Μεταστατικός καρκίνος. Η συζήτηση γι’ αυτές τις περιπτώσεις έμοιαζε μέχρι πριν λίγα χρόνια με ταμπού, ακόμα και σε ιατρικούς κύκλους. Κανείς δεν θέλει να μιλάει για κάτι που δεν θεραπεύεται, ειδικά ανάμεσα σε ανθρώπους που αυτή είναι η δουλειά τους, να προσφέρουν ζωή ή να επιμηκύνουν τη ζωή όσο είναι δυνατό. Το ζήτημα αντιμετώπισης των όγκων που έχουν φτάσει πια σε μεταστατικό στάδιο έχει εξελιχθεί σε τέτοιο σημείο πια, που να προσφέρει αισιοδοξία όχι μόνο για παράταση της ζωής, αλλά και για πλήρη ίαση σε κάποιες περιπτώσεις. Οι οποίες, για να ακριβολογούμε, μόνο στη σφαίρα του θαύματος δεν ανάγονται.

Το πρόσφατο άρθρο των New York Times για το θέμα παρουσιάζει τις εξελίξεις σχετικά με τις νέες μεθόδους θεραπειών που έχουν αναπτυχθεί πια, κάποιες έχοντας ξεπεράσει το πειραματικό στάδιο, με έγκριση από την αυστηρή FDA (Food and Drug Administration) των ΗΠΑ. Οι νέες θεραπείες παρουσιάζονται ως ένα είδος επανάστασης. Κι αυτό διότι όχι μόνο επιτρέπουν στους ειδικούς να ασχοληθούν με το θέμα με αισιοδοξία, αλλά να τη μεταφέρουν και στους ασθενείς τους: Ο μεταστατικός καρκίνος σε αρκετές περιπτώσεις πια μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, ακόμα και να ιαθεί.

Αυτό, φυσικά, προϋποθέτει ένα σύνολο διαφορετικών θεραπειών. Υπάρχουν ασθενείς που έχουν αλλάξει φαρμακευτική αγωγή μέχρι και οκτώ φορές και συνεχίζουν να εναλλάσσουν τη θεραπεία, σύμφωνα με τις συμβουλές των ειδικών γιατρών τους. Η αλλαγή γίνεται μόλις γίνει αντιληπτό ότι η κάποια θεραπεία είτε δεν είναι αποτελεσματική, είτε σταμάτησε να λειτουργεί επειδή ο καρκίνος προσαρμόστηκε κι έγινε ανθεκτικός.

Αυτή η εναλλαγή θεραπειών έχει εξελιχθεί πια στον θεραπευτικό κανόνα, όσον αφορά ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο. Όπως ήδη αναφέρθηκε, πριν λίγα χρόνια μια τέτοια διάγνωση ισοδυναμούσε με θανατική καταδίκη, με προσδόκιμο ζωής από εβδομάδες ως λίγους μήνες.

Μέχρι πρότινος, η συσσωρευμένη γνώση στην ογκολογία (κι αυτό που συνιστούσαν οι γιατροί ως μοναδικό μέσο προφύλαξης) ήταν ο συχνός έλεγχος, ώστε ο καρκινικός όγκος, αν βρεθεί, να είναι μικρός και να μην έχει προχωρήσει σε μετάσταση. Το ότι η μεταστατική ασθένεια είναι ανίατη ακολουθούσε την έρευνα και την προσπάθεια θεραπείας για δεκαετίες. Όχι πια.

Στο άρθρο, φυσικά, ξεκαθαρίζεται ότι δεν είναι όλοι οι μεταστατικοί καρκίνοι αντιμετωπίσιμοι ή ιάσιμοι. Κάποιοι, όπως ο παγκρεατικός καρκίνος ή το γλοιοβλάστωμα, παραμένουν εκτός της αποτελεσματικής απόπειρας ίασης.

