Περιεχόμενα
Στη μέση του Νότιου Ειρηνικού, περίπου 2.688 χιλιόμετρα (1.670 μίλια) από την πλησιέστερη ξηρά, βρίσκεται ένα παγερό κομμάτι ανώνυμου ωκεανού, ένας τόπος συνεχώς μεταβαλλόμενων κυμάτων, και θυελλωδών ανέμων ονόματι Σημείο Nemo.
«Ο Νότιος Ωκεανός έχει πολλές αποχρώσεις του γκρι και μπορεί να έχει τεράστια κύματα… είναι συναρπαστικός και λίγο τρομακτικός», λέει ο Dee Caffari, ένας Βρετανός ναυτικός που είναι ένας από τους λίγους ανθρώπους στον πλανήτη που επισκέπτονται αυτό το απομακρυσμένο μέρος.
Σε αυτό το μακρινό σημείο, το πιο απομακρυσμένο από οποιοδήποτε στέρεο έδαφος στη Γη, υπάρχει μικρή πιθανότητα διάσωσης αν έρθετε σε μπελάδες με τη φύση. Τα μόνα σημάδια ζωής είναι τριγωνικά πανιά που μοιάζουν με πτερύγια καρχαρία ακριβώς πάνω από τη γραμμή του νερού σε απόσταση.
Η περιοχή δεν χρησιμοποιείται συνήθως για καμία άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα, όπως η ναυτιλία ή το ψάρεμα. Στην πραγματικότητα, οι πλησιέστεροι άνθρωποι είναι συχνά ένα πολύ διαφορετικό είδος εξερευνητή: αστροναύτες στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS), οι οποίοι βρίσκονται μόλις 415 χιλιόμετρα (258 μίλια) μακριά όταν περνούν από πάνω. Αυτό είναι γνωστό ως Απροσπέλαστος Ωκεάνιος Πόλος, αλλιώς ως Σημείο Nemo.
Για να βρείτε το Σημείο Nemo σε μια υδρόγειο, μπορείτε απλά να αναζητήσετε την τεράστια έκταση του αδιάσπαστου μπλε μεταξύ της Νέας Ζηλανδίας και της νότιας Χιλής (είναι περίπου στα μισά του δρόμου). Για μια πιο ακριβή τοποθεσία, κάντε τριγωνισμό ανάμεσα σε μια ακατοίκητη ατόλη, το νησί Ducie (μέρος των νησιών Pitcairn) στα βόρεια, το νησί Maher της Ανταρκτικής στα νότια, τα νησιά Chatham στα δυτικά και τη Χιλή στα ανατολικά.
Αυτό είναι το πιο μοναχικό, απομονωμένο και άψυχο μέρος του ωκεανού. Ακόμη και ο πυθμένας της θάλασσας απέχει περίπου 13.000 πόδια (2,5 μίλια) από την επιφάνεια.
Αλλά υπάρχει ένας άλλος σύνδεσμος μεταξύ των παγωμένων νερών του Σημείου Nemo και του κενού του διαστήματος εκτός από τον ISS: είναι διάσημο ως το κέντρο ενός νεκροταφείου διαστημικών σκαφών, ένας εκτεταμένος, διάσπαρτος σκουπιδότοπος για απαρχαιωμένα αντικείμενα στην τροχιά της Γης.
Πώς «γεννήθηκε» το Σημείο Nemo
Μεταξύ 1971 και 2018, παγκόσμιες διαστημικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ρωσίας, της Ιαπωνίας και της Ευρώπης, συνέτριψαν περισσότερα από 263 διαστημικά αντικείμενα στην ακατοίκητη περιοχή του ωκεανού γύρω από το Σημείο Nemo.
Ο κατάλογος περιλαμβάνει τον διαστημικό σταθμό Mir της σοβιετικής εποχής και έξι σκάφη από το πρόγραμμα Salyut της χώρας, καθώς και 140 ρωσικά οχήματα ανεφοδιασμού, έξι οχήματα μεταφοράς φορτίου που εκτοξεύθηκαν από την Ιαπωνία και πέντε από την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA).
