Τουρκία: Οι 4 λόγοι που οδηγούν τον Ερντογάν σε αλλαγή στάσης απέναντι σε Ελλάδα και Δύση

Αφού απέσυρε την Τουρκία από τους δυτικούς συμμάχους, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν άλλαξε ρότα, ευχαριστώντας τις ΗΠΑ και όχι τη Ρωσία, όπως αναμενόταν. Ο ίδιος προέβη σε μία ανατροπή που στοχεύει εν μέρει στην αναστροφή της οικονομικής ύφεσης της χώρας του και στην τόνωση των επενδύσεων του εξωτερικού.

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, επανεξέτασε την εξωτερική πολιτική μετά την επανεκλογή του, ενώ ακόμη άλλαξε πορεία στην οικονομία της χώρας, αντιστρέφοντας χρηματοπιστωτικές πολιτικές που ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό στον δραματικό πληθωρισμό και την κατάρρευση του νομίσματος της Τουρκίας.

Υποστήριξη για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ

Οι δεσμοί του Ερντογάν με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν αλλά και η αυταρχική διακυβέρνησή του, έχουν επιβαρύνει τις σχέσεις της Τουρκίας με τους συμμάχους της Δύσης, εδώ και αρκετά χρόνια. Ωστόσο, η κίνηση ματ ήρθε την περασμένη Δευτέρα όταν αποφάσισε μετά από μήνες να χαιρετίσει την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.

Ωστόσο η πρώτη ρήξη στις σχέσεις με την Ρωσία έγινε όταν η Τουρκία επέστρεψε διοικητές του Αζόφ στην Ουκρανία, με αποτέλεσμα το Κρεμλίνο να εκδώσει ανακοίνωση με την οποία καταδικάζει την ενέργεια της Τουρκίας.

Το Κρεμλίνο καταδίκασε τον επαναπατρισμό από την Τουρκία Ουκρανών διοικητών που βάσει πρωτύτερης συμφωνίας θα παρέμεναν στην Τουρκία μέχρι το τέλος του πολέμου.

Η ουκρανική προεδρία επιβεβαίωσε ότι πέτυχε την επιστροφή αυτών των μισητών στη Ρωσία μελών του Τάγματος Αζόφ, μετά από «διαπραγματεύσεις με την τουρκική πλευρά». Τους διοικητές αυτούς τους υποδέχθηκε στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσι, κατά την αποχώρησή του από την Τουρκία, όπου πραγματοποιούσε επίσκεψη.

«Η επιστροφή των διοικητών του Αζόφ από την Τουρκία στην Ουκρανία δεν είναι παρά μια άμεση παραβίαση των όρων υφιστάμενων συμφωνιών», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ σύμφωνα με τα κρατικά πρακτορεία ειδήσεων και τα ρωσικά μμε, με τον ίδιο να τονίζει ότι η Ρωσία δεν είχε λάβει ενημέρωση για τον επαναπατρισμό τους.

Σύμφωνα με τον Ρώσο αξιωματούχο, τόσο η Ουκρανία όσο και η Τουρκία παραβίασαν τους όρους της συμφωνίας που προέβλεπε ότι αυτοί οι άνδρες θα παρέμεναν στην Τουρκία μέχρι το τέλος του πολέμου.

Ο Πεσκόφ συνέδεσε αυτή την επιστροφή των διοικητών με την «αποτυχία της ουκρανικής αντεπίθεσης» και με την επιθυμία της Άγκυρας να επιδείξει «αλληλεγγύη» πριν από τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους στις 11 και 12 Ιουλίου.

«Οι προετοιμασίες για τη σύνοδο του ΝΑΤΟ βρίσκονται σε εξέλιξη και, φυσικά, ασκείται μεγάλη πίεση εις βάρος της Τουρκίας», είπε.

Τα κίνητρα της Τουρκίας

Οι αναλυτές πιστεύουν ότι οι κινήσεις του Ερντογάν – συμπεριλαμβανομένης της δήλωσης υποστήριξής του για την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ – δεν ήταν τυχαίες.

«Υπήρχε μια αντίληψη τα τελευταία χρόνια ότι η τουρκο-ρωσική σχέση είχε γερούς δεσμούς. Αυτό δείχνει μια ξεκάθαρη επανεξισορρόπηση», δήλωσε ο Galip Dalay στο think tank Chatham House.

