Κατάθλιψη: Τι πρέπει να γνωρίζετε για τα αντικαταθλιπτικά;

Είναι από τα πιο διαδεδομένα φάρμακα παγκοσμίως, αλλά είναι πολλά αυτά που δεν γνωρίζουμε για τα αντικαταθλιπτικά.

Τα αντικαταθλιπτικά είναι από τα πιο συνταγογραφούμενα φάρμακα παγκοσμίως. Αυτό οφείλεται, εν μέρει, στο γεγονός ότι ο αριθμός των ατόμων που έχουν διαγνωστεί με κατάθλιψη και άγχος έχει αυξηθεί και για το λόγο αυτό οι συνταγές αυξήθηκαν απότομα σε ορισμένες ηλικιακές ομάδες κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Παρά την επικράτηση αυτών των φαρμάκων, ορισμένοι ασθενείς έχουν «σημαντικές παρανοήσεις» σχετικά με τον τρόπο δράσης των φαρμάκων, σημειώνει ο δρ Άντριου Γκέρμπερ, ψυχίατρος και πρόεδρος και ιατρικός διευθυντής του Silver Hill Hospital στο New Canaan, Conn.

Περίπου το 80% των αντικαταθλιπτικών συνταγογραφούνται από γιατρούς πρωτοβάθμιας περίθαλψης που δεν έχουν λάβει εκτενή εκπαίδευση στη διαχείριση ψυχικών ασθενειών.

Ο δρ Πολ Νέσταντ, αναπληρωτής καθηγητής ψυχιατρικής στο Johns Hopkins School of Medicine, αποκαλύπτει ότι οι ασθενείς του λένε: «Ξέρεις, γιατρέ, έχω δοκιμάσει τα πάντα». Επίσης όμως ομολογούν: «Δεν έφτασαν ποτέ στη σωστή δόση ή ακολούθησαν την αγωγή για μια ή δύο εβδομάδες».

Ακολουθούν μερικές απαντήσεις σε συχνές ερωτήσεις σχετικά με τα αντικαταθλιπτικά.

Πώς λειτουργούν τα αντικαταθλιπτικά;

Υπάρχουν πολλοί τύποι αντικαταθλιπτικών και όλα λειτουργούν λίγο διαφορετικά. Σε γενικές γραμμές, ξεκινούν μια αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο τα εγκεφαλικά κύτταρα -και διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου- επικοινωνούν μεταξύ τους, λέει ο δρ Γκέρανρντ Σανακόρα, καθηγητής ψυχιατρικής στο Yale School of Medicine.

Κλινικές δοκιμές έχουν δείξει ότι τα αντικαταθλιπτικά είναι γενικά πιο αποτελεσματικά με μέτρια, σοβαρή και χρόνια κατάθλιψη, παρά με ήπια κατάθλιψη. Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση όμως, υπάρχει ένα μέτριο αποτέλεσμα σε σύγκριση με τα φάρμακα placebo.

Η μελέτη πολλαπλών αντικαταθλιπτικών -με το παρατσούκλι STAR*D- διαπίστωσε ότι οι μισοί από τους συμμετέχοντες είχαν βελτιωθεί μετά τη χρήση είτε του πρώτου είτε του δεύτερου μεγαλύτερου φαρμάκου που δοκίμασαν και σχεδόν το 70% των ανθρώπων είχαν απαλλαγεί από συμπτώματα.

Δυστυχώς, δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζουμε εκ των προτέρων πώς θα ανταποκριθεί ένα άτομο σε οποιοδήποτε δεδομένο φάρμακο, επομένως μπορεί να υπάρξει μια περίοδος δοκιμής και λάθους.

Απαιτείται περισσότερη έρευνα για την καλύτερη κατανόηση του τρόπου δράσης των αντικαταθλιπτικών και της αποτελεσματικότητάς τους, ειδικά όταν λαμβάνονται κατά τη διάρκεια αρκετών ετών.

Πώς μπορώ να ξέρω ποιο να πάρω;

Τα πιο συχνά συνταγογραφούμενα αντικαταθλιπτικά είναι οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης, ή S.S.R.I.s, όπως το Prozac ή το Zoloft, και οι αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης-νορεπινεφρίνης, ή S.N.R.I.s, όπως το Cymbalta και το Effexor.

Αυτοί οι δύο τύποι τείνουν να έχουν λιγότερες παρενέργειες από τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά όπως η κλομιπραμίνη ή οι αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης όπως η φαινελζίνη.