Πιο πρόσφατα, αυτή η ωκεάνια χωματερή, το Σημείο Nemo, πιστεύεται ότι έλαβε μέρος ενός πυραύλου κάψουλας SpaceX. Και κατά σύμπτωση, ο πλησιέστερος γείτονάς του, ο ISS, αναμένεται να προσγειωθεί σε αυτό το απομακρυσμένο σημείο σε μόλις οκτώ χρόνια.
Πώς καταλήγουν όμως τα διαστημόπλοια στο Σημείο Nemo; Ποια σπασμένα υπολείμματα κρύβονται αυτή τη στιγμή στα μελανώδη βάθη του; Και τι θα μπορούσαν να κάνουν οι μελλοντικοί αρχαιολόγοι για όλα αυτά;
Ένα κρυφό αρχείο στο Σημείο Nemo
Στις 23 Μαρτίου 2001, στις 8:59 π.μ. ώρα Μόσχας, μια ομάδα Ρώσων κοσμοναυτών κοίταξε τον ουρανό στα νησιά Φίτζι στο Νότιο Ειρηνικό και περίμενε. Αυτή ήταν η στιγμή που η διαστημική υπηρεσία της χώρας προετοιμαζόταν για περισσότερο από ένα χρόνο. αλλά σύντομα τελείωσε.
Για λίγα δευτερόλεπτα, μια ακολουθία από χρυσά φώτα φαινόταν να φλέγεται στον ουρανό, αφήνοντας πίσω τους ένα ίχνος καπνού. Το θέαμα συνοδεύτηκε από ηχητικές εκρήξεις, ήχους που προκαλούνται από κρουστικά κύματα που σχηματίζονται όταν τα αντικείμενα υπερβαίνουν την ταχύτητα του ήχου.
Αυτή ήταν η ημέρα που ο διαστημικός σταθμός Mir «πέθανε», τερματίζοντας το ταξίδι του σε όλο τον κόσμο, μήκους 1,9 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων. Μετά από μια σειρά από προσεκτικά χορογραφημένα εγκαύματα από τους προωθητές του, και οι 134 τόνοι του πρώτου αρθρωτού διαστημικού σταθμού στον κόσμο εισήλθαν ξανά στην ατμόσφαιρα της Γης.
Αρχικά διέσχισε το κατώφλι από το διάστημα πάνω από την Ιαπωνία, στη συνέχεια συνέχισε τη φλογερή του πορεία προτού συντριβεί στην ακατοίκητη περιοχή του Νότιου Ειρηνικού Ωκεανού (SPOUA), μια περιοχή 34 φορές το μέγεθος της Γαλλίας που περιβάλλει το Σημείο Nemo.
Ωστόσο, αν και οι αδίστακτοι διαδικτυακοί πωλητές άρχισαν αμέσως να πωλούν ψεύτικα συντρίμμια από τον Mir και οι φήμες συνεχίστηκαν για χρόνια ότι ορισμένα είχαν βρεθεί, κανείς δεν έχει ανακτήσει ποτέ ούτε ένα απόκομμα.
Ολόκληρος ο Mir καταβροχθίστηκε από τον Ειρηνικό Ωκεανό, όπου και παραμένει στο Σημείο Nemo. Οποιαδήποτε σωζόμενα θραύσματα είναι πιθανό να βρίσκονται κάτω από πολλά χιλιόμετρα νερού.
Το ερώτημα είναι, πόσο από το Mir και άλλα διαστημόπλοια που έχουν κάνει παρόμοια ταξίδια θα έχουν επιβιώσει από ένα ταξίδι πυρακτώσεως μέσω της ατμόσφαιρας της Γης και απότομη προσγείωση στον ωκεανό;
Καθώς τα αντικείμενα ταξιδεύουν πίσω από το διάστημα, πρέπει να περάσουν το γάντι του λεπτού πέπλου των μορίων αερίου που περιβάλλει τον πλανήτη μας. Τρέχοντας με ταχύτητα περίπου 17.500 mph (28.164 km/h), τα διαστημικά συντρίμμια (είτε μετεωρίτες, αστεροειδείς, παλιά διαστημόπλοια είτε εκείνα με ανθρώπους επιβάτες) σπρώχνουν τον αέρα από το δρόμο με τέτοια δύναμη, διασπούν τους χημικούς δεσμούς του και δημιουργούν ένα ηλεκτρικά φορτισμένο πλάσμα αίματος.
