Περιεχόμενα
Οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν τι απέγινε ένα άστρο που εξερράγη σε ένα εντυπωσιακό σουπερνόβα ορατό στη Γη πριν από τρεις και πλέον δεκαετίες: μεταμορφώθηκε σε ένα αστέρι νετρονίων, ένα από τα πιο περίεργα αντικείμενα στο σύμπαν.
Τον Φεβρουάριο του 1987, ένα άστρο, εθεάθη να εκρήγνυται σε έναν κοντινό γαλαξία. Ήταν ορατός από τη Γη για μήνες, λάμποντας με τη δύναμη 100 εκατομμυρίων ήλιων.
Ο υπερκαινοφανής αστέρας (σουπερνόβα) 1987A ήταν μια αστρική έκρηξη που σημειώθηκε στο Μέγα Νέφος του Μαγγελάνου (ένα γειτονικό μας νάνο γαλαξία), σε απόσταση περίπου 168.000 ετών φωτός από τη Γη.
Αυτή η απόσταση ήταν αρκετά μικρή για έναν τέτοιο υπερκαινοφανή, ώστε να είναι εύκολα ορατός και με γυμνό μάτι, από το Νότιο Ημισφαίριο της Γης. Υπήρξε ο κοντινότερος στη Γη υπερκαινοφανής που παρατηρήθηκε μετά τον Υπερκαινοφανή του 1604, ο οποίος είχε εκραγεί μέσα στον Γαλαξία μας. Το φως από τον νέο υπερκαινοφανή έφθασε στη Γη στις 23 Φεβρουαρίου 1987.
Μια νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε την Πέμπτη (22/2), στο Science και βασίζεται σε παρατηρήσεις από το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Τζέιμς Γουέμπ, υποστηρίζει πως έλυσε το μυστήριο και το «δίλημμα» των επιστημόνων.
Σύμφωνα με την έρευνα, υπάρχουν «αδιάσειστα στοιχεία» για την ύπαρξη ενός αστέρα νετρονίων που κρύβεται στο πεδίο των συντριμμιών της έκρηξης.
Η ερευνητική ομάδα με επικεφαλής επιστήμονες του Πανεπιστήμιου της Στοκχόλμης αναφέρει ότι τα δεδομένα που έχει συλλέξει και αναλύσει από τα συντρίμμια της έκρηξης υποδεικνύουν πράγματι την παρουσία ενός άστρου νετρονίου στον πυρήνα του σουπερνόβα.
Αν η ανακάλυψη επιβεβαιωθεί με επόμενες παρατηρήσεις θα είναι η πρώτη φορά που έχουμε απευθείας παρατήρηση ενός άστρου νετρονίου στον πυρήνα ενός σουπερνόβα γεγονός που θα δημιουργήσει νέα δεδομένα στην κατανόηση των φαινομένων των αστρικών εκρήξεων.
Οι εκρήξεις σουπερνόβα εκτός από ένα από τα πιο βίαια φαινόμενα του Σύμπαντος θεωρούνται και από τα πιο σημαντικά στην εξέλιξη του αφού οι επιστήμονες εκτιμούν οι εκρήξεις αυτές διασκορπίζουν στο Διάστημα υλικά γέννησης νέων άστρων που σε πολλές περιπτώσεις είναι όταν γεννιούνται πιο σύνθετα χημικά από το δημιουργό τους.
Η παρουσιάστρια του BBC Sky at Night, Δρ Maggie Aderin-Pocock, δήλωσε ότι η ερευνητική ομάδα είχε «λύσει ένα μυστήριο δολοφονίας».
«Πρόκειται για το θάνατο ενός άστρου και το μυστήριο ήταν τι βρίσκεται στα σάβανα σκόνης γύρω από αυτό που απομένει», είπε.
«Οι αστέρες νετρονίων είναι κοινοί, αλλά δεν έχουμε δει κάποιο να γεννιέται από ένα αστέρι» σημειώνει ο Κλάις Φράνσον, αστρονόμος στο πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης και επικεφαλής της νέας μελέτης.
Ο Φράνσον θυμάται την ημέρα που άκουσε για πρώτη φορά τη Supernova 1987A, θεωρώντας αρχικά, πως επρόκειτο για κάποιο αστείο. Αποδείχτηκε πως όχι μόνο ήταν πραγματική, αλλά και σε σχετικά κοντινή απόσταση και ορατή από τη Γη. «Είναι αλλιώτικο το συναίσθημα να βλέπεις ζωντανό έναν υπερκαινοφανή αστέρα, σε σχέση με μια εικόνα του» παραδεχόταν ο ίδιος αργότερα.
Μωρό-άστρο
Η ομάδα θα συνεχίσει να παρακολουθεί την περιοχή σουπερνόβα για να μάθει περισσότερα σχετικά με τις ακριβείς λεπτομέρειες της έκρηξης. Και τα δεδομένα δίνουν στην ομάδα την ευκαιρία να παρακολουθήσει ένα πολύ πρώιμο αστέρι νετρονίων και να το συγκρίνει με παλαιότερα για να δει πώς εξελίσσονται αυτά τα κοσμικά βαρέων βαρών με την πάροδο του χρόνου.
