Δεν είναι είδηση πλέον ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ θέλει να απαγορεύσει το TikTok σε αμερικανικό έδαφος. Η είδηση είναι ότι ξεκίνησε τις νομικές διαδικασίες για να το πετύχει, απέναντι στην δημοφιλή εφαρμογή που χρησιμοποιείται από δεκάδες εκατομμυρίων Αμερικανούς.
Στις 13 Μαρτίου η Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ ενέκρινε νομοσχέδιο για να αναγκάσει την κινεζική μητρική εταιρεία του TikTok, την ByteDance, να το πουλήσει. Σε διαφορετική περίπτωση η εφαρμογή θα απαγορευτεί στα αμερικανικά τηλέφωνα. Η αμερικανική κυβέρνηση απειλεί να επιβάλει πρόστιμο στα δύο μεγάλα καταστήματα εφαρμογών για κινητά και σε οποιεσδήποτε εταιρείες φιλοξενίας cloud για να διασφαλίσει ότι οι Αμερικανοί δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στην εφαρμογή.
Οι λόγοι που προβάλλονται ως αναγκαστικοί έχουν να κάνουν με την εθνική ασφάλεια, αλλά κάπου εκεί αρχίζουν οι αμφιβολίες. Η Βουλή των Αντιπροσώπων επιχειρεί να νομοθετήσει χωρίς να λυθεί κανένα από τα υποκείμενα ζητήματα απορρήτου των δεδομένων που ισχυρίζονται ότι ενδιαφέρονται βουλευτές/νομοθέτες.
Μια απαγόρευση του TikTok θα εξαλείψει ένα σημαντικό πεδίο έκφρασης και ανταλλαγής απόψεων μεταξύ των Αμερικανών. Θα ήταν παρωδία για τα δικαιώματα της ελευθερίας του λόγου εκατοντάδων εκατομμυρίων Αμερικανών που χρησιμοποιούν την εφαρμογή για να επικοινωνούν και να εκφράζονται.
Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η αμερικανική κυβέρνηση προσπαθεί να απαγορεύσει το TikTok. Το 2021, ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ εξέδωσε εκτελεστικό διάταγμα που σταμάτησε στο ομοσπονδιακό δικαστήριο. Ο δικαστής το χαρακτήρισε «αυθαίρετο και ιδιότροπο». Ένας άλλος δικαστής διαπίστωσε ότι η απειλή για την εθνική ασφάλεια που δημοσιεύτηκε από το TikTok «διατυπώθηκε υποθετικά».
Όταν η πολιτεία της Μοντάνα προσπάθησε να απαγορεύσει την εφαρμογή (πριν λίγους μήνες, το 2023) ένας ομοσπονδιακός δικαστής διαπίστωσε ότι «υπερβαίνει την κρατική εξουσία και παραβιάζει τα συνταγματικά δικαιώματα των χρηστών», με «διάχυτο τόνο αντικινεζικού αισθήματος». Και πέρυσι οι βουλευτές έδειχναν έτοιμοι να εγκρίνουν ένα νομοσχέδιο που απαγόρευε το TikTok, αλλά προοδευτικά έχασαν τη διάθεσή τους.
TikTok: Χωρίς αποδείξεις οι κατηγορίες
Το TikTok κατηγορείται ότι είναι ένα υποχείριο του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Κοινώς, αποθηκεύει ευαίσθητα δεδομένα των χρηστών (και των Αμερικανών) και τα στέλνει στην Κίνα. Δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία που να υποδηλώνουν ότι αυτό είναι αλήθεια. Η μόνη αλήθεια είναι ότι η ByteDance είναι μια κινεζική εταιρεία και η κυβέρνηση της Κίνας στην ουσία ελέγχει όλες τις επιχειρήσεις που αποτελούν τον λεγόμενο «ιδιωτικό» τομέα.
Η Αμερική, βέβαια, δεν είναι Κίνα. Στις ΗΠΑ επιτρέπονται κάθε είδους ιστότοποι που αρέσουν ή δεν αρέσουν στην εκάστοτε κυβέρνηση. Αυτά τα δικαιώματα προστατεύουν τους Αμερικανούς έναντι της κυβέρνησης των ΗΠΑ, όχι από εταιρείες όπως η TikTok, η Meta, το YouTube ή το Χ, παρά το γεγονός ότι έχουν τεράστια επιρροή στη σύγχρονη επικοινωνία.
Το πιο ξεκάθαρο πρόβλημα με την απαγόρευση του TikTok είναι ότι θα εξαλείψει αμέσως μια πλατφόρμα όπου 170 εκατομμύρια Αμερικανοί μεταδίδουν τις απόψεις τους και λαμβάνουν πληροφορίες, κάποιες φορές και για την πολιτική. Σε μια εποχή μαζικής πόλωσης, η απενεργοποίηση της εφαρμογής θα σήμαινε τον τερματισμό των τρόπων με τους οποίους εκατομμύρια άνθρωποι, ακόμα και εκείνοι με μη δημοφιλείς απόψει, μιλούν ανοιχτά για θέματα που τους ενδιαφέρουν.
