Περιεχόμενα
Όταν διαβάζεις ότι ο Ίλον Μασκ ετοιμάζεται να χτίσει μια πρότυπη πόλη για τους εργαζόμενούς του, προφανώς σε τρώει η περιέργεια: Πώς θα είναι αυτή; Πώς την έχει ονειρευτεί αυτός που θα ξοδέψει τα λεφτά για να δημιουργηθεί; Διάβολε, ο τύπος έχει (ακόμα) σκοπό να δημιουργήσει ανθρώπινη αποικία στον Άρη. Με τη Γη πώς θα ασχοληθεί;
Το Snailbrook, το πρότζεκτ που έχει στα σκαριά ο πλουσιότερος επιχειρηματίας του κόσμου, βρίσκεται ακόμα στα σκαριά. Από την πρώτη στιγμή, όμως, όσοι ασχολήθηκαν μαζί του το σχολιάζουν. Από το παράξενο όνομά του (snail σημαίνει σαλιγκάρι στα αγγλικά) μέχρι τα σχέδια που έχουν κατατεθεί στο αρμόδιο υπουργείο της πολιτείας του Τέξας, όλα είναι προς συζήτηση. Κι ανοίγουν ακόμα περισσότερο το θέμα αυτών των «εταιρικών» πόλεων, κάποιες από τις οποίες στο παρελθόν εξελίχθηκαν σε πραγματικά κοινωνικά πειράματα. Τα οποία, κακά τα ψέματα, δεν πήγαν τόσο καλά, όσο ονειρεύτηκαν οι ιδιοκτήτες τους.
Για την ώρα, στο Σνέιλμπρουκ κατοικούν μια ντουζίνα άνθρωποι. Βεβαίως η συνολική έκταση που έχει αγοράσει ο Ίλον Μασκ σε μια περιοχή κοντά στην πόλη του Όστιν ξεπερνάει τα 6.000 εκτάρια, δηλαδή είναι όσο περίπου η έκταση του δήμου Γλυφάδας. Σε αυτήν αναμένεται τα επόμενα χρόνια να εγκατασταθούν χιλιάδες άνθρωποι. Πόσοι ακριβώς, ούτε ο ίδιος ο Μασκ δεν το γνωρίζει ακόμα.
Πού είναι το καταπληκτικό σχέδιο;
Τα σχέδια που έχει καταθέσει η εταιρεία του Μασκ, με το υπερφίαλο όνομα «Project Amazing» (Καταπληκτικό σχέδιο) για την ώρα δεν έχουν τίποτα το καταπληκτικό: Κάποιες κατοικίες, ισόγειες ή το πολύ διώροφες, 110 τον αριθμό, οι οποίες θα μπορούν να στεγάσουν ανάλογο αριθμό οικογενειών. Τα ονόματα δε των οδών και των σημείων (σταυροδρόμια, πλατείες κτλ.) θυμίζουν πολύ την εταιρεία Boring, η οποία ειδικεύεται στο να κατασκευάζει σήραγγες και, όπως δείχνουν τα πράγματα, θα αναλάβει και το κατασκευαστικό βάρος. Και θα φιλοξενήσει, μάλλον, και τους πρώτους εργαζόμενους εκεί.
Το σχέδιο έχει φάσεις, βέβαια. Στο τοπογραφικό σχέδιο π.χ. οι δρόμοι κόβονται απότομα, κάτι που σημαίνει ότι υπάρχει σχέδιο για επέκταση και περαιτέρω αξιοποίηση της έκτασης. Αλλά δεν υπάρχει κάτι καινούργιο, τόσο από την αρχιτεκτονική, όσο και από την χωροταξική πλευρά. Αν ο Μασκ έχει πράγματι κάτι κακαπληκτικό στο μυαλό του, το κρύβει πολύ καλά, ακόμα και από τις αρχές. Στο Τέξας, άλλωστε, λόγω της άνεσης που υπάρχει στην έκταση, οι κανόνες δόμησης είναι πολύ χαλαροί. Οποιοσδήποτε ιδιοκτήτης μπορεί να φτιάξει ό,τι θέλει μέσα στην έκτασή του.
Όσο για τα «δημόσια κτίρια», που πάντα πρέπει να υπάρχουν σε τέτοιες περιοχές, τα σχέδια είναι για την ώρα σε νηπιακό στάδιο. Για την ώρα έχουν προβλεφθεί ένα σούπερ-μάρκετ, ένα σχολείο και μία εκκλησία. Λογικά ο Μασκ δεν θα περιμένει να πείσει τους υπαλλήλους του να μετακομίσουν στο Τέξας προσφέροντάς τους μόνο προσευχές, εκπαίδευση και ένα (έστω μεγάλο) παντοπωλείο.
