Τουρκία: «Χτύπησε» ιστορικό χαμηλό η λίρα – Οικονομία σε κατάρρευση ή τεχνητή κρίση από τον Ερντογάν;

Την επιθετική του τακτική προς το τραπεζικό σύστημα με τα χαμηλά επιτόκια συνεχίζει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και αυτό οδηγεί την οικονομία στην Τουρκία σε βαθιά κρίση. Την Τρίτη η τουρκική λίρα είχε πτώση 15% και έφτασε σε ιστορικό χαμηλό, με τους αναλυτές να επισημαίνουν πως, παρά τις προβλέψεις του ΔΝΤ για αύξηση του ΑΕΠ κατά 9 μονάδες, η Τουρκία εισέρχεται σε μια περίοδο που μπορεί είτε να βυθίσει για τα καλά την οικονομία της είτε να την εκτοξεύσει. Είναι άραγε αυτό μια τεχνητή κρίση που προκαλεί ο Ερντογάν;

Από το 2016 κι έπειτα, η τουρκική λίρα έχει περάσει από τουλάχιστον 4 φάσεις υποτίμησης και η Τουρκία έχει βρεθεί άλλες τόσες σε οικονομική αστάθεια. Γι΄αυτό οι τουρκικές τράπεζες επιτρέπουν στους καταθέτες να διατηρούν τις καταθέσεις τους σε ξένο συνάλλαγμα, με το δολάριο να έχει τη μερίδα του λέοντος και το ευρώ να ακολουθεί. Το 2021 οι τραπεζικές καταθέσεις είναι στο 55% σε δολάρια και ευρώ και το υπόλοιπο σε τουρκική λίρα. Πρόκειται για σχεδόν 260 δισεκατομμύρια δολάρια.

Η χθεσινή πτώση της λίρας που αναμένεται να έχει αλυσιδωτές αντιδράσεις, μπορεί να οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερη αύξηση αυτού του 55% και να εισέλθει το εγχώριο νόμισμα σε έναν φαύλο κύκλο, αφού όσο θα υποτιμάται, τόσο θα μειώνεται το τραπεζικό του αντίκρυσμα. Κι όσο μειώνεται το τραπεζικό του αντίκρυσμα, τόσο θα υποτιμάται. Απέναντι στο δολάριο η τουρκική λίρα έπεσε κατά 12,49 μονάδες και απέναντι στο ευρώ κατά 13,4035. Το 2021 η λίρα έχει υποτιμηθεί συνολικά κατά 40%.

Ο Phoenix Kalen της Societe Generale, αναλύει στο FinancialTimes.com ότι είναι πιθανό αρκετοί καταθέτες να πάρουν τα χρήματα τους από τους τράπεζες στην Τουρκία και να τα μεταφέρουν στο εξωτερικό. Κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί και το 2001 και τότε η κυβέρνηση είχε επιβάλλει capital controls.

Τον Οκτώβριο ο πληθωρισμός ανέβηκε κατά 20%, ενώ η αύξηση των τιμών στα τρόφιμα ήταν της τάξεως του 27%, με τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος να μη μπορούν να αντεπεξέλθουν σε τέτοιες τιμές. Το ίδιο ισχύει και στις εισαγωγές που αφορούν στην ενέργεια και στις πρώτες ύλες. Ο Jason Tuvey της Capital Economics εκτιμά πως ο πληθωρισμός θα πάει στο 25-30% ως το τέλος του έτους. Όσο όμως αυξάνεται ο πληθωρισμός, τόσο θα «χτυπιέται» η λίρα και θα χάνεται η εμπιστοσύνη του καταναλωτή προς το νόμισμα.

Η Τουρκία έρμαιο στα πολιτικά παιχνίδια του Ερντογάν

Ο Ερντογάν είναι της άποψης πως τα υψηλά επιτόκια οδηγούν τον πληθωρισμό σε αύξηση και γι΄αυτό πιέζει την κεντρική τράπεζα (έχει αλλάξει τρεις διευθυντές τα τελευταία 2 χρόνια) να ακολουθήσει μια επιθετική τακτική με χαμηλά επιτόκια, ώστε να τονωθούν οι εξαγωγές, οι επενδύσεις και οι δουλειές. Γι΄αυτό και τον Σεπτέμβριο η κεντρική τράπεζα έριξε τα βασικά επιτόκια από το 19% στο 15%. Οι αναλυτές έχουν διαφορετική άποψη.

Τα εξαντλημένα καθαρά συναλλαγματικά αποθέματα της κεντρικής τράπεζας σημαίνουν ότι η ικανότητά της να παρέμβει για την υπεράσπιση του νομίσματος είναι περιορισμένη. Κατά τη διάρκεια προηγούμενων περιόδων εξασθένησης της λίρας, συμπεριλαμβανομένου του 2018, η Τουρκία ανακοίνωσε τελικά έκτακτες αυξήσεις των επιτοκίων που σταμάτησαν την υποτίμηση και ανέτρεψαν τον πληθωρισμό. Όμως, υπό το φως της επιβολής του Ερντογάν στην κεντρική τράπεζα και των σχεδίων του για περισσότερες μειώσεις επιτοκίων, αυτή η φορά ίσως είναι διαφορετική.

Ο Enver Erkan της Terra Investment, εκτιμά πως η κυβέρνηση επιθυμεί την αποδυνάμωση της λίρας, αλλά δεν μπορεί να προβλεφθεί το μέχρι πού θα την αφήσουν να φτάσει.

Οι τουρκικές τράπεζες βασίζονται αρκετά στον εξωτερικό δανεισμό για να δίνουν δάνεια για σπίτια και σύμφωνα με τον Huseyin Sevinc του Οίκου Finch, διαθέτουν μεγάλη ρευστότητα σε ξένο συνάλλαγμα για να καλύψουν το κλείσιμο της αγοράς για ένα χρόνο περίπου.  Όμως αυτό είναι μια ριψοκίνδυνη τακτική.

Από το 2018, όταν και σημειώθηκε η προηγούμενη μεγάλη υποτίμηση της λίρας, οι μεγάλες εταιρείες στην Τουρκία επανήλθαν σε μια σταθερότητα καλύπτοντας ένα χρέος 74 δισεκατομμυρίων δολαρίων, σύμφωνα με την Barclays, μεταφέροντας όμως το εξωτερικό χρέος προς τον δημόσιο τομέα. Το χρέος της κεντρικής τράπεζας είναι στο 60% (ήταν στο 39% το 2017) κι αυτό σημαίνει πως γίνεται πιο επιζήμιο για το Θησαυροφυλάκιο του κράτους ώστε να αποπληρώσει το χρέος του.

Αυτό που συμβαίνει στην οικονομία, έρχεται σε μια περίοδο προεκλογική, με τον Ερντογάν να ετοιμάζει παροχές και επιδόματα προς τον λαό ώστε να τον ψηφίσουν ξανά για ηγέτη της χώρας. Μετά από 20 χρόνια ηγεμονίας, μοιάζει πιθανότερο από ποτέ να βρισκόμαστε ενώπιον του τέλους του από την Τουρκία…