Περιεχόμενα
Την ώρα που φαινομενικά καταλαγιάζει ο ντόρος έπειτα από τη σύλληψη του διαβόητου πλέον Don Leon, μετά τα, κατά την ΕΛ.ΑΣ., αλλεπάλληλα χτυπήματα σε ATM σε Αττική και επαρχία, εξακολουθεί να υποβόσκει η κουβέντα για την επίδραση που έχει η trap μουσική. Πολύ περισσότερο όμως φαίνεται ν’ απασχολεί η πιθανή σχέση της με τις εξάρσεις βίας, τη ροπή προς την παραβατικότητα.
Σαφώς και ο Don Leon δεν είναι το μοναδικό πρόσωπο εκείνης της μουσικής σκηνής που έχει απασχολήσει τις Αρχές. Μόλις τους τελευταίους 24 μήνες, τα «κρούσματα» που προκύπτουν από… καλλιτέχνες που πρώτα ζουν και μετά γράφουν είναι αρκετά. Παράλληλα όμως, η συμπεριφορά των νέων και η ροπή τους προς τα βίαια ξεσπάσματα, προκαλεί εύλογα ερωτηματικά. Έχει ευθύνη η trap μουσική για όλα όσα συμβαίνουν; Μήπως η trap ανθεί επειδή υπάρχουν κενά που ευνοούν την ανάπτυξή της;
Για όλα αυτά τα ερωτήματα, η διδάκτωρ Ψυχολογίας, ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια αλλά και γλωσσολόγος, Θεοδώρα Παπαδοπούλου Χαμουζά, επιδιώκει να δώσει τις απαντήσεις στο intronews.gr.
Trap ο… καθρέφτης
Το… πρόσφορο περιβόλι που επιτρέπει την άνθηση της trap είναι η ίδια η κατάσταση της κοινωνίας, σύμφωνα με την δρ. Παπαδοπούλου Χουμουζά, η οποία περιγράφει αρχικά την εικόνα που αντικατοπτρίζουν οι στίχοι του συγκεκριμένου είδους μουσικής:
«Αρχικά πρέπει να δούμε τι προβάλλει η trap μουσική. Ως μουσική έχει άμεση επίδραση στη συμπεριφορά των νέων. Πρόκειται για έναν καθρέφτη που δείχνει όλη την ασχήμια της κοινωνίας μας. Δεν είναι κάτι που ήρθε για ν’ αλλάξει μία κατάσταση η οποία ήταν καλή. Είναι καθρέφτης που δείχνει την ωμή πραγματικότητα», σημείωσε για να απαριθμήσει στη συνέχεια χαρακτηριστικά γνωρίσματα που απορρέουν από αυτό το είδος: «Εκφράζει αρχικά τον μισογυνισμό. Βλέπουμε την αύξηση στις γυναικοκτονίες. Υπάρχει η απαξίωση συγκεκριμένων πληθυσμιακών ομάδων όπως είναι οι φτωχοί. Μας δείχνει ουσιαστικά ένα πολύ σαθρό αξιακό σύστημα το οποίο επικρατεί. Μας λέει πως με το χρήμα μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις. Ο γρήγορος πλουτισμός. Διακρίνεται επίσης το “μη όριο”. Η επίδειξη ισχύος».
Έπειτα από τη συγκεκριμένη εισαγωγή, η δρ. Παπαδοπούλου Χουμουζά διακρίνει τον επικείμενο κίνδυνο που μπορεί να επιφέρει στις νέες γενιές: «Ο κίνδυνος από την trap μουσική είναι πολύ μεγάλος μέσω των ταυτίσεων. Το νέο παιδί, επειδή αυτά (σ.σ. τα «ατυχή» που απαριθμούνται παραπάνω) υπάρχουν μέσα στο συνειδητό και το ασυνείδητό του, ταυτίζεται με αυτά τα πρότυπα και την trap μουσική. Την κάνει κομμάτι του. Γίνεται ένα. Οι πράξεις του και οι συμπεριφορές του έρχονται σε πλήρη εναρμόνιση με αυτά που προβάλλει και πρεσβεύει αυτό το είδος της μουσικής».
