνησαν δείγματα εδάφους και βυθού λίμνης από τη Λίμνη Χάζεν στον Καναδά, που είναι κοντά στον Αρκτικό κύκλο. Ενεργοποίησαν μια αλληλουχία γενετικού υικού για να αναγνωρίσουν την ιική υπογραφή και τα γονιδιώματα πιθανών ξενιστών στην περιοχή.
Μέσα από μια ανάλυση στον υπολογιστή, κατέληξαν στο συμπέρασμα πως αν ένας ιός ελευθερωθεί σε περιοχή όπου υπάρχουν μεγάλες ποσότητες νερού από λιωμένο πάγο, τότε είναι μεγάλες οι πιθανότητες να εξαπλωθεί σε νέους ξενιστές.
Στους πιθανούς «βοηθούς» της απελευθέρωσης και εξάπλωσης ενός ιού, βρίσκονται και τα απόβλητα από την εξόρυξη μετάλλων και χημικών που χρησιμοποιούνται στα παρασιτοκτόνα, τα οποία καταργήθηκα στις αρχές του 21ου αιώνα. Η περιοχή της Αρκτικής είναι γεμάτη από ραδιενεργό υλικό που έχει απορριφθεί εκεί από τη Ρωσία και τις ΗΠΑ μετά τις πυρηνικές δοκιμές στη δεκαετία του ’50.
Εκτός από την προσβολή πληθυσμών, οι αρχαίοι μικροοργανισμοί έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν τη σύσταση του εδάφους, άρα και την ανάπτυξη της χλωρίδας, επιτείνοντας τις επιδράσεις της κλιματικής κρίσης.
Πηγή: CNN