Αυτό τα αναγκάζει να «καούν» και στην περίπτωση μικρότερων αντικειμένων, παύουν να υπάρχουν, εξαφανίζονται σε ατμό πριν χτυπήσουν στο έδαφος. Αλλά αυτό δεν συμβαίνει με πιο ουσιαστικά κατάλοιπα.
Σύμφωνα με την Alice Gorman, αναπληρώτρια καθηγήτρια διαστημικής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Flinders της Αυστραλίας, τα μέρη του διαστημικού σκάφους που παραμένουν άθικτα μετά την επανείσοδο είναι συνήθως εκείνα που έχουν σχεδιαστεί για να αντέχουν σε ακραίες θερμοκρασίες ή πίεση για να εξυπηρετήσουν τον αρχικό τους σκοπό. .
«Τις περισσότερες φορές, είναι οι δεξαμενές καυσίμου ή οι ενισχυτές πυραύλων που επιβιώνουν επειδή έχουν είτε κρυογονικά καύσιμα [προωστικά αερίου που έχουν ψυχθεί και συμπυκνωθεί μέχρι να γίνουν υγρά] είτε καίγονται σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες.
Οι δεξαμενές καυσίμου πρέπει να είναι πραγματικά στιβαρές για να αντέχουν σε αυτές», λέει η Gorman. Αυτά αντιπροσωπεύουν γενικά μερικά από τα μεγαλύτερα στερεά αντικείμενα στο διαστημόπλοιο ή σε πυραύλους και προστατεύονται με επιπλέον μόνωση. «Έτσι, υπάρχει πολύς ανοξείδωτος χάλυβας, κράματα αλουμινίου, κράματα τιτανίου…», λέει.
Η μόνωση κατασκευάζεται συχνά από σύνθετα υλικά άνθρακα, όπως ίνες άνθρακα, που δεν καίγονται όταν ζεσταίνονται – ακόμη και οι πρώτες εκδόσεις θα μπορούσαν να αντέξουν θερμοκρασίες έως και 287 C (549 F).
Ωστόσο, στις περισσότερες περιπτώσεις, όταν τα διαστημόπλοια εισέλθουν ξανά στην ατμόσφαιρα της Γης, η τελική μοίρα τους είναι σε μεγάλο βαθμό εικασίες. «Ξέρουμε λίγο πολύ πού βρίσκονται, αλλά δεν τα έχουμε δει. Κανείς δεν έχει πάει εκεί έξω [γύρω από το Σημείο Nemo] με ένα ερευνητικό σκάφος και να δει πραγματικά την κατάστασή τους», λέει η Gorman.
Μια διασπορά συντριμμιών
Το Μουσείο Esperance στη Δυτική Αυστραλία προσφέρει μερικές ενδείξεις. Αυτό το σκοτεινό περιφερειακό αξιοθέατο, που βρίσκεται στην ομώνυμη παραλιακή πόλη, περιέχει ένα εκκεντρικό και φαινομενικά τυχαίο συνονθύλευμα αντικειμένων. Μια παλιά μοτοσικλέτα, ένα βαγόνι τρένου του 19ου αιώνα, διάφορα γεωργικά μηχανήματα, αλλά δεν είναι αυτό για το οποίο είναι πιο διάσημο.
