Μια έκρηξη ηφαιστείου μπορεί να καταστεί μοιραία και να οδηγήσει τόσο στην εξαφάνιση, όσο και στην δημιουργία ενός οικισμού. Δεν είναι λίγες οι φορές που έχει αλλάξει την ανθρωπότητα και έχει συμβάλει στην αναδιαμόρφωση του πλανήτη μας γενικότερα και του πολεοδομικού ειδικότερα. Το βλέπουμε να ξανασυμβαίνει στη Λα Πάλμα, όπου ολόκληρες κατοικίες καταπίνονται από την λάβα.

Στο παρελθόν η έκρηξη ενός ηφαιστείου σε μια απομακρυσμένη γωνιά της Ισλανδίας, με ένα όνομα δύσκολο να προφερθεί έξω από το σκανδιναβικό νησί, Eyjafjallajökull, προκάλεσε την παράλυση των αεροπορικών επικοινωνιών σε όλη την Ευρώπη το 2010.

Το τεράστιο σύννεφο τέφρας που απελευθερώθηκε, συμβολίζει τον βαθμό στον οποίο οι μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις είναι παγκόσμια φαινόμενα, με συνέπειες που υπερβαίνουν κατά πολύ το σημείο που συμβαίνουν.

Πριν από περίπου 75.000 χρόνια ένα ηφαίστειο επρόκειτο να τερματίσει την ανερχόμενη ανθρωπότητα, μια άλλη έκρηξη πριν από 200 χρόνια άφησε τον κόσμο χωρίς καλοκαίρι και εξαπέλυσε τον μύθο του Φρανκενστάιν καθώς και έναν παγκόσμιο λιμό, για να μην αναφέρουμε τον Βεζούβιο και την καταστροφή της Πομπηίας πριν 20 αιώνες.

Λίγες φυσικές καταστροφές είχαν τόσο βαθιά και διαρκή επίδραση στο μέλλον της ανθρωπότητας. Η έκρηξη του ηφαιστείου Cumbre Vieja, στην La Palma, μπορεί να φαίνεται ασήμαντη μπροστά στις καταστροφές του παρελθόντος, ωστόσο όσοι είδαν με τα μάτια τους την λάβα, δεν συμμερίζονται το ίδιο.

Το πώς οι μεγάλες καταστροφές διαμορφώνουν την ιστορία μας, μια ερώτηση που ισχύει τόσο για τη ρωμαϊκή πόλη όσο και για τη Νάπολη, το Τόκιο, το Σιάτλ, την Τζακάρτα και, φυσικά, τα Κανάρια Νησιά (η προηγούμενη έκρηξη έγινε μόλις 50 χρόνια πριν, το 1971), δηλαδή περιοχές υψηλής ηφαιστειακής δραστηριότητας.

Πώς τα ηφαίστεια επηρεάζουν την σύγχρονη ζωή

«Τα ηφαιστειακά εδάφη είναι πορώδη, πλούσια σε νερό και θρεπτικά συστατικά και πολύ γόνιμα. Η παραμόρφωση των βράχων γύρω από τα ηφαίστεια δημιουργεί συχνά φυσικά σημεία και «κοιλάδες» που είναι εύκολο να προστατευθούν. Η τεκτονική της πλάκας εγγυάται ότι θα επαναληφθεί ένα επεισόδιο, αλλά ποια γενιά θα υποστεί τη μεγαλύτερη έκρηξη είναι θέμα τύχης », αναφέρει η σεισμολόγος, Lucy Jones .

Αυτό εξηγεί γιατί οι ηφαιστειακές εκρήξεις μπορούν να έχουν άμεσες καταστροφικές συνέπειες – όπως συνέβη, για παράδειγμα, στις πόλεις που περιβάλλουν τον Βεζούβιο το 79 μ.Χ., που είναι σίγουρα η πιο διάσημη και ερευνημένη φυσική καταστροφή στην ιστορία – αλλά οι συνέπειές της ξεπερνούν κατά πολύ τον τόπο όπου συμβαίνει η έκρηξη. Μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την ίδια την ύπαρξη της ανθρωπότητας.

