Η υπογεννητικότητα στα ελληνικά νησιά αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι τοπικές κοινωνίες. Πρόκειται για το φαινόμενο της μείωσης του αριθμού των γεννήσεων, που συνδυαστικά με τη μετανάστευση νέων ανθρώπων προς αστικά κέντρα ή το εξωτερικό, οδηγεί στη σταδιακή ερήμωση πολλών μικρών και απομονωμένων νησιών.
Τα κύρια αίτια της υπογεννητικότητας στα νησιά είναι τρία. Πρώτον, η μείωση των γεννήσεων. Πολλές οικογένειες δυσκολεύονται να μεγαλώσουν παιδιά λόγω οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών.
Δεύτερον, η μεταναστευτική ροή προς αστικά κέντρα. Οι νέοι συχνά μεταναστεύουν σε μεγαλύτερες πόλεις ή στο εξωτερικό για καλύτερες εκπαιδευτικές και επαγγελματικές ευκαιρίες, αφήνοντας τα νησιά με μια γηράσκουσα κοινωνία.
Και τρίτον, οι περιορισμένες υποδομές. Η έλλειψη βασικών υπηρεσιών όπως υγειονομική περίθαλψη, σχολεία, και οικονομικές ευκαιρίες αναγκάζει πολλές οικογένειες να αναζητήσουν καλύτερες συνθήκες αλλού.
Παρόλο, όμως, που οι περισσότερες περιφέρειες και διοικητικές οντότητες στη χώρα αντιμετωπίζουν μεγάλο θέμα με την υπογεννητικότητα, υπάρχουν κάποιες, λίγες προς το παρόν, που έχουν ανταποκριθεί στις ανάγκες.
Tο νησί-πρότυπο που έχει αντιμετωπίσει την υπογεννητικότητα
Σύμφωνα με όσα ανέφερε σε συνέντευξή του στο κανάλι της Ναυτεμπορικής ο πρόεδρος του Ελληνικού Δικτύου Μικρών Νησιών, Λευτέρης Κεχαγιόγλου.
Η Τήλος αυτό το πανέμορφό μικρό νησί των Δωδεκανήσων έχει καταφέρει να ξεχωρίσει ως ένα νησί-πρότυπο για την αειφορία και την κοινωνική ένταξη. Παρά το μικρό της μέγεθος, έχει αναδειχθεί ως ένα πρότυπο ανάπτυξης για πολλά θέματα, όπως η διαχείριση της υπογεννητικότητας, η διαχείριση της ενέργειας, η περιβαλλοντική βιωσιμότητα και η υποδοχή των προσφύγων.
Για να γίνει η Τήλος αυτό που έγινε έπρεπε να ανάψει το φιτίλι ένας «τρελός» και αυτός ήταν ο Τάσος Αλιφέρης, πρώην δήμαρχος του νησιού, ο άνθρωπος που λάτρεψε την Τήλο, ίσως και περισσότερο από τον εαυτό του.
Ο κ. Αλιφέρης έφτασε στο νησί το 1983 για να κάνει το αγροτικό του ως γιατρός και δεν έφυγε ποτέ. Έκανε παιδιά στο νησί, δέθηκε με τους κατοίκους και τον τόπο, ανέλαβε τη δημαρχία στα μέσα της δεκαετίας του 90 και άλλαξε μια για πάντα την ιστορία αυτού του νησιού.
Εκείνη την εποχή ο πληθυσμός στο νησί της σύμφωνα με την απογραφή του 2001, έφτανε τους 533 κατοίκους. Είκοσι χρόνια μετά και ενώ στα περισσότερα νησιά, οι μόνιμοι κάτοικοι μειώνονται η Τήλος είχε 899 κάτοικους.
Ο Τάσος Αλιφέρης όταν έφτασε στην Τήλο βρήκε ένα νησί με 2 κοινότητες 40 κατοίκων, τις ένωσε και το πρώτο που έκανε ήταν να βάλει το πιο σύγχρονο πλοίο που υπήρχε στα ελληνικά νερά να ενώσει τη Ρόδο με την Τήλο.
Σήμερα το νησί έχει 80-100 παιδιά που φοιτούν στο σχολείο, είναι το νησί με την πιο ανεπτυγμένη κοινωνική αλληλεγγύη από το σύνολο των ελληνικών μικρών νησιών.
Η Τήλος κατάφερε εν μέρη να λύσει την ερημοποίηση του νησιού χάρη στην πρωτοβουλία της να εντάξει προσφυγικές οικογένειες στην τοπική κοινωνία. Με τη στήριξη τοπικών αρχών και διεθνών οργανισμών, το νησί φιλοξενεί προσφυγικές οικογένειες, προσφέροντάς τους στέγη, εργασία και εκπαίδευση. Η πρωτοβουλία αυτή είχε θετική ανταπόκριση, και αποτέλεσε παράδειγμα για το πώς μικρές κοινότητες μπορούν να ενσωματώσουν νέους ανθρώπους, ενισχύοντας έτσι τον πληθυσμό τους και τον κοινωνικό ιστό.
Οι πρόσφυγες που εντάχθηκαν στην τοπική κοινωνία συμμετείχαν σε αγροτικές εργασίες, τον τουρισμό και άλλα επαγγέλματα, συμβάλλοντας στην οικονομία του νησιού και δημιουργώντας μια πιο ζωντανή κοινότητα. Ειδικά επί διοικήσεως της τωρινής δημάρχου, υπάρχει εδώ και μια 10ετία συγκεκριμένο πρόγραμμα ενίσχυσης του νεανικού πληθυσμού με οικογένειες προσφύγων.
Για να καταφέρει να κρατήσει τους κάτοικους στο νησί αλλά και να γεννήσουν παιδιά ο Δήμος Τήλου ανάπτυξε μοντέλα βιώσιμου τουρισμού που σέβονται και προστατεύουν το φυσικό περιβάλλον. Το νησί διαθέτει πλούσια χλωρίδα και πανίδα, με πολλές προστατευόμενες περιοχές, όπως ο υγρότοπος των Λιβαδιών που φιλοξενεί σπάνια είδη πουλιών.
Ο Δήμος Τήλου κατάφερε επίσης να χαρακτηρίσει το νησί ως Περιοχή Ειδικής Προστασίας (NATURA 2000), και οι κάτοικοι έχουν δεσμευτεί για την προστασία της βιοποικιλότητας. Με δράσεις όπως η απαγόρευση του κυνηγιού, η Τήλος έχει αναδείξει την ανάγκη διατήρησης της φυσικής κληρονομιάς.
Το νησί της Τήλου δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτα από αθλητικές εγκαταστάσεις από μεγάλες πόλεις ακόμα και της Αθήνας. Το νησί διαθέτει ένα γήπεδο ποδοσφαίρου με πλαστικό χλοοτάπητα, ένα ανοικτό γήπεδο καλαθοσφαίρισης καθώς και δύο γήπεδα πετοσφαίρισης τα οποία βρίσκονται στα προαύλια των σχολικών μονάδων. Κατά τους θερινούς μήνες υπάρχουν και δυο γήπεδα beach volley, ένα στην παραλία της Ερίστου και ένα στην παραλία στα Λιβάδεια.
Εκτός από την Τήλο, είναι και οι Λειψοί που, όπως είχαμε καταγράψει κι εδώ, έχουν επίσης ανανεώσει τον πληθυσμό τους και δεν ταλανίζονται από υπογεννητικότητα.