Σε γενικές γραμμές, τα S.S.R.I.s και S.N.R.I.s είναι εξίσου αποτελεσματικά. Αλλά για μερικούς ανθρώπους, οι διαφορές μεταξύ αυτών των φαρμάκων -ακόμη και αυτών της ίδιας κατηγορίας- δεν είναι καθόλου λεπτές.

Εάν ένα φάρμακο δεν είναι σωστό, υπάρχουν άλλες επιλογές. Οι ειδικοί συμβουλεύουν να συνεργαστείτε με το γιατρό σας για να βρείτε την καλύτερη εφαρμογή.

Πόσο χρόνο χρειάζονται τα αντικαταθλιπτικά για να δράσουν;

Ένας κοινός μύθος είναι ότι τα αντικαταθλιπτικά είναι «γρήγορες λύσεις», είπε ο δρ Κάο Πινγκ Τσούα, παιδίατρος και ερευνητής πολιτικής υγείας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν. «Σίγουρα δεν είναι».

Γενικά, μπορεί να χρειαστούν ένας έως δύο μήνες για να αρχίσετε να βλέπετε θετικά αποτελέσματα, λένε οι ειδικοί. Και αυτό υποθέτει ότι παίρνετε τη βέλτιστη ποσότητα.
Στην αρχή, είχαν την τάση να κάνουν πιο συχνά check-in για να μπορούν να παρακολουθούν τους ασθενείς.

«Μπορεί να χρειαστεί λίγος χρόνος για να προσδιοριστεί η σωστή δόση», δήλωσε ο Δρ. είπε ο Τσούα. Εάν η δόση προσαρμοστεί και εξακολουθεί να μην λειτουργεί, «η μετάβαση σε ένα διαφορετικό αντικαταθλιπτικό θα μπορούσε να είναι λογική», εξηγεί.

Είναι αναπόφευκτες οι παρενέργειες;

Τα φάρμακα συνήθως δεν έχουν πολλές βραχυπρόθεσμες παρενέργειες και αν έχουν, είναι συχνά ήπιες.

Μερικά από τα πιο συνηθισμένα, που μπορεί να εμφανιστούν εντός ημερών από την έναρξη της φαρμακευτικής αγωγής, είναι η μείωση της λίμπιντο, ο πονοκέφαλος, η ξηροστομία και οι στομαχικές διαταραχές. Αλλά πολλοί άνθρωποι δεν εμφανίζουν καθόλου παρενέργειες, είπαν οι ειδικοί.

Οι βραχυπρόθεσμες παρενέργειες συχνά εξασθενούν καθώς το σώμα σας προσαρμόζεται στη φαρμακευτική αγωγή -θα πρέπει να γνωρίζετε ποιες είναι και το πιθανότερο είναι να διαρκέσουν για δύο ή τρεις εβδομάδες από την έναρξη της φαρμακευτικής αγωγής, εξηγεί ο δρ Νέσταντ.

Η μειωμένη λίμπιντο μπορεί να είναι επίμονη, κάτι που μπορεί να λειτουργεί «απενεργοποιητικά», συμπληρώνει. Σε εκείνο το σημείο, οι γιατροί μπορεί να προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με ένα επιπλέον φάρμακο ή να στραφούν σε ένα διαφορετικό αντικαταθλιπτικό.

Η μακροχρόνια χρήση μπορεί να επιφέρει άλλες παρενέργειες, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης βάρους ή της συναισθηματικής σύγχυσης.

Τέλος, τα αντικαταθλιπτικά μπορεί να αλληλεπιδράσουν με άλλα φάρμακα. Ένα S.S.R.I. σε συνδυασμό με ιβουπροφαίνη, για παράδειγμα, αυξάνει τον κίνδυνο γαστρεντερικής αιμορραγίας. Επιπλέον, η κατανάλωση αλκοόλ κατά τη λήψη αντικαταθλιπτικών γενικά δεν συνιστάται.

Πρέπει να κάνω κάτι άλλο εκτός από τη λήψη του φαρμάκου;

Ναι. Η θεραπεία παραμένει μια από τις πρώτες επιλογές που προτείνονται για την κατάθλιψη. Τα αντικαταθλιπτικά δεν εξαφανίζουν τα προβλήματα, αλλά μπορούν να διευκολύνουν την αντιμετώπιση των προβλημάτων, είπε ο δρ Τσούα.

Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορεί επίσης να βοηθήσουν, είπαν οι ειδικοί. Έρευνες έχουν δείξει ότι η άσκηση μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα της κατάθλιψης. Και η κατανάλωση μιας υγιεινής διατροφής για την καρδιά μπορεί να είναι ευεργετική, αν και χρειάζεται περισσότερη έρευνα για το πώς τα τρόφιμα επηρεάζουν τη διάθεση.

Ο πολύς ή πολύ λίγος ύπνος επηρεάζει επίσης το πώς νιώθουμε, επομένως είναι σημαντικό να ξεκουραζόμαστε επαρκώς.

Τα αντικαταθλιπτικά χρησιμοποιούνται για ο,τιδήποτε άλλο εκτός από την κατάθλιψη;

Μπορούν επίσης να θεραπεύσουν καταστάσεις χρόνιου πόνου, όπως ο έρπητας ζωστήρας και οι ημικρανίες, καθώς και το άγχος, η κοινωνική φοβία, η διαταραχή μετατραυματικού στρες και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.

Τι γίνεται με την προειδοποίηση «black box»;

Το 2004, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων εξέδωσε μια προειδοποίηση για το «black box» λέγοντας ότι η χρήση ορισμένων αντικαταθλιπτικών μπορεί να συνδέεται με αυτοκτονικούς ιδεασμούς στους εφήβους. Τρία χρόνια αργότερα, η προειδοποίηση επεκτάθηκε για να συμπεριλάβει άτομα ηλικίας 18 έως 24 ετών.

Η προειδοποίηση βασίστηκε σε ανάλυση δοκιμών φαρμάκων στις οποίες δεν υπήρχαν αυτοκτονίες. Ωστόσο, οι ερευνητές βρήκαν σημαντικό κίνδυνο αυτοκτονικών σκέψεων. Άλλες μελέτες έχουν βρει ότι τα S.S.R.I.s μειώνουν τα ποσοστά αυτοκτονιών και την αυτοκτονική συμπεριφορά μεταξύ των νέων, γεγονός που οδήγησε ορισμένους ειδικούς να ζητήσουν την επανεκτίμηση της προειδοποίησης.

Πώς μπορώ να ξέρω πότε είναι η ώρα να σταματήσω τα αντικαταθλιπτικά;

Οι ψυχίατροι συνήθως συνιστούν να συζητήσετε εάν θα απογαλακτιστείτε από το φάρμακο, αφού έχετε βιώσει οφέλη για τουλάχιστον έξι μήνες. Μελέτες δείχνουν ότι «οι ασθενείς που τα πάνε καλά με αντικαταθλιπτικά είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν υποτροπές κατάθλιψης εάν σταματήσουν να παίρνουν αντικαταθλιπτικά», δήλωσε ο δρ Τσούα.

Αλλά αυτό δεν ισχύει για όλους, πρόσθεσε, επομένως επικοινωνήστε με τον πάροχό σας για να αποφασίσετε εάν θα σταματήσετε να παίρνετε το φάρμακό σας.

Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να διακόψουν με επιτυχία τα αντικαταθλιπτικά. Αλλά είναι πάντα σημαντικό να μειώνεται το φάρμακο υπό την επίβλεψη γιατρού.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, εάν η μείωση δεν γίνει με αρκετά αργούς ρυθμούς, οι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν αυτό που συνήθως ονομάζουμε εγκεφαλικό επεισόδιο, κατά το οποίο το άτομο αισθάνεται σαν να έχει πάθει ηλεκτροπληξία ή εμφανίζει άλλες παρενέργειες όπως ναυτία, λέει ο δρ Ντέιβιντ Τζ. Χέλρστάιν, καθηγητής κλινικής ψυχιατρικής στο Ιατρικό Κέντρο Irving University Columbia.

Η αργή διαδικασία ελάττωσης είναι ιδιαίτερα σημαντική με ένα αντικαταθλιπτικό που έχει σύντομο χρόνο ημιζωής, όπως το Effexor ή το Paxil, πρόσθεσε. Όταν οι ασθενείς διακόπτουν φάρμακα όπως αυτά, η ποσότητα της φαρμακευτικής αγωγής στο σώμα «ανεβαίνει πολύ γρήγορα», πρόσθεσε.

Μερικοί άνθρωποι με χρόνια και υποτροπιάζουσα κατάθλιψη μπορεί να χρειαστεί να παίρνουν αντικαταθλιπτικά επ’ αόριστον, είπε ο δρ Χέλερσταϊν. Αυτό θεωρείται γενικά ασφαλές, όπως λέει, προσθέτοντας ότι είναι πολύ πιο επικίνδυνο για τους ανθρώπους να μένουν χωρίς θεραπεία.