Κάθε χρόνο στις 25 Μαρτίου τιμούμε και γιορτάζουμε τον ξεσηκωμό των υπόδουλων Ελλήνων κατά του Τούρκου δυνάστη για ελευθερία και αυτοδιάθεση. Εκ των πραγμάτων είναι η πιο σημαντική ημερομηνία στην ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας, ως αφετηρία της εθνικής παλιγγενεσίας.
Τα πρώτα χρόνια πάντως μετά την κήρυξη του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα, δεν έχει καθιερωθεί ουδείς εορτασμός της επετείου, αφού άλλωστε η χώρα δεν έχει κατακτήσει ακόμα την ανεξαρτησία της, και οι πεσόντες του Αγώνα τιμούνταν μόνο στις εκκλησίες με την μνημόνευση των ψυχών τους, όπως και στις καρδιές επιζησάντων γονέων, συζύγων, συγγενών και φίλων.
Η 1η Ιανουαρίου καθιερώθηκε μετά την Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, όταν ψηφίστηκε το πρώτο ελληνικό σύνταγμα, η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, το «Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος», την Πρωτοχρονιά του 1822. Την ίδια στιγμή, η 1η Ιανουαρίου ορίστηκε ως η πρώτη μέρα της ανεξαρτησίας των Ελλήνων από τους Οθωμανούς Τούρκους.
Ο φαναριώτης ποιητής Παναγιώτης Σούτσος ωστόσο πρότεινε το 1834 την καθιέρωση εορτασμού της Ελληνικής Επανάστασης την 25η Μαρτίου, αναφέροντας ότι ήταν η ημέρα γενίκευσης της επανάστασης στην Πελοπόννησο και αναγέννησης της Ελλάδας, σε υπόμνημα το οποίο ο πρωθυπουργός Ιωάννης Κωλέττης υπέβαλε στον Όθωνα ως πρόταση σχεδίου νόμου.
Στις 15 Μαρτίου του 1838 ο Υπουργός Εκκλησιαστικών και Δημόσιας Εκπαίδευσης, Γεώργιος Γλαράκης, εισηγείται το Βασιλικό Διάταγμα 980/ 15(27)-3-1838:
«‘Οθων, ελέω Θεού βασιλεύς της Ελλάδος, επί τη προτάσει της Ημεrέρας επί των Εκκλησιαστικών κ.τ.λ. Γραμματείας, θεωρήσανrες ότι η ημέρα rης 25ης Μαρτίου, λαμπρά καθ’ εαυτήν εις πάντα ‘Έλληνα διά την εν εαυτή τελουμένην εορτήν του Ευαγγελισμού της Υπεραγίας Θεοτόκου, είναι προσέτι λαμπρά και χαρμόσυνος διά την κατ’ αυτήν έναρξιν του υπέρ της ανεξαρrησίας αγώνος τou Ελληνικού Έθνους, καθιερούμεν τηv ημέραν ταύτην εις τo διηνεκές ως ημέραν Εθνικής Εορτής και διατάττομεν τηv διαληφθείσαν Ημετέραν Γραμματείαν να δημοσιεύση και ενεργήση τo παρόν διάταγμα».
Πριν τους εορτασμούς, στις 23 Μαρτίου, είχε αναρτηθεί στην Αθήνα και το περιεχόμενο των εορταστικών εκδηλώσεων, ενώ στις 24 Μαρτίου, κατά την δύση του ηλίου, ρίχτηκαν 21 κανονιοβολισμοί.
Το πρωί, της 25ης Μαρτίου 1838, εψάλη δοξολογία στον, τότε, Μητροπολιτικό Ναό της Αγίας Ειρήνης (στην οδό Αιόλου), στην οποία παραβρέθηκε και ο Όθων ντυμένος με την παραδοσιακή φουστανέλα. Το απόγευμα οργανώθηκε από τον Δήμο χορός στην πλατεία των παλαιών Ανακτόρων στον οποίο συμμετείχαν όλοι οι νέοι της πόλης ανεξάρτητα από την κοινωνική τους τάξη και τους παρακολούθησαν πολλοί από τους Αγωνιστές του 1821. Τη νύχτα ο Δήμαρχος φωταγώγησε με λαδοφάναρα τους κεντρικούς δρόμους και την Ακρόπολη.
