Περιεχόμενα
Το Instagram σύστησε στη νέα γενιά τα φίλτρα. Τους έδειξε το πρόσωπό τους με διαφορετικό τρόπο. Παραμορφωτικό. Σήμερα όμως οι κοπέλες κατά κύριο λόγο, βλέπουν αυτόν τον παραμορφωτικό φακό ως μια δυνητική αλήθεια. Και πάνε εύκολα σε πλαστικούς ζητώντας τους να γίνουν αυτό που λέει το φίλτρο.
Παλιά οι γυναίκες ήθελαν οπίσθια JLo, τώρα θέλουν φίλτρο «Svetlana Busukova».
Το 2019 το Instagram αποφάσισε να καταργήσει όλα τα φίλτρα του που παρέπεμπαν σε πλαστικές επεμβάσεις, καθώς είχε υπάρξει μια έξαρση τότε με φίλτρα όπως το Pillow Face ή το LVbeauty, που ανήκαν στην κατηγορία «Plastic Surgery».
Από κει που μέχρι τα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα οι άνθρωποι πήγαιναν στον πλαστικό και του έδειχναν τη φωτογραφία μιας διάσημης ζητώντας να της μοιάσουν στο πρόσωπο, το στήθος ή τα οπίσθια κτλ, στη δεύτερη δεκαετία αυξάνονταν με γεωμετρική πρόοδο οι περιπτώσεις ανθρώπων –κυρίως νεαρών γυναικών– που έβαζαν κάποιο από τα φίλτρα αυτά στις λήψεις τους και πήγαιναν στον πλαστικό για να του ζητήσουν να τις κάνει έτσι.
Για ένα διάστημα αυτό οδηγούσε σε εμφανώς freak-show αποτελέσματα, αν και κάποιες τα χρησιμοποιούσαν γιατί τα έβλεπαν ως μια avant garde καλλιτεχνική έκφραση, ως ένα μυθικό touch στη φωτογραφία τους. Όταν το Instagram κατήργησε τα φίλτρα, η μόδα αυτή εξελίχθηκε σε άλλα φίλτρα, λιγότερο κραυγαλέα, τα οποία όμως προέβαλαν και προβάλλουν την «τελειοποίηση» της εξωτερικής εμφάνισης.
Αυτή η αναζήτηση της τελειοποίησης φαίνεται δικαιολογημένη σε γυναίκες και άντρες 45-50 ετών και πάνω. Τι γίνεται όμως όταν κορίτσια 20, 19, ακόμα και 17 ετών αποκρυσταλλώνουν μέσα τους μια εικόνα του εαυτού τους αλλοιωμένη απ’ αυτά τα φίλτρα;
Τι συμβαίνει όταν σε ηλικίες που η εξωτερική εμφάνιση δεν έχει σχηματιστεί εξολοκλήρου, νεαρές κοπέλες θεωρούν πως η ομορφιά τους περνάει μόνο μέσα απ’ αυτά τα φίλτρα και εθίζονται σταδιακά στο κυνήγι μιας ψευδούς ομορφιάς; «Στο παρελθόν οι επιρροές προέρχονταν μέσα από τον κινηματογράφο, μετά από την τηλεόραση και τις μουσικές τάσεις που είχαν άμεση σύνδεση με τη μόδα αλλά και μέσα από διαγωνισμούς ομορφιάς», εξηγεί ο Ιάκωβος Γκόγκουα, MD Ιατρός.
Εκτός από τον εθισμό, η εκάστοτε κοπέλα δεσμεύει την εξωτερική της εμφάνιση σε μια συγκεκριμένη εικόνα, η οποία επιτυγχάνεται πολύ δύσκολα μέσω αισθητικών επεμβάσεων. Δεν είναι ψηφιακός κόσμος, για να κάνεις ένα undo και να επιστρέψεις στην προηγούμενη κατάσταση. Δεν είναι πια Instagram να πατήσεις απόρριψη και να δεις με άλλο φίλτρο τον εαυτό σου. Είναι η πραγματική ζωή.
Από τις εικόνες των media, στις ψευδαισθήσεις των social media
Οι γυναίκες, πλέον, κοιτούν τον εαυτό τους περισσότερο μέσα από την οθόνη, που είναι ακόμα πιο παραμορφωτική σε σχέση με τον καθρέφτη. Γενικά, στην ανθρώπινη ιστορία, η αντίληψη του σώματός μας και του προσώπου μας βασίζεται σε τρεις παράγοντες: οικογένεια, φίλοι και media, σύμφωνα με το Τριμερές Μοντέλο Επιρροής του Thompson (Thompson, J. K., Heinberg, L. J., Altabe, M., & Tantleff-Dunn, S. (1999). Exacting beauty: Theory, assessment, and treatment of body image disturbance. American Psychological Association). Στο σήμερα, αυτή η σειρά αλλάζει και τα media έχουν παρέα τα social media.