Κάθε πέρυσι και καλύτερα
Στην ερώτηση αν όλα όσα περιγράφει γίνονταν παλαιότερα, αν αποτελεί κάποιο είδος “εφηβικής επανάστασης”, όπως συνέβαινε με άλλα είδη μουσικής τις προηγούμενες δεκαετίες, η δρ. Παπαδοπούλου Χουμουζά διαφωνεί. Και εντοπίζει κενό στην ανατροφή των νέων που αδυνατίζει τις άμυνές τους, ενώ εκτιμά πως το ίδιο έχουν αδυνατίσει τα υγιή πρότυπα:
«Έχουν αρχίσει σιγά σιγά με τον καιρό και χάνονται τα πρότυπα. Η ανάγκη των προτύπων είναι πολύ μεγάλη. Έχουμε αρχίσει τα περίεργα να τα κανονικοποιούμε. Πλέον θεωρείται φυσιολογικό να ακούμε για το ένα περιστατικό βίας μετά το άλλο. Για τη μία γυναικοκτονία μετά την άλλη. Πλέον θεωρείται κάτι το οποίο γίνεται, συμβαίνει. Το ίδιο γίνεται και με τη μουσική. Παλαιότερα υπήρχε αυτό το σοκ μπροστά σε αυτές τις εικόνες. Καταλαβαίναμε με αυτόν τον τρόπο το πόσο άσχημη είναι μία βίαιη ενέργεια».
Συνεχίζει δε, ακτινογραφώντας τον ψυχισμό των νέων σήμερα, σε σχέση με το παρελθόν: «Ο ψυχισμός επηρεαζόταν πάντα. Όσο πιο ευαίσθητος είναι ο ψυχισμός, τόσο πιο εύκολα καταφτάνουν αυτές οι επιρροές και εγκαθιδρύονται μέσα σε αυτόν, κυρίως του νέου ανθρώπου. Η διαφορά σε σχέση με το παρελθόν είναι ότι υπάρχει μία πολύ μεγαλύτερη ευαλωτότητα. Έχουμε ένα πολύ ασθενές ψυχικό “σώμα”. Τα παιδιά δεν έχουν βάσεις, δεν έχουν γερά θεμέλια –κάτι το οποίο είναι μία πολύ μεγάλη κουβέντα και αφορά φερειπείν την κατάλυση των προτύπων, τις σχέσεις μέσα στην οικογένεια κ.α.-, οπότε πολύ εύκολα έρχονται σαθρά πρότυπα και εγκαθιδρύονται. Έπειτα τα μηνύματα περνάνε εξίσου εύκολα. Η βία, η ευκολία, αυτός ο πρωτογονισμός που διακρίνει την trap μουσική».
Ο πρωτογονισμός και η επαπειλούμενη ψυχική νόσος
Σαφώς δεν εκτίθεται μόνο ψυχισμός των ακροατών του συγκεκριμένου είδους μουσικής. Από τη στιγμή που ο ένας μετά τον άλλο οι τράπερ καταλήγουν σιδηροδέσμιοι, εύλογο είναι το ερώτημα για το αν είναι και οι ίδιοι… θύματα:
«Φυσικά και είναι θύματα», απαντά η δρ. Παπαδοπούλου Χαμουζά και συνεχίζει: «Αρχικά ο άνθρωπος γεννιέται με μία “καλή” κατεύθυνση, προσανατολισμό. Δεν υπάρχει κακός άνθρωπος. Οι άνθρωποι που το κάνουν αυτό επάγγελμα και το προβάλλουν, είναι ψυχές πάρα πολύ πονεμένες οι ίδιοι. Οι ίδιοι πρέπει να έχουν δεχτεί βία. Για να αλλάξουν θέση και να προσπαθήσουν, αφού δεν την αντέχουν, να τη διαχειριστούν καταφεύγουν μέσα σε αυτό το είδος της μουσικής με τα γνωρίσματά της.
Είναι αγριεμένες ψυχές. Για να φτάσει ένας άνθρωπος σε αυτό τον πρωτογονισμό και να μην μπορεί να δει ούτε τον εαυτό του, ούτε τον απέναντί του, να έχει μία πλήρη απαξίωση των πάντων και να ζει στο μηδέν, είναι ένας πονεμένος άνθρωπος. Για να μην χαρακτηρίσω και να μην χρησιμοποιήσω τον όρο, ότι αρχίζει και νοσεί ψυχικά. Αυτό καταλαβαίνουμε, εκτός βέβαια αν θεωρήσουμε πως προβάλλουν κάτι το οποίο δεν πρεσβεύουν».
Επιστρατεύοντας την ιδιότητα της γλωσσολόγου εντοπίζει την επίδραση της trap: «Ο κατακερματισμός (σ.σ. λέξεων, μελωδιών, ηχητικών κ.α.) που διακρίνει την trap μουσική, δείχνει αυτή την αποδόμηση του ψυχισμού. Αυτή ακριβώς η επιρροή είναι που απειλεί τους ακροατές, που θα οδηγήσει στην αποδόμηση του δικού τους ψυχισμού και μοιραία στον κατακερματισμό του και εν τέλει στη νόσο».
