Εδώ και ενάμιση μήνα η κατάσταση στην Ουκρανία κρέμεται από μία κλωστή. Άλλες μέρες αυτή η κλωστή είναι κοντά στο να σπάσει, άλλες μοιάζει με τη χρυσή κλωστή του Ηρακλή στην ταινία της Disney, που δε μπορούσαν να κόψουν οι Μοίρες. Η Ε.Ε. έχει σταθεί σε αυτή τη συνθήκη αρωγός στην Ουκρανία και χρησιμοποιεί τα δυτικά σύνορα της χώρας για να στείλει στρατό και να τον έχει σε ετοιμότητα. Η Πολωνία είναι μια από τις χώρες που αποτελούν φωλιά στρατευμάτων έτοιμων να επέμβουν σε περίπτωση ρωσικής εισβολής.
Όμως η απόφαση που πήρε το Ανώτατο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο την Τετάρτη, μπορεί να πυροδοτήσει μια κατάσταση που προσπαθούν όλοι να αποφύγουν.
Πολωνία και Ουγγαρία βρίσκονται εδώ και μήνες στα σχοινιά με την Ε.Ε. εξαιτίας της ανυπακοής τους να εναρμονιστούν με τις ηθικές αρχές της Ένωσης σε επίπεδο ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δικαστικής ελευθερίας. Αυτή η κόντρα έφερε την απόφαση του Α.Δ. για να ορίσει πως η Κομισιόν έχει κάθε δικαίωμα να παρακρατήσει χρήματα που θα διατίθεντο στις δύο αυτές χώρες, εφόσον αρνούνται να υπακούσουν. Τα ποσά δεν είναι μικρά. Πρόκειται για δισεκατομμύρια ευρώ, τα οποία χρησιμοποιούνται και για τη διατήρηση της ηρεμίας στα ανατολικά σύνορα της Ε.Ε.
Το timing αυτής της απόφασης δε θα μπορούσε να είναι πιο επικίνδυνο, αφού η Ουγγαρία έχει σε λίγες εβδομάδες εθνικές εκλογές, με τον Orban να μην είναι στην καλύτερη φάση αποδοχής, αλλά να του δίνεται η ευκαιρία με αυτή την απόφαση να ενισχύσει το εθνικιστικό του παραλήρημα. Παράλληλα, η κατάσταση στην Ουκρανία κάνει την Πολωνία ένα προπύργιο ελέγχου. Πώς θα αντιδράσουν οι Πολωνοί; Το ιστορικό τους δεν είναι και το καλύτερο.
Ο νόμος που πέρασε το Ανώτατο Δικαστήριο της Ε.Ε. προσφέρει στην Κομισιόν έναν μηχανισμό να παγώνει τα κεφάλαια που θα διοχετεύει στις χώρες-μέλη εφόσον κρίνει ότι υπάρχουν κάποια προαπαιτούμενα που δεν πληρούνται, με την δικαστική ανεξαρτησία και την διαφάνεια στις επενδύσεις να αποτελούν την προτεραιότητα. Αυτός ο νόμος δεν εφαρμόζεται αυτόματα, αλλά θα πρέπει να ψηφιστεί από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. για να τεθεί σε εφαρμογή, αφού πρώτα η Ursula von der Leyen ενημερώσει το κράτος που θα τιμωρηθεί και προωθήσει το ψήφισμα στο κοινοβούλιο. Εκεί θα χρειαστεί το 55% των χωρών, δηλαδή το 65% του πληθυσμού της Ε.Ε. για να ψηφιστεί το πάγωμα.
Polexit: Νέα επίθεση του Πολωνού πρωθυπουργού στην Ευρώπη – Σε τεντωμένο σχοινί οι σχέσεις τους
Η Ε.Ε. θέλει να περάσει ένα μήνυμα
Η Πολωνία αποτελεί τον μεγαλύτερο παραλήπτη χρημάτων από την Ε.Ε. και σίγουρα μια τέτοια προοπτική την βάζει σε αναμμένα κάρβουνα. Από το 2014 ως το 2020 η Πολωνία πήρε συνολικά 104 δισεκατομμύρια ευρώ σε χρηματοδότηση από την Ε.Ε. Μαζί με την Ουγγαρία, που έλαβε 40 δισ. ευρώ, αντέδρασαν στην απόφαση του Δικαστηρίου κάνοντας λόγο για κατάρρευση των αρχών της Ένωσης και για αβεβαιότητα. Και οι δύο προορίζεται να πάρουν ακόμα περισσότερα στην ερχόμενη πενταετία, ως το 2027.