Η αντίληψη του εαυτού για τις κοπέλες βασίζεται πρωτίστως σε αυτά, ακόμα κι αν οι ακόλουθοί τους είναι άγνωστοι. Η άποψή τους μετράει περισσότερο από την άποψη των φίλων και της οικογένειας. Τα social media επιτείνουν αυτό το internalization, δηλαδή την ενσωμάτωση των κοινωνικών μοτίβων στα πρότυπα ομορφιάς, και το appearance comparison, δηλαδή τη σύγκριση του εαυτού με τους άλλους. Μόνο που τώρα η σύγκριση δεν γίνεται με την αληθινή εμφάνιση μιας κοπέλας, αλλά με τη «φιλτραρισμένη» της. Και εύκολα εγκαθίσταται στο μυαλό και την ψυχή το μόνιμα ανικανοποίητο με την εμφάνιση._
Το όμορφο δεν είναι όμορφο όσο παραμένει «ατελές» στα μάτια τους
Αυτά τα φίλτρα, ωστόσο, έχουν οδηγήσει σε ένα φαινόμενο που πλέον έχει πάρει άλλες διαστάσεις. Τότε, το 2019, ήταν πολλές οι κοπέλες που ήθελαν να γίνουν σαν τις φωτογραφίες που έφτιαχναν στο Snapchat. Από εκεί βγήκε και ο όρος «Snapchat Dysmorphia», με το γιατρό κοσμητικής ιατρικής Tijion Esho να τον καθιερώνει. Οι γυναίκες έπαυαν τότε να θέλουν να μεγαλώσουν το στήθος τους ή να κάνουν ανόρθωση στα οπίσθιά τους. Έβλεπαν το LVbeauty να τους μεγαλώνει τα μάτια και τα βλέφαρα και ήθελαν να γίνουν αυτό.
Έβλεπαν και βλέπουν τις πολύ λεπτές μέσες που συνδυάζονται με τα πολύ μεγάλα οπίσθια (Swami, V., Chamorro-Premuzic, T., Bridges, S., & Furnham, A. (2009). Acceptance of cosmetic surgery: Personality and individual difference predictors. Body Image, 6, 7–13.) και φτάνουν μέχρι και να αφαιρέσουν οστά από τα πλευρά τους για να λεπτύνει η μέση σε ακραίο βαθμό. Ο δρ. Αριστομένης Γιαννόπουλος, πλαστικός χειρούργος, περιγράφει πως «γυναίκες 18-35 έχουν κολλήσει με το κοινωνικό δίκτυο, έρχονται και μου δείχνουν φωτογραφίες με βάση τα φίλτρα του Instagram και μου ζητάνε να γίνουν έτσι».
Η τεχνολογία που γεννάει συναισθήματα ανασφάλειας, είναι κι αυτή που προσφέρει μια εντελώς παραπλανητική εκδοχή. Σε μια έρευνα που έγινε το 2019 στην Αμερική σε κλινικές αισθητικών επεμβάσεων, σύμφωνα με τη Chicago Tribune, όλο και περισσότερες γυναίκες μεταξύ 20 και 30 ετών πήγαιναν σε μηνιαία ή και εβδομαδιαία βάση σε κλινικές για να κάνουν μπότοξ ή άλλες παρεμβάσεις, μη χειρουργικές, που τους εξασφαλίζουν το rejuvenation, δηλαδή έναν «δερματικό παλιμπαιδισμό», αν μας επιτρέπεται ο αδόκιμος όρος. Το 72% των κλινικών ανέφερε αύξηση επισκέψεων από γυναίκες 30 και κάτω.
«Μας έρχονται όλο και περισσότερες γυναίκες για προληπτικούς λόγους», είχε αποκαλύψει ο δρ. Gregory Wiener, πλαστικός χειρούργος. Σε έρευνα του 2018, η πλατφόρμα RealSelf ρώτησε 2.000 άτομα για το αν θα κατέφευγαν σε πλαστικές παρεμβάσεις και η πλειοψηφία των θετικών απαντήσεων προήλθε από γυναίκες 18-34 ετών. Τα στοιχεία του American Academy of Facial Plastic and Reconstructive Surgery δείχνουν πως στις ΗΠΑ το 86% των πλαστικών τις κάνουν γυναίκες.
Μάλιστα, οι γυναίκες στην Αμερική επικεντρώνονται σε αλλαγές στο πρόσωπο, ενώ για τους άντρες η μόνη παρέμβαση αφορά τις τρίχες στην κεφαλή τους που στέκει άγονη μετά από κάποια ηλικία σαν την κορυφή του Μάτερχορν. Τα ίδια ισχύουν για τους millennials που βρίσκονται στο ηλικιακό φάσμα 23-38, οι οποίοι ναι μεν θέλουν να κάνουν κάτι που να είναι προς το φυσικό, αλλά θέλουν και να βγαίνουν τέλειοι στις selfies.
Μια έρευνα του 2016 από τους Brown & Tiggemann (Brown, Z., & Tiggemann, M. (2016). Attractive celebrity and peer images on Instagram: Effect on women’s mood and body image. Body Image, 19, 37–43.) απέδειξε πως στις γυναίκες είναι πολύ μεγαλύτερη η επίδραση εικόνων στα social media από διασημότητες και το φιλικό τους περιβάλλον, και τις οδηγεί συχνά σε κατάθλιψη, υποτίμηση της εμφάνισής τους και άσχημη διάθεση. Κι η άσχημη διάθεση υποκινεί τη διάθεση για αλλαγή, συνήθως άκριτα και με υπερβολές.
* Το παρόν κείμενο είναι ένα απόσπασμα από το άρθρο που δημοσιεύεται στο τεύχος του Nitro που κυκλοφορεί στα περίπτερα