Η έκρηξη του όρους Toba, για παράδειγμα, απελευθέρωσε την ενέργεια ενός εκατομμυρίου τόνων εκρηκτικών, σαράντα φορές περισσότερο από τη μεγαλύτερη βόμβα υδρογόνου που έχει κατασκευάσει ο άνθρωπος. Ήταν 1.000 φορές ισχυρότερη από την έκρηξη του Krakatoa και 3.000 φορές ισχυρότερη από αυτή του όρους Monte Saint Helens το 1980.

Στην περίπτωση του Krakatoa, το 1883, η έκρηξη ακούστηκε στην Αυστραλία, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά και ο πλανήτης δεν ανέκτησε την κλιματολογική κανονικότητα μέχρι πέντε χρόνια αργότερα. Τα αποτελέσματα του Toba ήταν χίλιες φορές ισχυρότερα.

Αυτή η έκρηξη προκάλεσε πτώση της θερμοκρασίας σε ολόκληρο τον πλανήτη κατά τρεις έως πέντε βαθμούς, δημιουργώντας αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν γενετικό εμπόδιο, ενώ έθεσε σε κίνδυνο την ικανότητα επιβίωσης του είδους μας.

Θα μπορούσε να τερματίσει το είδος μας, αλλά σίγουρα χωρίς αυτήν την τεράστια έκρηξη δεν θα είχαμε ζήσει μια τεχνολογική επανάσταση που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Αυτή είναι μια υπόθεση που αμφισβητείται από ορισμένους ειδικούς, αλλά αντικατοπτρίζει το βαθμό στον οποίο τα ηφαίστεια αντιπροσωπεύουν μια πρόκληση.

Άλλα ευρωπαϊκά ηφαίστεια, όπως στην Σαντορίνη και η λεγόμενη Μινωική Έκρηξη πριν από 3.500 χρόνια, που γέννησε τον μύθο της Ατλαντίδας, και φυσικά ο Βεζούβιος και η καταστροφή της Πομπηίας και του Ηρακλείου, είχαν σημαντική επιρροή στην Αρχαιότητα.

Πώς γεννήθηκε ο μύθος του Φρανκεστάιν μετά από μια έκρηξη ηφαιστείου

Στις 5 και 10 Απριλίου 1815, το όρος Tambora, που βρίσκεται επίσης στην Ινδονησία, εξερράγη και προκάλεσε ένα σύννεφο τέφρας που τύλιξε ολόκληρο τον πλανήτη. Είναι αδύνατο να γνωρίζουμε πόσοι άνθρωποι πέθαναν άμεσα ή έμμεσα, αν και ιστορικοί όπως ο Μπράιαν Φέιγκαν κάνουν λόγο για σχεδόν 100.000 στη μεγαλύτερη έκρηξη των 2.000 ετών.

Επίσης η επίδραση στο κλίμα ήταν τρομερή. Το 1816 δεν υπήρχε καλοκαίρι και μια ομάδα φίλων εκμεταλλεύτηκε αυτό το παγωμένο καλοκαίρι για να πει ο ένας στον άλλον ιστορίες τρόμου σε ένα σπίτι στην Ελβετία στις όχθες της λίμνης της Γενεύης.

Έτσι γεννήθηκε ο μύθος του Φρανκενστάιν, που προέκυψε από μια μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη για να μας υπενθυμίσει σε ποιο βαθμό το κλίμα του πλανήτη διατηρείται σε μια εύθραυστη ισορροπία, η οποία δεν διαλύεται μόνο από τα ηφαίστεια αλλά και από τους ίδιους τους ανθρώπους.

Φωτογραφία: Unsplash.com /Tanya Grypachevskaya