Το κύριο σχέδιο μπορεί να βρεθεί σε ένα ντουλάπι από πλεξιγκλάς και ένα μεταλλικό στυλό, που μεταμφιέζεται σε μια μάζα σκουπιδιών με προσεκτική ετικέτα με πλαστικοποιημένο χαρτί. Υπάρχει μια εντυπωσιακά τσαλακωμένη δεξαμενή νερού από κυλινδρικό χάλυβα, μια μυστηριώδης σφαίρα τιτανίου που κάποτε θα περιείχε άζωτο, μια χαλύβδινη κατάψυξη τροφίμων και διάφορα ασυνήθιστα διαμορφωμένα κομμάτια σκουριασμένου μετάλλου, ανάμεσα σε μια χούφτα θραύσματα κουρελιασμένου σφουγγαριού.
Το μεγαλύτερο αντικείμενο είναι μια μεταλλική δεξαμενή οξυγόνου, τυλιγμένη σε διαφανές πλαστικό, μήκους περίπου 1,8 μέτρων. Αυτά είναι από τα μεγαλύτερα θραύσματα που έχουν βρεθεί ποτέ από το Skylab, τον πρώτο διαστημικό σταθμό των ΗΠΑ.
Εκτοξεύτηκε στην τροχιά της Γης στις 14 Μαΐου 1973 και επέστρεψε στον πλανήτη του μόλις έξι χρόνια αργότερα. Η Nasa ήλπιζε αρχικά ότι το Skylab θα μπορούσε να συνεχίσει την αποστολή του για περισσότερο, αλλά η τροχιά του υποβαθμίστηκε ταχύτερα από το αναμενόμενο, και στις αρχές του 1979 έγινε σαφές ότι αυτός ο σταθμός των 77 τόνων δεν παρέμενε στο διάστημα.
Όπως συμβαίνει με όλα τα μεγάλα διαστημικά αντικείμενα, κρίθηκε ζωτικής σημασίας να ελεγχθεί όσο το δυνατόν περισσότερο η κάθοδος του Skylab, ώστε να μπορεί να χαθεί στον ωκεανό, μακριά από την ανθρώπινη δραστηριότητα.
Κανείς όμως δεν είχε σκεφτεί να σχεδιάσει την απόρριψή του και υπήρχαν λίγα πράγματα που μπορούσαν να κάνουν οι μηχανικοί της Nasa για να κατευθύνουν τον διαστημικό σταθμό στο ταξίδι του πίσω στη Γη.
Την τελευταία του μέρα, το Skylab πραγματοποίησε έναν ελιγμό «deorbit», πυροδοτώντας τις μηχανές του για να επιβραδυνθεί ώστε να μπορέσει να πέσει από τον ουρανό και να εξαφανιστεί στον Ινδικό Ωκεανό ακριβώς νοτιοδυτικά της Αυστραλίας. Αλλά δεν πήγαν όλα σύμφωνα με το σχέδιο που περιελάμβανε την απόρριψη στο Σημείο Nemo.
Τις πρώτες πρωινές ώρες της 11ης Ιουλίου 1979, υπήρξαν θεάσεις πεσόντων συντριμμιών Skylab στην κεντρική Αυστραλία. Οι ντόπιοι ανέφεραν ότι βρήκαν βάσεις τηλεσκοπίων, κομμάτια δεξαμενών καυσίμου, ένα θησαυροφυλάκιο με μολύβδινο φιλμ, ένα κάλυμμα μήκους 22 ποδιών (6,7 μέτρα), μια ασπίδα που προστατεύει τον θάλαμο του αερόστατου και μια μεγάλη δεξαμενή οξυγόνου, σκορπισμένη πάνω από θάμνους και καλλιεργήσιμα εδάφη. Συνολικά, είπε η NASA, βρέθηκαν τουλάχιστον 38 κομμάτια συντριμμιών που ζυγίζουν περισσότερο από 1.000 λίβρες (454 κιλά) το καθένα.
Στο τέλος, τα περισσότερα από αυτά τα διαστημικά απόβλητα κατέληξαν στο Shire of Esperance και η περιοχή επικαλέστηκε έναν νέο νόμο για να επιβάλει στη Nasa πρόστιμο 400 $ (329 £) για απόβλητα.