«Ένα από τα κύρια κίνητρα είναι η προσπάθεια της Τουρκίας να καταφέρει να βγει από την οικονομική ύφεση και να αναζωογονήσει τις ξένες επενδύσεις», πρόσθεσε ο Dalay, σημειώνοντας ότι οι τεταμένοι δεσμοί με τη Δύση είχαν περιορίσει την οικονομία και τις επενδυτικές ροές, παρόλο που η Τουρκία έχει αρχίσει να προσελκύει αραβικές επενδύσεις στον Κόλπο, χρειάζονται περισσότερες.

Η Τουρκία δεν θέλει να έρθει σε πλήρης ρήξη η σχέση της με την Ρωσία, ωστόσο αυτό θα έχει αναπόφευκτα αντίκτυπο. Μετά τις εκλογές ο Ερντογάν αισθάνεται ότι έχει περισσότερα περιθώρια ελιγμών.

F-16 από ΗΠΑ και ταξίδια χωρίς βίζα

Μια μέρα αφότου η Άγκυρα έδωσε το πράσινο φως για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, η Ουάσιγκτον δήλωσε ότι θα προχωρήσει στη μεταφορά μαχητικών αεροσκαφών F-16 στην Τουρκία σε συνεννόηση με το Κογκρέσο. Η Τουρκία είχε δηλώσει τον Οκτώβριο του 2021 ότι ήθελε να αγοράσει τα μαχητικά καθώς και σχεδόν 80 κιτ εκσυγχρονισμού για τα πολεμικά αεροσκάφη που έχει ήδη.

Τόσο οι Τούρκοι αξιωματούχοι, όσο και η κυβέρνηση Μπάιντεν έχουν απορρίψει οποιαδήποτε πρόταση ότι η έγκριση της Άγκυρας για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ συνδέεται με την πώληση F-16.

Ερντογάν: «Δεν θα χρησιμοποιήσουμε ποτέ τα F-16 κατά της Ελλάδας»

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διαβεβαίωσε σε συνέντευξη Τύπου μετά τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να χρησιμοποιήσει κατά της Ελλάδας τα αμερικανικά μαχητικά F-16, εφόσον τα αποκτήσει.

Ο Τούρκος πρόεδρος δήλωσε «πιο αισιόδοξος από ποτέ» για την αγορά των F-16 από τις ΗΠΑ, προσθέτοντας: «Ελπίζω ότι θα έχουμε ένα θετικό αποτέλεσμα».

Απαντώντας ουσιαστικά στους Αμερικανούς γερουσιαστές που διατηρούν επιφυλάξεις για την πώληση των μαχητικών στους Τούρκους, ο Ερντογάν είπε ότι δεν τα θέλει για να επιτεθεί στην Ελλάδα, αντιθέτως, έτεινε χείρα φιλίας, λέγοντας, «δεν έχουμε χρησιμοποιήσει ποτέ τα F-16 μας εναντίον της Ελλάδας και δεν σκοπεύουμε να τα χρησιμοποιήσουμε εναντίον της Ελλάδας».

Στόχος του Ερντογάν να αποκτήσει περισσότερους… φίλους

Σύμφωνα με τον Τούρκο δημοσιογράφο Ρατζίπ Σοϊλού, που μοιράστηκε την παραπάνω ατάκα του προέδρου στο Twitter, «ο Ερντογάν για την Ελλάδα λέει ότι στόχος του είναι να αποκτήσει περισσότερους φίλους αντί να αποκτήσει περισσότερους εχθρούς».

NATO Zirvesi marjında Yunanistan Başbakanı Kiriakos Miçotakis ile bir görüşme gerçekleştirdik. Toplantımız ülkelerimiz için hayırlara vesile olsun. 🇹🇷🇬🇷 pic.twitter.com/lbIX20Oks9

— Recep Tayyip Erdoğan (@RTErdogan) July 12, 2023

Ανώτερος Τούρκος αξιωματούχος δήλωσε πως η Τουρκία δεν θα βλάψει τους δεσμούς της με τη Ρωσία βελτιώνοντας παράλληλα τις σχέσεις της με τη Δύση, προσθέτοντας ότι η Δύση χρειάζεται να στηρίξει την Τουρκία στις οικονομικές της ανάγκες.