«Η δύναμη της Ε.Ε. είναι όπου βρίσκονται τα χρήματα. Και η σύνδεση τους με έναν νόμο που ορίζει τις προϋποθέσεις των κεφαλαίων της Ένωσης, είναι ένας ξεκάθαρος τρόπος να εξασφαλίσει η Ένωση ότι δεν στέλνει τα λεφτά της σε χώρες που προωθούν τα παρακλάδια του δικαίου και υποσκάπτουν τη δημοκρατία, γιατί έτσι θα φανεί ότι η Ευρώπη στηρίζει τέτοιες πολιτικές», εξηγεί η πολιτική αναλύτρια Sophie Pornschlegel από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πολιτικής.
Ήδη η Κομισιόν έχει παγώσει την πρόσβαση και στις δύο χώρες για τα ειδικά πακέτα στήριξης σε κράτη σχετικά με την μετά-Covid εποχή, που αφορούν τη διαφθορά και τη δικαστική αυτονομία.
Περισσότερο από την Πολωνία, η Ε.Ε. θέλει να δείξει τα δόντια της στον Orban και στην ουσία να του τελειώσει την καριέρα ως πρωθυπουργού της Ουγγαρίας. Στις 3 Απριλίου, όταν θα γίνουν οι εκλογές, αν η Ε.Ε. έχει ανακοινώσει παύση χρηματοδότησης, αυτό θα έχει μεγάλο αντίκτυπο στην εικόνα και την ψηφοθηρική ισχύ του Orban, σε μια περίοδο που οι Ούγγροι επιθυμούν περισσότερο από ποτέ να βρίσκονται στην Ένωση και δείχνουν την κατανόηση πως μέσω της Ένωσης μπορεί να υπάρξει πρόοδος.
«Έχει υπάρξει μεγαλύτερη γνώση της διαφθοράς σε μεγάλη κλίμακα και έχει γίνει κοστοβόρο για την Ευρώπη το να αγνοεί αυτή την κατάσταση. Είναι εύκολη επιλογή για να ξεκινήσει η Κομισιόν με την Ουγγαρία και να δείξει ξεκάθαρα ότι δεν θα το ανεχτεί», εξηγεί ο Laurent Pech, καθηγητής Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας στο Middlesex University του Λονδίνου, στους New York Times.
«Έχουν εξαπολύσει έναν ιερό πόλεμο, έναν νόμο-τζιχάντ. Και οι λέξεις φίλοι μου, σπάνια βοηθούν μπροστά στους τζιχάντ. Πρέπει να δείξουμε δύναμη. Ας ξεκινήσει η Reconquista (αναφορά σε έναν όρο των Ισπανών και Πορτογάλων αποικιστών για επανάκτηση περιοχών)», δήλωσε το Σάββατο σε μια ομιλία του ο Orban.
Ευρωπαϊκή Ένωση σε κρίση: Το Polexit και ο σκανδαλώδης χρηματισμός της Τουρκίας από 2 τράπεζες
Το παραθυράκι του μηχανισμού
Από το 2004 που η Ουγγαρία μπήκε στην Ε.Ε., έχει αποτελέσει ένα από τα προνομιούχα κράτη της. Όμως από το 2010, όταν και ανήλθε ο Orban ξανά στην εξουσία, τα πακέτα στήριξης έχουν χρησιμοποιηθεί για να στήσει ο Orban ένα μη φιλελεύθερο κράτος, όπως το έχει δηλώσει ο ίδιος περήφανα.
Η Πολωνία από τη μεριά της δεν είναι τόσο απλή υπόθεση. Έχει το επιχείρημα ότι μπορεί να μην επιτρέψει σε ξένα στρατεύματα να μπαίνουν στα εδάφη της, έχει και το ρίσκο της ρωσικής επιθετικότητας, οπότε στην περίπτωση της μπορεί να μην εφαρμοστεί με τη μέγιστη αυστηρότητα ο νόμος.
Σύμφωνα πάντως με τον Daniel Freund, μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το Πράσινο Κόμμα της Γερμανίας, θα χρειαστούν μήνες μέχρι να τεθούν σε εφαρμογή αυτές οι αποφάσεις και σίγουρα όχι πριν τις εκλογές στην Ουγγαρία.
Αξίζει πάντως μια διευκρίνιση. Αυτή η απόφαση του Δικαστηρίου έχει ένα πολύ αυστηρό πλαίσιο που αφορά μόνο σε περιπτώσεις που θεωρηθεί ότι τίθενται σε κίνδυνο τα χρήματα των Ευρωπαίων φορολογούμενων. Γι΄αυτό και η Πολωνία βρίσκεται σε ευνοϊκότερη θέση, καθώς το μεγάλο πρόβλημα εκεί, εκτός της δικαστικής ανεξαρτησίας, είναι τα δικαιώματα της LGBTQ κοινότητας.
Εκτός από Ουγγαρία και Πολωνία, σε δύσκολη θέση βρίσκονται και η Ρουμανία με τη Βουλγαρία για ζητήματα διαφθοράς.
* Με πληροφορίες από Politico.eu και New York Times