Στην περίπτωση του Mir, κατά τη στιγμή της επανεισόδου του, είχε προβλεφθεί ότι αυτός ο γιγαντιαίος διαστημικός σταθμός, ο οποίος αποτελούταν από έναν κεντρικό πυρήνα μήκους περίπου 13 μέτρων (43 πόδια) και πέντε εργαστηριακές μονάδες, θα χωριζόταν σε 1.500 κομμάτια συντρίμμια.
Οι ειδικοί πρότειναν ότι οι μεγαλύτερες ποσότητες θα μπορούσαν να έχουν το μέγεθος ενός μικρού αυτοκινήτου. Αυτά θα περιελάμβαναν δεξαμενές καυσίμων, μπαταρίες, διαφράγματα και κιβώτια αποθήκευσης, τα οποία βρίσκονται όλα βαθιά κάτω από τη θάλασσα γύρω από το Σημείο Nemo. Ακόμη και μερικά ελαφρύτερα αντικείμενα όπως το φύλλο αλουμινίου και η μόνωση από αφρό μπορεί να έχουν επιβιώσει.
Όταν ο ISS κεπιστρέψει στη Γη το 2031, είναι πιο σημαντικό από ποτέ τα συντρίμμια να πέσουν πάνω από μια ακατοίκητη περιοχή όπως το Σημείο Nemo. Και υπάρχουν ήδη σχέδια για να επιτευχθεί αυτό. «Η NASA δημοσίευσε ένα αίτημα για πρόταση από την αμερικανική βιομηχανία για το αμερικανικό όχημα Deorbit (USDV)», εξήγησε ένας εκπρόσωπος από το Διαστημικό Κέντρο Johnson σε ένα email.
Το όχημα σε τροχιά θα έδενε στο ISS περίπου ένα χρόνο πριν από την προγραμματισμένη επανείσοδό του, έτοιμο να χρησιμοποιηθεί στις τελευταίες ημέρες του. Αυτό το εξειδικευμένο διαστημικό σκάφος θα ελέγχει πού περνά ο διαστημικός σταθμός στην ατμόσφαιρα της Γης και επομένως πού καταλήγει.
Η NASA έχει προβλέψει ότι ενώ ορισμένα τμήματα του ISS θα καούν, κάποια πιο πυκνά ή πιο ανθεκτικά στη θερμότητα τμήματα είναι πιθανό να επιβιώσουν. Αυτό περιλαμβάνει ζευκτά, μια σειρά από μεταλλικές κατασκευές που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του διαστημικού σταθμού και μπορούν να έχουν μήκος έως και 18,3 μέτρα (60 πόδια).
Μια ιστορική καταγραφή του Σημείου Nemo
Όλα αυτά σημαίνουν ότι το Σημείο Nemo είναι τώρα και πιθανότατα θα παραμείνει ένα χρυσωρυχείο για τους μελλοντικούς αρχαιολόγους. «Θα τα μελετούσατε [τα νεκροταφεία των διαστημικών σκαφών] με τον ίδιο τρόπο που θα θέλατε κάτι σαν σκουπίδια, ή ένα κοχύλι ή κάτι τέτοιο», λέει η Gorman.
Αυτές τις συσσωρεύσεις απορριμμάτων που πετάχτηκαν από τους ανθρώπους πριν από εκατοντάδες ή χιλιάδες χρόνια συχνά εκμεταλλεύονται οι αρχαιολόγοι για να μάθουν πώς ζούσαν οι άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένου του τι έτρωγαν και τι πίστευαν στο παρελθόν.
Από τη μελέτη των αρχαίων οστράκων, οι αρχαιολόγοι κατάφεραν να ανασυνθέσουν τη συμπεριφορά των αρχαίων παράκτιων κυνηγών-τροφοσυλλεκτών, οι οποίοι βασίζονταν σε θαλασσινά, όπως τα μύδια και τα μύδια για να επιβιώσουν.