Όμως δεν έλλειψαν οι αντιδράσεις για την γιορτή. Οπλαρχηγοί, γέροντες πια και σημαντικές προσωπικότητες της Επανάστασης, διαμαρτυρήθηκαν ότι η καθιέρωση της 25ης Μαρτίου ήταν μία ιστορική αυθαιρεσία. Ουδείς τους έδωσε σημασία πάντως!
«Κατά την τριετή παραμονή μου στην Ελλάδα δεν έτυχε να ζήσω παρόμοιες σκηνές ενθουσιασμού… όπως εκείνη την ημέρα της 25ης Μαρτίου που γιορτάστηκε για πρώτη φορά ως Εθνική Εορτή του Ελληνισμού στην εκκλησία της Αγίας Ειρήνης… δάσος από σημαίες πλαισίωνε την άμαξα του βασιλέα που στις εννέα το πρωί προχωρούσε πανηγυρικά προς την εκκλησία της οδού Αιόλου, ενώ ο λαός ξέσπαγε απ’ όλες τις πλευρές σε ενθουσιώδεις ζητωκραυγές, καθώς έβλεπε το βασιλικό ζεύγος ντυμένο με ελληνικές λαϊκές φορεσιές…» δήλωσε Γερμανός ανταποκριτής στην Ελλάδα που παρακολουθούσε τις εκδηλώσεις.
Για την ιστορία πρέπει να σημειωθεί πως στις 25 Μαρτίου 1840 ομάδα φοιτητών που αντιπολιτεύονταν τον Όθωνα, αρνήθηκαν να εορτάσουν μαζί του. Έτσι, συγκεντρώθηκαν στον Ιερό Ναό της Καπνικαρέως και τέλεσαν χωριστά το μνημόσυνο υπέρ των πεσόντων ηρώων της Ελληνικής Επανάστασης.
Ομοίως, στις 25 Μαρτίου 1841, την ώρα της επίσημης δοξολογίας, η Βαυαρική φρουρά παρέλειψε τους τιμητικούς κανονιοβολισμούς, κάτι που παρέπεμπε προφανώς σε προσβολή. Το 1841, το αντιπολιτευόμενο αντιοθωνικό κλίκα επιθυμεί να εορταστεί η ημέρα, ωστόσο σε κλειστό κύκλο. Δυστυχώς ανάλογες προσπάθειες να καταλήξει η επέτειος σε αντικείμενο κομματικών και τοπικών αντιπαραθέσεων έγιναν το 1846 και το 1847.
Ως το 1875, ο στρατός δεν παρέλαυνε αλλά βρισκόταν παρατεταγμένος από τα ανάκτορα ως την εκκλησία. Από το 1875, πραγματοποιείται η πρώτη παρέλαση του στρατού μπροστά από τα ανάκτορα, ενώ από το 1899, γίνεται και μαθητική παρέλαση. Όλα τα σχολεία, από το 1924, πανελλαδικά συμμετέχουν σε μαθητικές παρελάσεις, όταν πλέον η Ελλάδα αποκτά δημοκρατικό πολίτευμα.
Παρά τις διάφορες ημερομηνίες που έχουν ακουστεί για εθνική επέτειο εδώ και 202 χρόνια και τη διαφωνία διαφόρων ιστορικών, η μέρα μικρή σημασία έχει. Σημασία έχει πως εδώ και δύο αιώνες μετά την Εθνική Παλιγγενεσία το κράτος μας παραμένει ελεύθερο (με εξαίρεση κάμποσα χρόνια συνταγματικής εκτροπής και δικτατορίας) και σκοπός όλων μας πρέπει να είναι να μην αλλάξει αυτό ΠΟΤΕ!
