Περιεχόμενα
Ήταν άνοιξη του 585 προ Χριστού στην ανατολική Μεσόγειο. Στα εδάφη που κάποτε ανήκαν στην αρχαία Ελλάδα, στις ακτές της Μικράς Ασίας. Η έννοια «Έκλειψη Ηλίου» τότε ήταν κάτι ιδιαιτέρως άγνωστο και καλυμμένο με σκοτεινή μυθολογία.
Τότε υπήρξε μια ηλιακή έκλειψη η οποία επηρέασε κάθε γνωστό ανθρώπινο βασίλειο. Ήταν δύο τέτοια, αυτό των Μήδων και των Λύδων, που λόγω της έκλειψης έδωσαν τέλος στον μεταξύ τους πόλεμο, ερμηνεύοντας την έκλειψη Ηλίου ως έναν κακό οιωνό. Μάλιστα, συνθηκολόγησαν ελπίζοντας πως έτσι θα ανατρέψουν το επερχόμενο κακό και η κόρη του βασιλιά της Λυδίας παντρεύτηκε τον γιο του βασιλιά των Μήδων.
Κάπου εδώ μπαίνει στο προσκήνιο ο Θαλής ο Μιλήσιος, ο ένας από τους 7 Σοφούς της αρχαιότητας, ίσως ο πιο ξακουστός, μιας και αυτός είχε προβλέψει τον ερχομό μιας έκλειψης, κάτι που, σύμφωνα με τις αφηγήσεις του Ηρόδοτου και του Αριστοτέλη, σόκαρε τους αρχαίους και ο Θαλής εντυπώθηκε στη μνήμη ως ένας υπεράνθρωπος, ως ένας θεός υπό των θεών.
Από εκείνη την έκλειψη Ηλίου που προέβλεψε πριν περίπου 2600 χρόνια ο Θαλής, ακολούθησαν πολλές και κάθε μία θεωρείτο οιωνός καταστροφής. Όλοι οι βασιλείς της εποχής έτρεμαν. Χάρη όμως στον Θαλή, αυτός ο φόβος μπροστά στο «θείο», άρχισε να αντιμετωπίζεται με όλο και πδρισσότερη λογική.
Ποιοι θα δουν την έκλειψη Ηλίου
Είναι χάρη στον Θαλή που μπορούν εδώ και αρκετές ημέρες οι επιστήμονες να γνωρίζουν ότι αύριο, στις 8 Απριλίου, ο ήλιος θα εξαφανιστεί για όσους κοιτούν τον ουρανό από την αμερικανική ήπειρο, ιδίως τη βόρεια πλευρά της.
«Όπου και να κοιτάξει κανείς στο παρελθόν, όλοι αναζητούσαν προβλέψεις για το τι θα φέρουν οι ουρανοί», αναφέρει στους New York Times ο Ματιέ Οσεντράιβερ, ειδικός στην μυθολογία των Ασσυρίων στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Ο Οσεντράιβερ εξηγεί ότι οι Βαβυλώνιοι βασιλείς φοβούνταν μέχρι θανάτου την έκλειψη Ηλίου και γι’ αυτό έκαναν καθημερινή καταγραφή των ουρανών προσπαθώντας να προλάβουν κακούς οιωνούς, να αντιληφθούν τις προθέσεις των θεών και να ενισχύσουν την αξιοπιστία τους.
«Ο Θαλής ήταν ευφυής, θαρραλέως και σκεπτικός», εξηγεί η Πατρίσια Ο’Γκρέιντι σε βιβλίο της το 2002 για τον αρχαίο φιλόσοφο που ήταν αυτός ο οποίος αφαίρεσε την θεοκρατική αντίληψη της φύσης και την έκανε κάτι αυτόνομο για τους πολιτισμούς.
Πριν τον Θαλή, η έκλειψη Ηλίου δεν είχε τρόπο να προβλεφθεί από τους ανθρώπους. Ή μήπως είχε; Το Stonehenge ήταν, σύμφωνα με επιστήμονες, ένα μνημείο που όταν πρωτοφτιάχτηκε, πριν 5.000 χρόνια, είχε ακριβώς αυτή τη χρησιμότητα, να προειδοποιεί για ηλιακές και σεληνιακές εκλείψεις.
Πού εντοπίζονται οι πρώτες προβλέψεις για έκλειψη Ηλίου
Πριν τον Θαλή, υπήρχαν ο πολιτισμός των Κινέζων πιο πριν και αυτός των Μάγιας αργότερα, που κατέγραφαν τις κινήσεις της Σελήνης και του Ήλιου και τις ημερομηνίες των εκλείψεων. Είναι όμως στη Βαβυλωνία, στην αρχαία Μεσοποταμία, όπου εντοπίζεται για πρώτη φορά καταγραφή σε έκλειψη Ηλίου.