«Δείτε την trap μουσική τι δείχνει: Δεν αντέχω να είμαι φτωχός, δεν αντέχω να προσπαθήσω, δεν πιστεύω σε μένα ότι μπορώ να κάτσω και παλέψω να καταφέρω να φτάσω στους στόχους μου. Πρέπει να γίνουν όλα εύκολα. Να κλέψω, να μπω φυλακή, να στιγματιστώ, αρκεί να πάρω αυτό που νομίζω ότι δεν μπορώ να πάρω με άλλον τρόπο. Αυτή η “ευκολία” δείχνει αδυναμία χαρακτήρα και ψυχισμού».
Δρ. Θεοδώρα Παπαδοπούλου Χαμουζά
Πως είναι δυνατόν να υπάρχουν γυναίκες fan της trap;
Ο μισογυνισμός που αποπέμπει τόσο η εικόνα όσο και ο στίχος του εν λόγω μουσικού είδους, είναι τόσο ευδιάκριτος που είναι απορίας άξιο πως υπάρχουν γυναίκες οι οποίες αποτελούν fan της εν λόγω σκηνής. Η δρ. Παπαδοπούλου Χαμουζά πάντως δεν εκπλήσσεται καθόλου:
«Αυτή είναι η αποτύπωση της κοινωνικής σχάσης. Από τη μία έχουμε τη γυναίκα να σκίζει τα ιμάτιά της για τα δικαιώματά της και την προστασία της απέναντι στην ενδοοικογενειακή βία και από την άλλη έχουμε τη γυναίκα και κυρίως την έφηβη η οποία αρέσκεται στο να είναι ένα αντικείμενο σε ένα κακοποιητικό περιβάλλον, που απλά την χρησιμοποιεί. Η σχάση αυτή είναι η αποτύπωση της ασθένειας της κοινωνίας μας».
Έπειτα αναλύει: «Η γυναίκα ζει την περίοδο της μεγαλύτερης θυματοποίησής της. Η γυναίκα δεν έχει ταυτότητα. Στη φύση της γυναίκας υπάρχει η τάση να είναι επιθυμητή. Το θέμα είναι πως σμιλεύουμε τη γυναίκα για να είναι επιθυμητή. Εν προκειμένω της λέμε πως “για να γίνεις επιθυμητή πρέπει να γίνεις μία… σλατίνα”. Χωρίς προσωπικότητα, όπως έχει επιθυμήσει ένας τράπερ, ένας τύπος που θέλει να τη βγάλει σα “γλάστρα” και να την περιφέρει».
Στη συνέχεια διερωτάται ρητορικά: «Αυτό είναι ένα πολύ σοβαρό ζήτημα για το σύνολο της κοινωνίας. Τι ζητάμε από το εκάστοτε κορίτσι; Τους λέμε φερειπείν “μη γίνεις μία τέτοια”. Ποιο είναι το τίμημα όμως; Το τίμημα είναι ο χλευασμός, είναι το μπούλινγκ, είναι η απομόνωση, η αποξένωση και το κοινωνικό έλλειμμα. Πρέπει να έχει πολύ ισχυρό ψυχισμό για να αντέξει αυτό που θα δεχτεί αν τολμήσει να διαφοροποιηθεί. Όλοι μας θέλουμε την αποδοχή. Πρέπει ν’ ανήκουμε κάπου. Μοιραία το κορίτσι εκπαιδεύεται. Μετά όμως, πώς μπορούμε να της πούμε “μίλα για τον κακοποιητικό π.χ. σύντροφο”; Ζητάμε πράγματα τα οποία είναι αντιφατικά».
Είναι ο αποκλεισμός-απαγόρευση η σωτηρία;
Μοιραία η συζήτηση στράφηκε στο τι πρέπει να γίνει για να αποφευχθούν τέτοιες ατραποί. Στο μυαλό ήρθε απευθείας και ασυναίσθητα ο αποκλεισμός, η απαγόρευση. Η ψυχολόγος όμως είχε διαφορετική άποψη:
«Αν θέλουμε να δούμε τι μπορεί να γίνει κι αν υπάρχει σωτηρία και αν μπορούμε να πούμε ότι οι νέοι θα βγουν από αυτή την παγίδα –διότι για μένα ως και γλωσσολόγου οι λέξεις έχουν μεγάλη σημασία, το trap θα μπορούσε να είναι μία “παγίδα”- είναι να βρούμε τον τρόπο να οδηγήσουμε τους νέους ώστε να βρουν την ταυτότητά τους. Να τους δώσουμε τα εργαλεία να ψαχτούν και να δομήσουν προσωπικότητα. Αν έχεις δική σου προσωπικότητα, μπορείς να είναι επιλεκτικός στην τροφή που σου δίνουν. Ή θα την φας ή θα την φτύσεις.