Οι δεσμοί του Ερντογάν με τον Πούτιν φαίνονται ισχυροί στη διπλωματία σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία και τον βοήθησαν να συνάψει συμφωνία για την ασφαλή εξαγωγή σιτηρών από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας της Ουκρανίας.

Αλλά αυτή η συμφωνία, την οποία η Μόσχα απείλησε να εγκαταλείψει λόγω, όπως λέει, αθετημένης υπόσχεσης της Δύσης να άρει τα εμπόδια στις ρωσικές εξαγωγές σιτηρών και λιπασμάτων, πρόκειται να λήξει στις 17 Ιουλίου.

Δεν θα συναντηθούν Πούτιν – Ερντογάν

Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε τη Δευτέρα ότι δεν υπάρχουν σχέδια για συνάντηση του Πούτιν με τον Ερντογάν, ώστε να συζητήσουν την ανανέωση της συμφωνίας και παραμένει άγνωστο πότε ο Πούτιν θα επισκεφθεί την Τουρκία.

Η Άγκυρα ήταν σημαντική για τη Μόσχα, κυρίως επειδή ο Ερντογάν αρνήθηκε να συμμετάσχει στις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας για την εισβολή στην Ουκρανία, έτσι οι πτήσεις και το εμπόριο συνεχίστηκαν και η Τουρκία παραμένει σταθερός «πελάτης» για το φυσικό αέριο της Ρωσίας.

Η Μόσχα, επίσης, ήταν σημαντική για την Άγκυρα ως εμπορικός εταίρος και κύρια πηγή εσόδων από τον τουρισμό, και κατασκευάζει επίσης τον πρώτο πυρηνικό σταθμό της Τουρκίας.

Ενόψει των σκληρών προεδρικών εκλογών της Τουρκίας τον Μάιο, η Μόσχα επέτρεψε επίσης στην Άγκυρα να αναβάλει έως και 4 δισεκατομμύρια δολάρια του λογαριασμού της για εισαγωγή φυσικού αερίου για πρώτη φορά φέτος, ανακουφίζοντας την πίεση στα φθίνοντα συναλλαγματικά αποθέματα.

Πεσκόφ: Η Τουρκία δεν πρέπει να φοράει ροζ γυαλιά, κανείς δεν την περιμένει στην Ευρώπη

Το Κρεμλίνο έχει δηλώσει ότι σκοπεύει να αναπτύξει σχέσεις με την Τουρκία «παρά όλες τις διαφωνίες».

«Η Τουρκία μπορεί να προσανατολιστεί προς τη Δύση. Γνωρίζουμε ότι στην ιστορία της Δημοκρατίας της Τουρκίας υπήρξαν περίοδοι έντονου προσανατολισμού προς τη Δύση, υπήρξαν περίοδοι λιγότερο έντονου προσανατολισμού», είπε ο Πεσκόφ.

«Αλλά γνωρίζουμε επίσης ότι… κανείς δεν θέλει να δει την Τουρκία στην Ευρώπη, εννοώ τους Ευρωπαίους. Και εδώ οι Τούρκοι εταίροι μας δεν πρέπει να φορούν ροζ γυαλιά».

Η προσπάθεια της Τουρκίας για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει παγώσει εδώ και χρόνια μετά την έναρξη των ενταξιακών συνομιλιών το 2005. Το 2009, η Κύπρος μπλόκαρε έξι από τα 35 κεφάλαια που πρέπει να ολοκληρώσει η Τουρκία ως μέρος των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της στην ΕΕ.

Η Τουρκία επιδιώκει στενότερες σχέσεις με την ΕΕ

Οι αναλυτές πιστεύουν ότι εκτός από το ταξίδι χωρίς βίζα για τους Τούρκους, ο Ερντογάν επιθυμεί στενότερες εμπορικές διευθετήσεις με την ΕΕ, ακόμα κι αν η ένταξη παραμένει μακρινή προοπτική – που συνδέεται με την πρόοδο στη δημοκρατία και άλλα ζητήματα.

Πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν δείξει ελάχιστο ενθουσιασμό για την αναβίωση της διαδικασίας.

«Η Τουρκία θέλει η Ευρωπαϊκή Ένωση να παίξει ρόλο στην οικονομική ανάκαμψη», δήλωσε ο Εβρέν Μπαλτά, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Ozyegin. «Ας αναζωογονήσουμε τις σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ» είναι ένας έμμεσος τρόπος να το πούμε αυτό».