Το άλλο πρόβλημα είναι ότι οι Αμερικανοί έχουν το συνταγματικό δικαίωμα να έχουν πρόσβαση σε κάθε είδους πληροφορίες. Ακόμα κι αν αυτές θεωρηθούν ότι πρόκειται για ξένη προπαγάνδα. Υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία που να υποδηλώνουν ότι το ByteDance επηρεάζει τη ροή του περιεχομένου κατ’ εντολή της κινεζικής κυβέρνησης. Βεβαίως το TikTok λογοκρίνει «εξ ορισμού», θα’ λεγε κανείς, ορισμένα θέματα στα οποία η Κίνα δείχνει ιδιαίτερη ευαισθησία, όπως π.χ. τα επεισόδια στην πλατεία Τιενανμέν το 1989 ή η ανεξαρτησία του Θιβέτ.
Αν κάνουμε μια βουτιά στην ιστορία και τη νομολογία, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ έχει αποφασίσει ήδη από το 1964 ότι οι Αμερικανοί έχουν το δικαίωμα να λαμβάνουν αυτό που η κυβέρνηση θεωρεί ότι είναι ξένη προπαγάνδα. Η υπόθεση Lamont v. Postmaster General ήταν αυτή που πιστοποίησε ότι η κυβέρνηση δεν μπορούσε να σταματήσει τη ροή ακόμα και προπαγάνδας (σοβιετικής εν προκειμένω) μέσω του ταχυδρομείου.
Την ίδια ώρα που προσπαθεί να απαγορεύσει το TikTok, η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει επανειλημμένα αποτύχει να εγκρίνει οποιαδήποτε ομοσπονδιακή προστασία απορρήτου δεδομένων που θα αντιμετώπιζε το υποτιθέμενο υποκείμενο πρόβλημα του TikTok να αποθηκεύει πλήθη δεδομένων χρηστών των ΗΠΑ και να τα παραδίδει σε κινεζική μητρική εταιρεία. Ο Μπάιντεν έκανε κινήσεις μόλις τον Φεβρουάριο του 2024 για να αποτρέψει τους μεσίτες δεδομένων από το να πωλούν δεδομένα χρηστών των ΗΠΑ σε ξένους αντιπάλους όπως η Κίνα, αναμφισβήτητα ένα πρόβλημα πολύ μεγαλύτερο από μία εφαρμογή social media.
Υπάρχει εύλογη ανησυχία στην Ουάσιγκτον (και αλλού…) ότι δεν είναι η κυβέρνηση που ελέγχει τόσο μεγάλο μέρος της επικοινωνίας της Αμερικής, αλλά ιδιωτικές εταιρείες όπως αυτές που εκτρέφονται στη Silicon Valley. Η εξαφάνιση του TikTok, πάντως, θα ενδυναμώσει περαιτέρω ανταγωνιστές, όπως η Google και η Meta, οι οποίοι ελέγχουν ήδη περίπου το ήμισυ του συνόλου των δολαρίων ψηφιακών διαφημίσεων των ΗΠΑ.
Από τότε που κυκλοφόρησε το 2016, το TikTok είναι η εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο. Έχει δώσει στους ανθρώπους έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο να περνούν ώρα online. Με αυτόν τον τρόπο, διέλυσε τα μονοπώλια των αμερικανικών εταιρειών τεχνολογίας όπως η Meta, η οποία κατέχει το Facebook και το Instagram, και ανάγκασε κάθε αντίπαλο να μιμηθεί με κάποιο τρόπο το στυλ της. Υπάρχουν πλέον το Facebook και το Instagram Reels, το YouTube Shorts, το Snapchat Spotlight. Οι Αμερικανοί, πάντως, επιλέγουν να χρησιμοποιούν το TikTok και οι συνομιλίες τους δεν θα μεταφερθούν εύκολα σε άλλη πλατφόρμα σε περίπτωση απαγόρευσης.
Το νομοσχέδιο θα προχωρήσει στη Γερουσία, στη συνέχεια στο γραφείο του προέδρου και στη συνέχεια θα προσγειωθεί στο δικαστικό σύστημα των ΗΠΑ. Σε εκείνο το σημείο, η Πρώτη Τροποποίηση του αμερικανικού Συντάγματος, που εγγυάται την ελευθερία της έκφρασης, θα τεθεί για άλλη μια φορά σε δοκιμασία.
** Με πληροφορίς από Time.