«Αν είμαστε τυχεροί, τότε τα επόμενα χρόνια θα μπορούσαμε ακόμη και να δούμε σωστά το αστέρι νετρονίων στο κέντρο, ρίχνοντας μια σχετικά προσεκτική ματιά σε ένα από αυτά τα ενδιαφέροντα αντικείμενα πολύ νωρίς στη ζωή του».
Οι παρατηρήσεις έγιναν δυνατές χάρη στο διαστημικό τηλεσκόπιο Τζέιμς Γουέμπ (JWST) της NASA.
Εκτός από το ότι είναι το πιο ισχυρό διαστημικό παρατηρητήριο που κατασκευάστηκε ποτέ, διαθέτει όργανα που λαμβάνουν μετρήσεις σε υπέρυθρες συχνότητες και έτσι μπορούν να δουν πέρα από τη διαστημική σκόνη που έχει εμποδίσει για τόσο πολύ καιρό την άποψή μας.
Ο καθηγητής Μάικ Μπάρλοου, του UCL, λέει ότι αν και υπήρξαν αρκετές έμμεσες ενδείξεις, το JWST έχει λάβει «τις πρώτες άμεσες αποδείξεις» ότι είναι ένα αστέρι νετρονίων.
«Το μυστήριο για το αν ένα αστέρι νετρονίων κρύβεται στη σκόνη έχει διαρκέσει για περισσότερα από 30 χρόνια και είναι συναρπαστικό που το λύσαμε».
Μοναδικό φαινόμενο
Οι αστρονόμοι καταγράφουν υπερκαινοφανείς αστέρες εδώ και περίπου μια χιλιετία. Το Νεφέλωμα του Καρκίνου (Crab Nebula) είναι τα απομεινάρια μιας σουπερνόβα που κατέγραψαν Κινέζοι αστρονόμοι το 1054. Το 1572, ο Δανός αστρονόμος Τίσο Μπράχ παρατήρησε μια άλλη σουπερνόβα, ενώ το 1604 ο Γερμανός Γιοχάνες Κέπλερ κατέγραψε ένα άλλο αντικείμενο τόσο φωτεινό που ήταν ορατό κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Ωστόσο, η σουπερνόβα του 1987 ήταν μοναδική, ένα στιγμιαίο υπερθέαμα στο πεδίο της σύγχρονης αστρονομίας. «Το «Άστρο του Κέπλερ» είχε προέλθει από το κοσμικό πουθενά, ενώ η Σουπερνόβα 1987 συνέβη σε ένα άστρο που είχε ήδη εμφανιστεί και είχε καταχωρηθεί στη λίστα των επιστημόνων (ως Sanduleak−69 202).
Η σουπερνόβα αυτή έδωσε στην επιστημονική κοινότητα μια πρωτοφανή εικόνα τού τι συμβαίνει πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον βίαιο θάνατο ενός γιγάντιου άστρου.
Ακόμα και τότε, οι αστρονόμοι είκαζαν πως η Σούπερνοβα 1987Α άφησε πίσω της έναν αστέρα νετρονίων, ένα αντικείμενο που αποτελείται από την πιο πυκνή ύλη στο σύμπαν. «Δεν θα θέλατε να βάλετε στη ζύμη του ψωμιού σας ύλη από αστέρια νετρονίων, καθώς σ’αυτήν την περίπτωση μισό φλιτζάνι τέτοιας ύλης θα ζύγιζε όσο το Έβερεστ» εξηγούν οι επιστήμονες γλαφυρά.
Ο βίαιος θάνατος του μπλε αυτού υπεργίγαντα δημιούργησε μια έκρηξη νετρίνων που έφτασε στη Γη πριν από τα ορατά σημάδια της έκρηξης. Τρεις ανιχνευτές νετρίνων κατέγραψαν την έκρηξη για αρκετά δευτερόλεπτα. Η παρατήρηση αυτή συμβαδίζει με θεωρητικά μοντέλα που υποδηλώνουν ότι ο σουπερνόβα προήλθε από την κατάρρευση του πυρήνα ενός γιγάντιου αστέρα.
Ακόμα και αυτή η έρευνα, παρόλα αυτά, δεν επιβεβαιώνει άμεση ανίχνευση αστέρα νετρονίων. Η ύπαρξη του αντικειμένου έχει μόνο συναχθεί από τα στοιχεία. Κι αν όντως υπάρχει, είναι κρυμμένο σε ένα «συνονθύλευμα» από απομεινάρια της έκρηξης.
Εντούτοις, η μελέτη αυτή συνιστά μια σημαντική εξέλιξη στην κατανόηση των σουπερνόβα, σύμφωνα με τον Στάνφορντ Γούσλεϊ, αστροφυσικός στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στη Σάντα Κρουζ – ο οποίος δεν συμμετείχε στην ερευνητική ομάδα.
«Αυτή ήταν η πρώτη φορά που βλέπαμε ένα αστέρι νετρονίων να γεννιέται με μια κίνηση» σημειώνει.
Πηγή: BBC / Πηγή φωτογραφίας: NASA/JOSEFIN LARSSON
