Αν έχεις ταξιδέψει με αεροπλάνα, προφανώς έχεις ακούσει την «ηλεκτρονική» φωνή του κυβερνήτη από το πιλοτήριο. Ήταν μια συνήθεια που ξεκίνησε από τις πρώτες εμπορικές πτήσεις και έμεινε. Σχεδόν 20 λεπτά μετά την έναρξη της πτήσης ο πιλότος λέει δύο λόγια για τον καιρό, για τη διάρκεια της πτήσης και για το ύψος, στο οποίο θα βρεθείς στο μεγαλύτερο μέρος του ταξιδιού σου.

Για την ακρίβεια, οι «ανακοινώσεις» των πιλότων ξεκινούν όταν τελειώνει το βασικό μέρος της δουλειάς τους με τα αεροπλάνα: Να ελέγχουν την απογείωση μέχρι να φτάσουν στο υψόμετρο πτήσης που έχει καθοριστεί από πριν. Το οποίο, αν πρόσεξες, μετριέται σε πόδια, όχι σε μέτρα. Ο πιλότος σου λέει, φερ’ ειπείν, «φτάσαμε στα 35.000 πόδια». Το υψόμετρο πτήσης δεν είναι ένας σταθερός αριθμός. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν τον υπολογισμό αυτού για κάθε πτήση. Το 35.000 μπορεί να είναι οτιδήποτε ανάμεσα στο 30.000 και στο 42.000.

Αναρωτήθηκες ποτέ γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί τα αεροπλάνα «προτιμούν» αυτό το ύψος για να πετούν; Κι όχι π.χ. κάτι πιο χαμηλό ή κάτι πιο ψηλό; Θεωρητικά, όσο πιο πολύ απομακρύνεσαι από τη Γη, τόσο μικρότερο είναι και το ταξίδι. Αυτό γενικά ισχύει, αλλά υπάρχει κι ένα όριο.

To ύψος στα αεροπλάνα μετριέται σε πόδια

Κατ’ αρχάς, η μονάδα μέτρησης. Το πόδι είναι η αγγλική μονάδα μέτρησης κι αυτή που χρησιμοποιείται διεθνώς όταν αναφέρουμε υψόμετρα πτήσης. Αν έχεις παρατηρήσει, αυτοί οι όροι μέτρησης της απόστασης (ναυτικά μίλια π.χ.) έχουν παραμείνει παρά το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας έχει συμφωνήσει να χρησιμοποιεί το μέτρο, τουλάχιστον για τις αποστάσεις της ξηράς.

Ένα πόδι είναι 30,5 εκατοστά. Χωρίζεται σε 12 ίντσες, καθεμιά τους ισούται με 2,54 εκατοστά. Αν θέλεις να το υπολογίσεις κάπως χοντρικά, τρία πόδια και κάτι ισούνται με ένα μέτρο. Άρα, το ύψος των 35.000 ποδών, στο οποίο γίνονται οι περισσότερες πτήσεις, είναι κάτι ανάμεσα σε 10.000 και 11.000 μέτρα.

Γιατί προτιμούν αυτό το ύψος τα αεροπλάνα; Επειδή ο αέρας γίνεται πιο αραιός όσο ανεβαίνεις. Όταν ο αέρας είναι αραιότερος, τα αεροπλάνα μπορούν να πετούν πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά, χρησιμοποιώντας λιγότερα καύσιμα για να διατηρήσουν την ταχύτητα που απαιτείται για την ανάπτυξη ανύψωσης.

Ο αέρας, ωστόσο, δεν πρέπει να είναι πολύ αραιός. Τα περισσότερα εμπορικά αεροσκάφη έχουν αυτό που ονομάζουμε «όριο ασφαλείας», κι αυτό έχει οριστεί στα 45.000 πόδια (κάτι περισσότερο από 13,7 χιλιόμετρα). Το ανώτατο αυτό όριο είναι το σημείο όπου το αεροπλάνο δεν μπορεί πλέον να αναπτύξει ανύψωση και η βαρύτητα αρχίζει να το τραβάει προς τα κάτω στο έδαφος.

Υπάρχει κι άλλος λόγος, εξίσου σημαντικός. Η πτήση σε μεγαλύτερα ύψη επιτρέπει στα αεροπλάνα να αποφεύγουν τα περισσότερα καιρικά προβλήματα κατά τις περισσότερες φάσεις της πτήσης. Αυτό μειώνει τις πιθανότητες να υπάρχουν λιγότερες αναταράξεις σε μεγαλύτερα υψόμετρα. Η πτήση, βέβαια, σε αυτά τα μεγάλα υψόμετρα είναι ο λόγος που οι καμπίνες των αεροπλάνων είναι υπό πίεση. Παρόλο που τα αεροπλάνα ευδοκιμούν σε πιο αραιό αέρα, το ανθρώπινο σώμα δεν το κάνει, επομένως οι καμπίνες πιέζονται σε πιο άνετο επίπεδο για χάρη των επιβατών τους.

Όσον αφορά τον καθορισμό του συγκεκριμένου υψομέτρου πτήσης για κάθε εμπορική πτήση (αυτό γίνεται από την IATA), αυτοί που καθορίζουν τις διαδρομές στα αεροπλάνα επιλέγουν τη βέλτιστη διαδρομή πριν από την πτήση. Για να το κάνουν αυτό, λαμβάνουν υπόψη παράγοντες όπως το συγκεκριμένο αεροπλάνο και το βάρος του, τον άνεμο και τις καιρικές συνθήκες, την εναέρια κυκλοφορία, ακόμη και την κατεύθυνση που θα έχουν τα αεροπλάνα στο μεγαλύτερο μέρος του ταξιδιού τους.

Τα αεροπλάνα που πετούν νότια, νοτιοδυτικά, δυτικά και βορειοδυτικά πρέπει να βρίσκονται σε άρτιο ύψος, όπως 36.000 πόδια. Τα  που πετούν βόρεια, βορειοανατολικά, ανατολικά και νοτιοανατολικά πρέπει να πετούν σε περίεργο ύψος, όπως 37.000 πόδια. Αυτό επιτρέπει στους ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας να ελέγχουν αεροσκάφη που πετούν με ασφάλεια σε διαφορετικά ύψη. Τα αεροσκάφη επιτρέπεται να περνούν σε απόσταση 1.000 κάθετων ποδιών το ένα από το άλλο, και αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους τα αεροπλάνα προσκολλώνται σε αυξήσεις 1.000 ποδιών για το υψόμετρο πλεύσης.

Στα αεροπλάνα το ύψος πτήσης μπορεί να αλλάξει καθώς μεταβάλλονται οι συνθήκες. Για παράδειγμα, εάν οι πιλότοι αναφέρουν αναταράξεις σε ένα συγκεκριμένο ύψος, εκείνοι που πετούν πίσω από αυτό το αεροπλάνο μπορεί να προσαρμόσουν το ύψος τους για να «βρουν καθαρό αέρα», όπως λένε στη δική τους κωδικοποιημένη διάλεκτο.