Έχει ασχοληθεί καθόλου ο Μασκ με την ιστορία αυτών των πόλεων, που δημιουργήθηκαν από το πουθενά για να στεγάσουν εργαζόμενους συγκεκριμένων εταιρειών; Κάτι τέτοιο δεν έχει διευκρινιστεί, ούτε φαίνεται από τα σχέδιά του. Πολλές, πάντως, από αυτές τις περιπτώσεις ξεπερνούσαν τα συμβατικά όρια, της συμβίωσης δηλαδή εργαζομένων στην ίδια εταιρεία για την ευκολία τους (να βρίσκονται κοντά στο χώρο δουλειάς).
Κρεβάτια στη δουλειά για δημιουργικές ώρες
Ο Μασκ, βέβαια, από τη στιγμή που έγινε ιδιοκτήτης του Twitter και απέλυσε εν μία νυκτί το μισό προσωπικό της εταιρείας-κολοσσού, άρχισε να απαιτεί και «δημιουργικές ώρες» από τους εργαζόμενούς του. Κι επειδή οι ώρες αυτές εκτός από δημιουργικές έπρεπε να είναι και πολλές, δεν δίστασε να μετατρέψει έναν συγκεκριμένο χώρο στα κεντρικά γραφεία της εταιρείας στο Σαν Φρανσίσκο σε… κοιτώνες. Δωμάτια μικρά με κρεβάτια, στα οποία ο εργαζόμενος μπορεί να πάρει έναν υπνάκο ή να μείνει και το βράδυ αν θέλει (με πιτζάμες, οδοντόβουρτσα/οδοντόκρεμα κτλ.), αν θεωρεί ότι δεν προλαβαίνει να πάει σπίτι του για να χαλαρώσει.
Ο Ροκφέλερ και ο Ντίσνεϊ
Οι ΗΠΑ και η Βρετανία έχουν εμπειρία στην δημιουργία τέτοιων πόλεων. Από τους οικισμούς που έφτιαξε ο Τζον Ροκφέλερ δίπλα στα ορυχεία των ΗΠΑ (και οι οποίοι κατέληξαν να αυτοδιαλυθούν με αιματηρά επεισόδια, όταν οι εργαζόμενοι άρχισαν τις απεργίες, λόγω και των άθλιων συνθηκών ζωής. Ή στο Λόουελ της Μασσαχουσέτης όπου ο μεγαλοϊδιοκτήτης κλωστηρίων Τζον Καμπότ «προσέλαβε» εργάτριες και τις «μάντρωσε» σε φρουρούμενους οικισμούς, όπου τις χρησιμοποιούσε για 12ωρη εργασία και τους απαγόρευε να μιλούν την ώρα της δουλειάς!
Πολλοί περίμεναν ότι ο Μασκ θα έχει εμπνευστεί από τα όσα προσπαθούσε να κάνει ο Γουόλτ Ντίσνεϊ την δεκαετία του 1940. Αν δεν το γνωρίζετε, η περιοχή όπου βρίσκεται η αυθεντική Ντίσνεϊλαντ, η Μέκκα των μικρών παιδιών ανά τον κόσμο, αρχικά είχε αγοραστεί για να φιλοξενήσει κατοικίες των εργαζομένων του Ντίσνεϊ, οι οποίες θα λειτουργούσαν με τα πρότυπα μιας «ουτοπικής κοινωνίας», όπως άρεσε στον ίδιο να την αποκαλεί.
Η πόλη, η οποία τελικά δεν έγινε ποτέ, θα είχε το όνομα Έπκοτ και υποσχόταν στους κατοίκους της απίστευτες τεχνολογικές ευκολίες, όπως τηλεόραση σε κάθε σπίτι και φούρνο μικροκυμάτων, αδιανόητα πράγματα πριν 80 χρόνια. Αυτοκίνητα δεν θα υπήρχαν, οι συγκοινωνίες θα γίνονταν με ηλεκτρικά οχήματα και ηλεκτρικά πατίνια, με τα οποία θα εφοδιάζονταν δωρεάν όλοι οι κάτοικοι.
Μοναδικός περιορισμός θα ήταν τα χρόνια παραμονής: Ο Ντίσνεϊ ήθελε να μην υπάρχει κάποιος που να μείνει στον οικισμό πάνω από τρία χρόνια. Κι αυτό, για να μην αποκτήσει δικαίωμα ψήφου στην πολιτεία, σύμφωνα με τη νομοθεσία της Φλόριντα.
Το τι έχει σκοπό να κάνει ο Μασκ στο Τέξας είναι δύσκολο να το προβλέψει κανείς. Δεν φαίνεται, πάντως, να ακολουθεί το ρεύμα των καιρών. Οι περισσότερες μεγάλες εταιρείες, όπως η Google και η Meta, έχουν εγκαταλείψει τα σχέδιά τους για δημιουργία οικισμών, ακριβώς διότι δεν θέλουν να κάνουν τους εργαζόμενούς τους να αισθάνονται ότι έχουν μεταφέρει το σπίτι τους στην εργασία τους. Προτιμούν να τους έχουν σε… ημιαυτόνομο καθεστώς, δημιουργώντας μεν συγκροτήματα κατοικιών, αλλά σε προϋπάρχοντες μεγάλους οικισμούς.
*Με πληροφορίες από Guardian
** Φωτογραφία: Getty