ADC και αναστολείς vs μεταστατικός καρκίνος

Αυτή τη στιγμή, όμως, αναπτύσσονται δύο μορφές φαρμακευτικής θεραπείας, οι οποίες αντικαθιστούν όλο και περισσότερο τις χημειοθεραπείες και είναι δυνατόν να προσφέρουν στους ασθενείς με πολλές μορφές καρκίνου περισσότερο χρόνο. Στην κυριολεξία. Κι όχι μόνο περισσότερο, αλλά και πολύ πιο ποιοτικό.

Χωρίς να μπαίνουμε σε συγκεκριμένες ιατρικές λεπτομέρειες, η φαρμακευτική αγωγή που χρησιμοποιείται πια έχει σκοπό να στρέψει το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενή κατά των καρκινικών κυττάρων, ώστε να τα αντιμετωπίσει χωρίς την παρέμβαση της χημειοθεραπείας ή της ακτινοβολίας. Τα συγκεκριμένα φάρμακα ονομάζονται «antibody drug conjugates», για συντομία ADC. Η ακριβής μετάφραση είναι «συζεύγματα φαρμάκων αντισωμάτων».

Η ιδέα ότι το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να ενεργοποιηθεί για να πολεμήσει τον καρκίνο έπεσε στα ιατρικά τραπέζια εδώ και σχεδόν έναν αιώνα. Αλλά πήρε πολλά χρόνια εξαντλητικών ερευνών και πειραμάτων μέχρι να αποδώσει καρπούς.

Το ανοσοποιητικό είναι φτιαγμένο έτσι ώστε να ενεργοποιείται και να καταπολεμά εξωγενείς ιούς που το προσβάλλουν. Το ανθρώπινο σώμα έχει πολλά «σημεία ελέγχου» (checkpoints), τα οποία δίνουν τα κατάλληλα σήματα ενεργοποίησης. Το ζήτημα με τα καρκινικά κύτταρα είναι ότι μπορούν να «μεταμφιέζονται» και να αποφεύγουν να χαρακτηριστούν εξαρχής ως κίνδυνος για τον οργανισμό.

Οι λεγόμενοι «αναστολείς σημείων ελέγχου» (checkpoint inhibitors) βοηθούν το ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίσει τα καρκινικά κύτταρα και να τα καταπολεμήσει το ίδιο. Το πρώτο τέτοιο φάρμακο, εναντίον του μελανώματος, δεν είναι νέο, εγκρίθηκε από την FDA από το 2011 και ακολούθησαν μια σειρά άλλων τέτοιων φαρμάκων.

Η ζωή πολλών μεταστατικών ασθενών παρατάθηκε από μήνες σε χρόνια. Ένα από τα κορυφαία παραδείγματα είναι ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ, ο οποίος το 2015 ανακοίνωσε ότι έχει μεταστατικό μελάνωμα, που έχει εξαπλωθεί στον εγκέφαλό του. Μια δεκαετία νωρίτερα, ασθενείς στο στάδιο του Κάρτερ θα είχαν λιγότερο από έναν χρόνο ζωής. Ο Κάρτερ τον Οκτώβριο θα κλείσει 98 χρόνια ζωής και μόλις τους τελευταίους μήνες ανακοίνωσε ότι χρήζει θεραπείας στο σπίτι του, οκτώ χρόνια από τη στιγμή που διαγνώστηκε με νεοπλασία 4ου επιπέδου (Stage IV).

Τα ADC έχουν διαφορετική λειτουργία απ’ ότι οι «αναστολείς». Στο άρθρο αναφέρονται ως φαρμακευτικές «έξυπνες βόμβες», οι οποίες στοχεύουν με χειρουργική ακρίβεια στα καρκινικά κύτταρα και προκαλούν ελάχιστες «παράπλευρες απώλειες», κάτι που συμβαίνει π.χ. με τις χημειοθεραπείες και τις ακτινοβολίες. Ασθενείς μπορούν να συνεχίζουν τη θεραπεία τους με φάρμακα τύπου ADC για χρόνια, ενδεχομένως και δεκαετίες, κάτι που φυσικά δεν μπορεί να γίνει με τις χημειοθεραπείες, οι οποίες είναι πολύ επιβαρυντικές για το σώμα.

** Με πληροφορίες από New York Times.