Πατάτες, τοματόζουμο και μερικές ακόμα «ευφάνταστες» ιδέες είχαν τις τελευταίες εβδομάδες ακτιβιστές από μια βρετανική και μια γερμανική ομάδα ακτιβιστών, που έριξαν βρώσιμη ύλη πάνω σε πίνακες που εκτίθεντο σε γκαλερί στο Λονδίνο και στη Χάγη. Η Τέχνη μπορεί να είναι το πρώτο που σώζουν οι άνθρωποι στον πόλεμο, αλλά σκέφτηκε ποτέ κανείς γιατί οι άνθρωποι δεν αποφασίζουν να σώσουν πρώτα…τους ανθρώπους;
Τις τελευταίες εβδομάδες έχει ξεκινήσει ένα μεγάλο ντιμπέιτ γύρω από το αν είναι ακτιβισμός κάτι τέτοιο ή όχι. Αν οι ακτιβιστές αυτοί είχαν όντως σκοπό να καταστρέψουν αυτά τα έργα, το πιθανότερο είναι να μην υπήρχε ντιμπέιτ. Αλλά οι ίδιοι λένε πως γνωρίζουν καλά ότι οι πίνακες προστατεύονται από γυαλί ή πλεξιγκλάς ή ότι δεν είναι οι αυθεντικοί που εκτίθενται, μιας και συνήθως οι αυθεντικοί βρίσκονται καλά κλεισμένοι σε ειδικό χώρο φύλαξης και συντήρησης.
Η Τέχνη είναι ο πολιτισμός της ανθρωπότητας. Και η ανθρωπότητα έχει δώσει πολλούς αγώνες και έχει μεταφέρει από τον έναν πόλεμο στον άλλον τον πολιτισμό της. Μπορεί αυτός να μπαίνει στο στόχαστρο έτσι εύκολα σε καιρό ειρήνης; Αυτό είναι το ερώτημα που αν απαντηθεί, θα απαντήσει και στο ντιμπέιτ.
Αυτό το ερώτημα θέτουν οι ακτιβιστές: έχουμε ειρήνη; Ναι, με εξαίρεση την Ουκρανία, δεν υπάρχει ένας μεγάλος ανοιχτός πόλεμος. Υπάρχει όμως ένας εχθρός: η υπερθέρμανση του πλανήτη, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η τρύπα του όζοντος, τα ακραία καιρικά φαινόμενα που απαλείφουν τη ζωή απ΄όπου περνάνε. Η κλιματική κρίση συνολικά.
Άρα ο άνθρωπος έχει απέναντι του έναν εχθρό. Όχι όμως αυτούς που αναφέρθηκαν, αλλά τον ίδιο του τον εαυτό, την κωλυσιεργία και την άρνηση να πράξει αυτά που συμφωνούν όλοι πως πρέπει να πράξει.
«Οι άνθρωποι πεθαίνουν της πείνας, κρυώνουν, πεθαίνουν κανονικά. Είμαστε σε μια κλιματική καταστροφή κι εσείς φοβάστε το τοματόζουμο και τον πουρέ πατάτας σε έναν πίνακα. Πότε θα αρχίσετε να ακούτε και να σταματήσετε να λειτουργείτε όπως πάντα;», φώναξε η Mirjam Herrmann όταν έριξε τον χυμό τομάτας σε πίνακα του van Gogh στο Λονδίνο.
Πριν από το Λονδίνο, ήταν η Χάγη. Πριν ήταν πάλι το Λονδίνο. Το Παρίσι. Η Ρώμη. Η Γλασκόβη. Η Φλωρεντία. Το Βατικανό. Σε όλη την Ευρώπη, το 2022 είναι ένα έτος όπου η ρίψη τροφίμων σε πίνακες είναι οριακά να γίνει ολυμπιακό άθλημα. Ο Vincent van Gogh είναι για κάποιον λόγο αυτός που έχει δεχτεί τις περισσότερες επιθέσεις. Αν ήταν ηθοποιός σε σκηνή, θα του πετούσαν τομάτες και άλλα ζαρζαβατικά.
Διόλου τυχαίο κι αυτό. Ο πίνακας του Ηλιοτρόπια, είναι ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους, ένας καθολικός πίνακας. Η καταστροφή του θα ισοδυναμούσε με την καταστροφή της Παναγίας των Παρισίων.