Το παιδί από πολύ μικρή ηλικία πρέπει να πάρει τα ψυχικά θεμέλια έτσι ώστε να μπορεί να κάνει τις επιλογές του. Βεβαίως θα υπάρχει πάντα η trap μουσική και πολύ χειρότερα είδη στο μέλλον. Το θέμα είναι ποιο ευάλωτο παιδί θα αφεθεί στις ταυτίσεις. Τα παιδιά φέρονται όπως προβάλλει και επιτάσσει αυτό το είδος μουσικής, από τη στιγμή που από νωρίς δεν υπάρχουν ήρωες, δεν υπάρχουν πρότυπα, είναι όλα “μηδέν”».
«Τους δώσαμε “πυρηνικά όπλα” για να καταστραφούν»
Το επόμενο σημείο στη συζήτηση έρχεται βεβαίως από το αστυνομικό ρεπορτάζ και τη ραγδαία αύξηση των φαινομένων βίας στις ηλικίες από 13 έως 17. Η δρ. Παπαδοπούλου Χουμουζά «βλέπει» τέτοια κινητικότητα από πιο νωρίς: «Βλέπουμε παιδιά σε ηλικίας 7, 8 και 9 ετών, τα οποία ψυχικά δεν συνάδουν με την ηλικία τους. Μία παιδική ψυχή δεν μπορεί να είναι βίαιη. Αυτό είναι σφαλιάρα για την κοινωνία. Δεν μπορούμε να βλέπουμε τέτοιες ηλικίες παιδιών να μην έχουν ενσυναίσθηση. Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών είναι μεγαλύτερη από τη νοητική ευφυΐα σε αυτές τις ηλικίες.
Σιγά σιγά έχουμε δώσει τα πυρηνικά όπλα στα παιδιά για να καταστραφούν. Επιτρέπουμε ως κοινωνία να χάσουν τη φύση τους. Δεν διδάσκεται πια η συναισθηματική νοημοσύνη. Λειτουργούμε για να βγάζουμε μόνο ανταγωνιστικά παιδιά, ο σκοπός να αγιάζει τα μέσα. Έχουν κάνει τεράστια ζημιά τα ηλεκτρονικά μέσα, τα παιχνίδια. Τα παιδιά διδάσκονται από τα παιχνίδια τα οποία είναι τόσο βίαια πια που έχουν εισχωρήσει σε βαθμό που καταλαμβάνουν τη θέση της κανονικότητας. Πρέπει να δούμε ποιοι είναι οι “δάσκαλοι” των παιδιών μας».
«Ζούμε στην εποχή του Καιάδα!»
Στο πεδίο της δράσης για την ανατροπή του σκηνικού, η ενσυναίσθηση και συναισθηματική νοημοσύνη παίζουν τον βασικότερο ρόλο για τη δρ. Παπαδοπούλου Χουμουζά:
«Πρέπει να ασχοληθούμε όλοι. Η κοινωνία μέσω της παιδείας πρέπει να επενδύσει στη συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών. Υπάρχουν εκπαιδευτικά προγράμματα τα οποία έχουν εφαρμοστεί και στο παρελθόν, υπάρχει η κοινωνικοσυναισθηματική μάθηση που βάζει το παιδί σε θέση να καταλάβει τα συναισθήματά του, να συνυπάρχει, να καταλαβαίνει τη θέση του άλλου, όχι κατ’ ανάγκη να συμφωνεί αλλά να κατανοεί, να αποδέχεται και να μην απειλείται από τη διαφορετικότητα του άλλου.
Μετά είναι η οικογένεια. Η οικογένεια να διδάξει στο παιδί πως δεν απειλούμαστε από το διαφορετικό. Είναι όλα πολύ αντιφατικά αυτά που ζούμε. Μιλάμε για τους π.χ. με τους ανθρώπους με αναπηρία. Ποια αποδοχή και ποια ενσωμάτωση; Όλα είναι θεωρίες και λόγια. Πουθενά πράξεις. Ζούμε στην εποχή του Καιάδα!.
Δεν υπάρχει ανοχή καμία. Γι’ αυτό εκμηδενίζουμε τα πάντα. Και υπάρχει ένας πυρήνας αχαλίνωτων ενορμήσεων και πρωτογονισμού που πασχίζει να βρει διαφυγή, διότι είναι πάρα πολύ επώδυνη η πραγματικότητα. Πίσω από την επίπλαστη παντοδυναμία που παρουσιάζεται μέσω και της συγκεκριμένης μουσικής υπάρχει πολύς πόνος και βία. Σίγουρα και αυτά τα παιδιά έχουν φτάσει σε αυτό το σημείο αντιμετωπίζοντας βία και αυτή είναι μία διέξοδος αντιμετώπισης. Άμυνες είναι».
