Αν ο κόσμος ήταν δίκαιος, μια φωτογραφία του Γουίλις Κάριερ θα έπρεπε να στολίζει κάθε σύγχρονο σαλόνι και καθιστικό. Και να τοποθετείται, κατά προτίμηση, στον τοίχο εκείνο που φιλοξενεί την εσωτερική μονάδα του κλιματιστικού μας. Air condition, τι δροσερή λέξη! Αυτό το μαγικό μηχάνημα, στο οποίο όλοι στέλνουμε γλυκύτατες ματιές επιδοκιμασίας και ανακούφισης κάθε τόσο, όταν το ακούμε να γουργουρίζει και να μας στέλνει ψυχρά κύματα αέρα, ενώ στους εξωτερικούς χώρους σκάνε ακόμα και τα τζιτζίκια. Σ’ αυτόν χρωστάς ότι αντέχεις τον καύσωνα.
Ο πατέρας του κλιματισμού, ο Γουίλις Κάριερ, είναι ο αφανής ευεργέτης της ανθρωπότητας. Αφανής, γιατί δεν του έχουν αφιερώσει ούτε τους επαίνους, ούτε την αναγνώριση που του αξίζει. Ένας επιστήμονας-πραγματιστής, που δεν έμεινε στις θεωρίες και στα λόγια, αλλά εκμεταλλεύθηκε την εξυπνάδα του για να βρει πρακτικές λύσεις. Κι από την ελεγχόμενη θερμότητα, που του άνοιξε τις πόρτες για τις ανώτατες σπουδές του, έγινε πάμπλουτος πηγαίνοντάς μας στο άλλο άκρο, την ελεγχόμενη ψύξη και «έλεγχο» του αέρα, το γνωστό σε όλους μας air condition.
Σαν σήμερα πριν από 121 χρόνια, στις 17 Ιουλίου 1902, ο Κάριερ υπέβαλλε την πρώτη του μελέτη για το πρώτο air condition! Ποια καλύτερη ημερομηνία για ένα αφιέρωμα σ’ αυτόν τον γίγαντα της επιστήμης.
Μια ιδιοφυία που μεγάλωσε σε φάρμα
Ο Γουίλις Χάβιλαντ Κάριερ γεννήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 1876 στην Ανγκόλα, ένα μικρό χωριό στην πολιτεία της Νέας Υόρκης των ΗΠΑ. Παρ’ ότι μεγάλωσε σε φάρμα, με γονείς αγρότες, που δεν είχαν μεγάλη σχέση με την εκπαίδευση, έδειξε από μικρός σημάδια εξαιρετικής ευφυίας. Τα’ παιρνε τα γράμματα, που λέμε. Χάρη στην επιμονή των δασκάλων και καθηγητών του, οι οποίοι έλεγαν συνεχώς στους γονείς του ότι είναι κρίμα ένα τέτοιο μυαλό να φτυαρίζει άχυρα και να σκορπάει σπόρους για τις κοτούλες κάθε πρωί, ο Κάριερ έγινε δεκτός το 1896 στο φημισμένο πανεπιστήμιο Κορνέλ. Από τα πιο ακριβά εκπαιδευτικά ιδρύματα της Αμερικής. Με πλήρη υποτροφία στο τμήμα της βιομηχανικής μηχανικής.
Πέντε χρόνια αργότερα αποφοίτησε με άριστα. Είχε εντυπωσιάσει τους πάντες όταν παρουσίασε μία μελέτη για «ελεγχόμενη θέρμανση», έτσι την αποκάλεσε, μέσω σπιράλ που εξέπεμπαν θερμότητα. Ο πρόγονος της ηλεκτρικής θερμάστρας, δηλαδή. Δυστυχώς ή ευτυχώς για τον ίδιο, δεν κατοχύρωσε την πατέντα. Η ιδέα του αυτή, όμως, του εξασφάλισε δουλειά. Με την αποφοίτησή του προσελήφθη στην εταιρεία Buffalo Forge, έναν κολοσσό που πουλούσε από αντλίες και ατμομηχανές μέχρι… συστήματα θέρμανσης!
Αν το υποψιαστήκατε, έχετε δίκιο. Η εταιρεία προσέλαβε μεν τον Κάριερ, αλλά κατοχύρωσε η ίδια την πατέντα για τα σπιράλ θερμότητας. Κι είδε τα κέρδη της στον συγκεκριμένο τομέα να ξεπερνούν τα 40.000 δολάρια ετησίως. Ποσό υπερβολικά μεγάλο για έναν τομέα που βρισκόταν στα σπάργανα εκείνη την περίοδο.