Γιατί λοιπόν την πληρώνει η μόνη αθώα, η Τέχνη;
Η απάντηση έρχεται από το μετά. Ο θόρυβος γύρω από μια επίθεση σε ένα έργο τέχνης, καταλήγει να είναι πολύ μεγαλύτερος από μια άλλη πράξη και παίρνει μεγαλύτερη έκταση. Αν ένας ακτιβιστής βγει στον δρόμο και φωνάξει πως καταστρέφεται ο πλανήτης, θα τον αγνοήσουν όλοι. Όταν όμως επιτίθεται στην Guernica του Πικάσο, τότε ξαφνικά όλοι ανοίγουν το στόμα τους έκπληκτοι και σοκαρισμένοι.
Η Τέχνη είναι ο πιο άμεσος τρόπος να εκφράσεις κάτι δίχως να χρειαστείς τις λέξεις. Η προσπάθεια καταστροφής της Τέχνης είναι ο πιο εύκολος τρόπος να σε προσέξουν.
“What is worth more, art or life? … are you more concerned about the protection of a painting or the protection of our planet and people?”@JustStop_Oil’s activists explain their action pic.twitter.com/mGNZIO6RbK
— Damien Gayle (@damiengayle) October 14, 2022
«Έχει μεγαλύτερη αξία από την τροφή; Από την δικαιοσύνη; Σας απασχολεί περισσότερο η προστασία ενός πίνακα ή η προστασία του πλανήτη και των ανθρώπων;», έλεγε με έντονο ύφος ένας ακτιβιστής σε μια από τις πρόσφατες επιχειρήσεις της Just Stop Oil.
Οι ακτιβιστές που βανδάλισαν πίνακες, συνελήφθησαν. Αυτοί που βανδαλίζουν τον πλανήτη, δεν συλλαμβάνονται. Αυτό είναι το μήνυμα που θέλουν να περάσουν.
Γιατί η Τέχνη είναι ωραία να διασώζεται. Αλλά τι αξία θα έχει όταν δε θα υπάρχει κανείς να την διασώσει;
Στον πίνακα του van Gogh υπήρχε προστατευτικό πλεξιγκλάς που μόνο αυτό ράγισε λίγο. Ο πίνακας έμεινε άθικτος. Επομένως, από τη στιγμή που δεν καταστράφηκε κάτι, τότε ίσως να είναι και μια πολύ έξυπνη μορφή διαδήλωσης και διάδοσης ενός μηνύματος.
Η επίθεση στην Τέχνη ήταν από τις αρχές του 20ου αιώνα μια μορφή πολιτικής πράξης, σάτιρας, θεάτρου. Από τις σουφραζέτες το 1913 μέχρι σήμερα, η Τέχνη καταφέρνει να εκφράζει και να λειτουργεί ως δίαυλος μετάδοσης μηνύματος, ακόμα και μέσα από την καταστροφή της. Αφού είναι Τέχνη να εκφράζεις κάτι που οι λέξεις το αδυνατίζουν, με άλλα μέσα, τότε γιατί να μην είναι Τέχνη και η ρίψη φαγητού σε έναν πίνακα;
Όλα έχουν να κάνουν με το κίνητρο. Κι οι Ναζί τα έργα τέχνης των Εβραίων κατέστρεφαν ταυτόχρονα με τις γενοκτονίες. Και ο ISIS πριν 5-6 χρόνια, όταν καταλάμβανε πόλεις στη Συρία, την πολιτιστική κληρονομιά διέλυε. Άρα ο στόχος μιας πράξης είναι που κάνει την διαφορά ανάμεσα στον ακτιβισμό και την δήθεν επανάσταση.
Στο τέλος, το μείζον δίλημμα είναι ένα: σκοτώνεις ένα έργο τέχνης τώρα ή όλα αυτά που γέννησαν την τέχνη για πάντα; Αν κάποιος θέλει να πιστέψει ότι η καταστροφή της Τέχνης είναι κάτι που θα κινητοποιήσει κάποιους να αλλάξουν, τότε ναι. Όμως η πραγματικότητα δείχνει πως στο άκουσμα της καταστροφής ενός πίνακα, οι άνθρωποι απλώς καταδικάζουν τον θύτη και περισσότερο αποστρέφονται τον ακτιβισμό και επικρίνουν την περιβαλλοντική ευαισθησία, παρά το αντίθετο.
Αν πάντως ζούσε σήμερα ο van Gogh, ίσως και να χειροκροτούσε με τις επιθέσεις στους πίνακες του…
Διαβάστε ακόμη στο intronews.gr:
