Πριν λίγο καιρό, στο 8th Economist Sustainability Summit που πραγματοποιήθηκε στο Καβούρι, ο Νομπελίστας και καθηγητής Οικονομικών στο MIT, Ντάρον Ατσέμογλου, τόνισε την ανάγκη η Ελλάδα να επενδύσει στη δημιουργία νέων τομέων και να μειώσει την εξάρτησή της από τον τουρισμό. Ο Ατσέμογλου επεσήμανε ότι η ποικιλόμορφη οικονομία είναι κρίσιμη για τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξη μιας χώρας, υπογραμμίζοντας τη σημασία της διαφοροποίησης ώστε η ελληνική οικονομία να γίνει πιο ανθεκτική σε εξωτερικούς παράγοντες και μελλοντικές κρίσεις.
Οι δηλώσεις του αναδεικνύουν την ανάγκη να αναπτυχθούν νέοι κλάδοι που θα συμβάλουν στη δημιουργία μιας πιο σταθερής και βιώσιμης οικονομικής βάσης για τη χώρα.
Οι δηλώσεις του Ντάρον Ατσέμογλου τράβηξαν την προσοχή, αλλά οι παρατηρήσεις του δεν ήταν κάτι καινούριο. Η εξάρτηση της Ελλάδας από τον τουρισμό είναι καλά τεκμηριωμένη και διαρκεί εδώ και χρόνια. Ο τουριστικός κλάδος συμβάλλει άμεσα και έμμεσα περίπου στο 25% του ΑΕΠ, κάτι που τον καθιστά έναν από τους σημαντικότερους οικονομικούς τομείς της χώρας.
Ωστόσο, αυτή η εξάρτηση από έναν μόνο κλάδο ενέχει κινδύνους, ειδικά αν ληφθεί υπόψη η ευάλωτη φύση της τουριστικής βιομηχανίας. Ο τουρισμός επηρεάζεται από εξωγενείς παράγοντες όπως η οικονομική ύφεση στις βασικές αγορές, οι γεωπολιτικές εντάσεις, ακόμη και οι αλλαγές στις προτιμήσεις των ταξιδιωτών. Αυτό σημαίνει ότι σε περίπτωση μελλοντικών κρίσεων, η ελληνική οικονομία μπορεί να βρεθεί εκτεθειμένη σε σοβαρούς κινδύνους, αν δεν αναπτύξει και άλλους παραγωγικούς τομείς για να ενισχύσει τη σταθερότητά της.
H συνεισφορά του τουρισμού στο εγχώριο ΑΕΠ
Το 2023 ήταν μια χρονιά-ορόσημο για τον ελληνικό τουρισμό, καταγράφοντας ιστορικά υψηλά επίπεδα εσόδων. Η άμεση συνεισφορά του κλάδου στην ελληνική οικονομία ανήλθε στα 28,5 δισ. ευρώ, αντιστοιχώντας στο 13% του ΑΕΠ της χώρας. Αυτό περιλαμβάνει έσοδα από τον εισερχόμενο τουρισμό, την κρουαζιέρα, τις αεροπορικές και ακτοπλοϊκές εταιρείες, τον εγχώριο τουρισμό και τις επενδύσεις στον τομέα.
Για σύγκριση, το 2022, τα έσοδα ανήλθαν στα 23,9 δισ. ευρώ (11,6% του ΑΕΠ), ενώ το 2019, πριν από την πανδημία, ήταν 23,1 δισ. ευρώ. Η σημαντική αύξηση το 2023 δείχνει τη δυναμική ανάκαμψη του κλάδου μετά τις δυσκολίες της πανδημίας.
Σύμφωνα με μελέτη του ΙΝΣΕΤΕ, αν ληφθούν υπόψη και οι έμμεσες συνεισφορές του τουρισμού μέσω των πολλαπλασιαστικών επιδράσεων στην οικονομία, η συνολική συνεισφορά του κλάδου εκτιμάται μεταξύ 28,5% και 34,3% του ΑΕΠ. Αυτό υπογραμμίζει τη βαθιά εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από τον τουρισμό, αναδεικνύοντας παράλληλα την ανάγκη για μεγαλύτερη οικονομική διαφοροποίηση
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ), το 2023 οι εισπράξεις από τον εισερχόμενο τουρισμό ανήλθαν στα 19,8 δισ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 12,2% σε σχέση με το 2019 (17,7 δισ. ευρώ) και 14,9% σε σχέση με το 2022 (17,3 δισ. ευρώ). Αν συμπεριληφθούν και τα έσοδα από την κρουαζιέρα, το συνολικό ποσό έφτασε τα 20,7 δισ. ευρώ, αυξημένο κατά 13,8% έναντι του 2019 (18,2 δισ. ευρώ) και 17,0% σε σχέση με το 2022 (17,7 δισ. ευρώ).
Οι αφίξεις από τον εισερχόμενο τουρισμό έφτασαν τα 32,7 εκατομμύρια το 2023, αυξημένες κατά 4,4% σε σύγκριση με το 2019 (31,3 εκατομμύρια) και κατά 17,6% σε σχέση με το 2022 (27,8 εκατομμύρια). Με την προσθήκη των αφίξεων από την κρουαζιέρα, ο συνολικός αριθμός ανήλθε στα 36,1 εκατομμύρια το 2023, παρουσιάζοντας αύξηση 6,1% σε σύγκριση με το 2019 (34 εκατομμύρια) και 20,8% σε σχέση με το 2022 (29,9 εκατομμύρια).
Αξίζει να σημειωθεί ότι το 82,7% των συνολικών εισπράξεων από τον τουρισμό προέρχεται από τον εισερχόμενο τουρισμό, καθιστώντας τον κλάδο αυτόν έναν κατεξοχήν εξαγωγικό τομέα για την ελληνική οικονομία.
Παράλληλα, σε ορισμένες περιοχές της χώρας, η εξάρτηση από τον τουρισμό ξεπερνά το 90%, καθιστώντας τις περιοχές αυτές ιδιαίτερα ευάλωτες σε εξωγενείς παράγοντες, όπως η ύφεση στις βασικές αγορές που τροφοδοτούν τον ελληνικό τουρισμό. Αυτή η έντονη εξάρτηση υπογραμμίζει την ανάγκη για στρατηγική διαφοροποίηση, ώστε να μειωθεί η ευαλωτότητα της οικονομίας σε εξωτερικούς κινδύνους.
9 στους 10 τουρίστες των νησιών είναι ξένοι
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat για το 2023, παρατηρείται έντονη εξάρτηση από τον εισερχόμενο τουρισμό σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Στην Αττική, οι συνολικές διανυκτερεύσεις ανήλθαν στα 12,4 εκατομμύρια, που αντιστοιχούν στο 8,4% των διανυκτερεύσεων της χώρας. Οι ξένοι τουρίστες συνέβαλαν στο 74,6% των διανυκτερεύσεων της πρωτεύουσας. Στο βόρειο Αιγαίο, οι συνολικές διανυκτερεύσεις ήταν 2,8 εκατομμύρια, με το 73,3% να προέρχεται από ξένους, αν και η περιοχή αντιπροσωπεύει μόνο το 1,9% του συνόλου των διανυκτερεύσεων της χώρας.
Η εξάρτηση είναι ακόμα μεγαλύτερη σε περιοχές όπως το Νότιο Αιγαίο, οι Κυκλάδες, τα νησιά του Ιονίου και η Κρήτη. Στο Νότιο Αιγαίο, καταγράφηκαν 38,4 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις (26,1% του συνόλου της χώρας), εκ των οποίων το 92% προέρχεται από ξένους τουρίστες. Εννέα στους δέκα τουρίστες στα νησιά του Νοτίου Αιγαίου ήταν ξένοι.
Στην Κρήτη, από τις 34,3 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις (23,3% του συνόλου), το 94,6% προέρχεται από ξένους τουρίστες, ενώ και στα νησιά του Ιονίου, όπου πραγματοποιήθηκαν 19,8 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις (13,4% του συνόλου), οι ξένοι τουρίστες αποτελούσαν το 93,6%.
Ακόμη και στις πιο αδύναμες περιφέρειες της χώρας, όπως η Ανατολική Μακεδονία-Θράκη, η Ήπειρος και η Θεσσαλία, η εξάρτηση από τους ξένους τουρίστες παραμένει σημαντική. Στη Θεσσαλία, η οποία αντιπροσωπεύει μόλις το 2,8% των διανυκτερεύσεων της χώρας, το 58,9% των διανυκτερεύσεων αφορά ξένους τουρίστες.
Στην Ήπειρο, που συνεισφέρει το 2% των συνολικών διανυκτερεύσεων, το 54,6% προέρχεται από ξένους. Στη Δυτική Ελλάδα, το 51,5% των διανυκτερεύσεων το 2023 ήταν από ξένους τουρίστες, ενώ η περιοχή κατέγραψε συνολικά 2,4 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις (1,6% του συνόλου). Στην Ανατολική Μακεδονία-Θράκη, η οποία εισφέρει το 2,6% των διανυκτερεύσεων, οι ξένοι τουρίστες ήταν υπεύθυνοι για το 73% των διανυκτερεύσεων.
Στις περιφέρειες της Δυτικής Μακεδονίας και της Στερεάς Ελλάδας, η παρουσία των ξένων τουριστών είναι λιγότερο έντονη. Στη Στερεά Ελλάδα, από τα 3 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις το 2023 (2% του συνόλου), το 40,3% προήλθε από ξένους τουρίστες. Στη Δυτική Μακεδονία, που συνεισφέρει μόλις το 0,2% του συνόλου, οι ξένοι ήταν υπεύθυνοι για το 14,3% των διανυκτερεύσεων.
Η ανάλυση αυτή αναδεικνύει την έντονη εξάρτηση των περισσότερων περιοχών της Ελλάδας από τον εισερχόμενο τουρισμό, κάτι που, ενώ ενισχύει την οικονομία, τις καθιστά ευάλωτες σε εξωτερικούς παράγοντες, όπως οι αλλαγές στη ζήτηση από τις διεθνείς αγορές.
*Photo Credit: Shutterstock