Οι πρώτοι που ενδιαφέρθηκαν για τα συστήματα ελεγχόμενης θέρμανσης ήταν μεγάλες εταιρείες και εργοστάσια. Ανάμεσά τους και η Sackett-Wilhelms Lithographing, μια εταιρία με μεγάλα τυπογραφεία. Η οποία, βέβαια, έλυσε το πρόβλημά της για το χειμώνα, αλλά για το καλοκαίρι έμεινε ξεκρέμαστη. Ειδικά το καλοκαίρι του 1901, από τα πιο… καυτά στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ, τα πράγματα έφτασαν στο μη παρέκει: Τα μελάνια δεν στέγνωναν, το χαρτί διογκωνόταν και οι εκτυπώσεις ουσιαστικά καταστρέφονταν.
Οι τυπογράφοι απευθύνθηκαν στη Buffalo Forge για να τους βρει μια λύση. Η εταιρεία ανέθεσε το πρόβλημα στον πιο έξυπνο μηχανικό της, τον Κάριερ. Κι αυτός έπεσε με τα μούτρα στο να βρει τη λύση. Πειραματίστηκε με όλες τις συσκευές ψύξης που είχαν εφευρεθεί μέχρι τότε, αλλά χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα. Του’ χε γίνει έμμονη ιδέα το να βρει κάτι, που είχε απομονωθεί απ’ όλους, ακόμα και από την τότε σύζυγό του, και μιλούσε μόνος του στο δρόμο!
Εμπνεύστηκε το air condition από την ομίχλη!
Ο αστικός μύθος λέει ότι η έμπνευση για τον έλεγχο της ατμόσφαιρας του ήλθε ένα χειμωνιάτικο βράδυ του 1901, όταν επιστρέφοντας στο σπίτι του παρατήρησε ότι όλα γύρω του είχαν καλυφθεί από ομίχλη. Είδε, δηλαδή, μπροστά του την διαφορά που προκαλεί η υγρασία. Χρησιμοποίησε πάλι τα σπιράλ, αλλά από την ανάποδη: Αντί ο αέρας να περνάει από πυρακτωμένα σπιράλ, θα περνούσε από παγωμένα. Αυτή ήταν η κύρια ιδέα που υπέβαλλε το 1902, σαν σήμερα, στον εργοδότη του. Και πήρε την έγκριση για να ξεκινήσει. Αυτή ήταν η βασική ιδέα του air condition.
Χρειάστηκαν σχεδόν 3,5 χρόνια βελτιώσεων, πειραμάτων, διορθώσεων. Τελικά το κατάφερε. Η κεντρική ιδέα του air condition παραμένει αναλλοίωτη μέχρι σήμερα. Ο Κάριερ, βέβαια, δεν είχε σκοπό να πιαστεί κορόιδο άλλη φορά. Στις 2 Ιανουαρίου 1906 κατοχύρωσε στο όνομά του την πατέντα και παράλληλα ίδρυσε μια προσωπική εταιρεία, την Carrier AirConditioning Corporation, η οποία στα χαρτιά ήταν θυγατρική της Buffalo Forge. Κατάλαβε γρήγορα ότι αυτή του η ανακάλυψη του air condition ήταν ο δρόμος στην επιτυχία και δεν είχε σκοπό να κάνει μόνο τους άλλους πλούσιους με την ιδέα του.
Μέσα σ’ ένα χρόνο, η εταιρεία του έκλεισε 40 συμβόλαια για air condition. Συνέχισε τις βελτιώσεις και τα πειράματα μέχρι το 1911, όταν και παρουσίασε την Rational Psychrometric Formulae, το «εγχειρίδιο» του κλιματισμού, οι βασικές ιδέες του air condition που παραμένουν μέχρι σήμερα.
Το 1915, όντας ήδη πλούσιος, κούνησε το μαντήλι στη μαμά εταιρεία κι έφτιαξε δική του. Το 1929, πριν την παγκόσμια οικονομική κρίση, τα ετήσια κέρδη του έφταναν τα 3,5 εκ. δολάρια, δηλαδή σχεδόν 63 εκ. δολάρια σήμερα.
Έχοντας και ισχυρό επιχειρηματικό πνεύμα, ο Κάριερ αποφάσισε να επεκταθεί την περίοδο της κρίσης, ενώ όλοι έκαναν περικοπές. Πήγε στην Ασία και επένδυσε σε μεγάλα εργοστάσια στην Ιαπωνία και την Κορέα. Έβαζε air condition παντού, από βαγόνια τρένων μέχρι κρουαζιερόπλοια. Η εταιρεία του έγινε ένας από τους παγκόσμιους κολοσσούς. Και μπράβο του.
Ο Κάριερ έφυγε από τη ζωή τον Οκτώβριο του 1950. Η εταιρεία του πέρασε στον έλεγχο των κληρονόμων του (παντρεύτηκε τρεις φορές, αλλά απέκτησε μόνο ένα παιδί και υιοθέτησε άλλα δύο), οι οποίοι βέβαια δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να εισπράττουν χοντρά. Η Carrier Corporation δήλωσε τζίρο 18,6 δις δολαρίων το 2019 και απασχολεί περισσότερους από 53.000 υπαλλήλους ανά τον κόσμο.