Αν και η πράξη της απόρριψης μπορεί να φαίνεται απρόσεκτη, η Gorman περιγράφει αυτές τις χωματερές σαν το Σημείο Nemo ως σκόπιμη συσσώρευση αντικειμένων. «Και ένα πράγμα που μπορείτε να κάνετε είναι να δείτε πώς άλλαξε αυτό με την πάροδο του χρόνου», λέει. «Όπως, ποιες είναι οι παλαιότερες, ποιες είναι οι τελευταίες; Τι είδους τεχνολογικές ή υλικές αλλαγές βλέπουμε στα χρόνια που μεσολάβησαν;»
Σε 1.000 χρόνια, ακόμη και η τρέχουσα στροφή προς επαναχρησιμοποιήσιμους πυραύλους μπορεί να γραφτεί στα συντρίμμια στο Σημείο Nemo. «Κάποια στιγμή, αν κάνατε μια παγκόσμια έρευνα για το τι υπάρχει στον ωκεανό γύρω από τη Γη, θα παρατηρούσατε ότι υπήρξε μια ριζική πτώση στον αριθμό των απορρίψεων στους ωκεανούς μετά το 2013», λέει η Gorman. «Αυτή είναι μια αλλαγή στην αξία. Οι άνθρωποι αρχίζουν να εκτιμούν την ανακύκλωση, την επαναχρησιμοποίηση και την ελαχιστοποίηση της περιβαλλοντικής βλάβης», λέει.
Στην πραγματικότητα, η Gorman βλέπει τα τεχνουργήματα στο Σημείο Nemo ως ένα σημαντικό αρχείο της πρώιμης εξερεύνησης του διαστήματος. Όχι μόνο τα λείψανα που είναι σκορπισμένα στον Νότιο Ειρηνικό είναι πιθανό να είναι εντυπωσιακά άθικτα, αλλά τυχαίνει να έχουν καταλήξει σε μερικές από τις καλύτερες συνθήκες διατήρησης.
Τα νερά γύρω από το Σημείο Nemo πιστεύεται ότι είναι από τα πιο άψυχα στη Γη για τον ίδιο λόγο που είναι ένα καλό νεκροταφείο διαστημικών σκαφών: απέχουν πολύ από τη γη, η οποία τείνει να διοχετεύει θρεπτικά συστατικά στους ωκεανούς.
Αυτό, σε συνδυασμό με τη φυσική έλλειψη οξυγόνου στα βαθιά του ωκεανού, τις χαμηλές θερμοκρασίες και την πλήρη έλλειψη ηλιακού φωτός, δημιουργούν ιδανικές συνθήκες μειώνοντας τον ρυθμό χημικών διεργασιών όπως η σκουριά.
«Ο κύριος αντίκτυπος θα είναι απλώς οι χημικές αντιδράσεις του αλμυρού νερού με τα υλικά», λέει η Gorman. Αλλά και πάλι, πολλά σημαντικά εξαρτήματα διαστημικού σκάφους έχουν σχεδιαστεί ενεργά ώστε να είναι αδρανή και μη αντιδραστικά, με μέταλλα όπως ο ανοξείδωτος χάλυβας και το τιτάνιο και τα κράματα αλουμινίου. «Αυτό θέλεις από μια δεξαμενή καυσίμου», λέει.
Η Gorman εικάζει ότι ακόμη και σε 1.000 χρόνια, ένα διαστημόπλοιο στο Σημείο Nemo θα ήταν σε σχετικά καλή κατάσταση. «Αυτό είναι κάτι που βρίσκεις με τα ιστορικά ναυάγια – είναι πολύ καλά διατηρημένα κάτω από το νερό. Και όταν έρχονται στην επιφάνεια αρχίζει η αποσύνθεση».
Έτσι, αν και κανείς δεν έχει καταφέρει να εντοπίσει τα συναρπαστικά διαστημικά τεχνουργήματα στο Σημείο Nemo ακόμα, υπάρχουν πιθανώς πολλά εκεί, λουσμένα στο απόλυτο σκοτάδι στον πυθμένα της θάλασσας. Προς το παρόν τουλάχιστον, έχουν ανταλλάξει το ζοφερό κενό του διαστήματος με ένα άλλο μοναχικό κενό.