Οι αστρονόμοι των εκεί πολιτισμών έκαναν κάθε βράδυ παρατήρηση στη Σελήνη και τους πλανήτες, έχοντας πάντοτε σύνδεση τους θεούς, τη μαγεία και τον αριθμητικό αποκρυφισμό. Η πρώτη καταγραφή έκλειψης Ηλίου ανάγεται κάπου στα 750 π.Χ. σε πλάκες από πήλο. Οι Βαβυλώνιοι μπορούσαν να διαμορφώσουν μοτίβα στον κύκλο της Σελήνης και στις φάσεις του διαστήματος, οπότε ήταν σε θέση να προειδοποιήσουν για την θεϊκή ενόχληση με την ανθρωπότητα τους βασιλιάδες, ώστε να αποφευχθούν οι τιμωρίες.
Η χαρακτηριστικότερη λύση ήταν ο αποδιοπομπαίος τράγος, το πρόσωπο που θα γινόταν θυσία προς τους θεούς ως καλόπιασμα. Υπήρχε τότε πάντα ένας αντικαταστάτης του βασιλιά και μια αντικαταστάτρια της βασίλισσας, που θυσιαζονταν στους θεούς μόλις έφτανε η έκλειψη Ηλίου, κι αφού στις ημέρες πριν είχαν αντικαταστήσει τον κανονικό βασιλιά και την βασίλισσα σε κάθε τους υποχρέωση. Οι τελευταίοι κρύβονταν μέχρι να περάσει ο κίνδυνος.
Οι Βαβυλώνιοι τότε, εστίαζαν στο φεγγάρι και όχι στον Ήλιο, είχαν δηλαδή μια διαφορετική προσέγγιση που συχνά οδηγούσε σε λανθασμένες εκτιμήσεις. Παρ’ όλα αυτά, μέσα από τις σεληνιακές εκλείψεις, είδαν ότι αυτές επαναλαμβάνονται κάθε 18 χρόνια περίπου και μπόρεσαν να φτάσουν σε ανακαλύψεις που σχετίζονται με την πρόβλεψη μιας σεληνιακής έκλειψης.
Αυτό ήταν το παρελθόν πάνω στο οποίο πάτησε ο Θαλής ο Μιλήσιος, που γεννήθηκε στην δυτική ακτή της Ανατολίας, δηλαδή στη Μίλητο στη Μικρά Ασία, εκεί όπου ο ντόπιος πληθυσμός ήταν δυνατός σε ναυτικό επίπεδο, έχοντας ανοίξει θαλάσσια μονοπάτια εμπορίου και έχοντας ιδρύσει έναν μεγάλο αριθμό από αποικίες.
Τα στοιχεία υποδηλώνουν πως ήταν μεγάλη η πιθανότητα ο Θαλής να είχε φτάσει με κάποιον τρόπο στη Μεσοποταμία, στη Βαβυλωνία, και να μελέτησε την θέση των αστεριών. Κι αυτή η μελέτη του του επέτρεψε να προβλέψει την έκλειψη Ηλίου που τελείωσε τον προαναφερθέντα πόλεμο. Απλώς, δεν ήταν σε θέση να πει πού ακριβώς θα φανεί η έκλειψη Ηλίου.
Από τον Θαλή στον Νιούτον
Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων, ένας από τους πολυπλοκότερους που μας έφερε η αρχαιότητα στο σήμερα, είναι μια κληρονομιά για την πρόοδο της αρχαιοελληνικής επιστήμης. Ο μηχανισμός κατασκευάστηκε κάπου στα 150 π.Χ. και διαθέτει πολλά εξαρτήματα και ταμπλό που του επέτρεψαν να προβλέψει κάμποσες φορές την έκλειψη Ηλίου.
Μετά τον Θαλή που το έκανε με τρόπο διακριτικό για να πειστούν και οι άλλοι επιστήμονες, ήταν ο Κοπέρνικος το 1543 που έβαλε στο επίκεντρο την παρατήρηση της κίνησης των πλανητών. Αυτός άρχισε την επιστήμη της μηχανικής των εκλείψεων.
Την εποχή της Αναγέννησης, ο Άιζακ Νιούτον ήρθε ως ένας σουπερστάρ της φυσικής και της αστροφυσικής, καθώς με τον νόμο της βαρυτικής έλξης έδωσε τις βάσεις για την πρόβλεψη της ακριβούς πορείας πλανητών, κομητών, αλλά και της Σελήνης και του Ήλιου.
Πέρασαν περίπου 30 χρόνια από το 1687 και τον νόμο του Νιούτον, για να κάνει ο Έντμουντ Χάλεϊ, ο αστροφυσικός που ονομάτισε τον γνωστό κομήτη, την πρώτη τόσο ευρεία έρευνα για την έκλειψη Ηλίου.
Η ανθρωπότητα είναι σε τέτοιο επιστημονικό επίπεδο που μπορεί να προβλέψει ακριβή ημερομηνία για κάθε έκλειψη Ηλίου στα επόμενα 10.000 χρόνια.
Μια τέτοια είναι η έκλειψη Ηλίου που θα γίνει στις 12 Αυγούστου του 5814. Κι αυτή η γνώση είναι επίσης ένα κληροδότημα της σοφίας του Θαλή.
* Πηγή: New York Times
