Ένα πρωινό στην Γκούντα, μια μικρή πόλη της Ολλανδίας, εκατοντάδες τροχοί από κίτρινο τυρί απλώνονται σε σειρές στα πλακόστρωτα της πλατείας της πόλης, φόντο της εβδομαδιαίας αγοράς τυριού της πόλης, η οποία χρονολογείται από τον Μεσαίωνα.
Οι αγρότες σε αυτή την υπαίθρια αγορά ντυμένοι με στολές εργασίας, συνήθως μπλε πουκάμισο, κόκκινη μπαντάνα, μπλε καπέλο και ξύλινα τσόκαρα, παζαρεύουν την πραμάτεια τους, όπως για παράδειγμα, μία παρτίδας του «jong belegen», που φημίζεται για την ήπια γεύση καραμέλας.
Στον υπόλοιπο κόσμο είναι ένα από τα πολλά τυριά που έχουν πάρει το όνομά τους από την πόλη στην οποία εμπορεύονται.
Το παζάρι είναι σε μεγάλο βαθμό μια παράσταση για τους τουρίστες, καθώς οι πραγματικές διαπραγματεύσεις για την τιμή γίνονται αλλού. Η βιομηχανία τυριών στην περιοχή είναι πάντως πολύ πραγματική, καθώς αντιπροσωπεύει περίπου το 60% της εθνικής παραγωγής τυριών, με αξία εξαγωγών 1,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως, σύμφωνα με την ZuivelNL, η οποία εκπροσωπεί τον ολλανδικό γαλακτοκομικό τομέα.
Αλλά είναι απίθανο η αγορά τυριού να είναι εδώ σε 50 έως 100 χρόνια καθώς συγκεκριμένοι παράγοντες θα καθορίσουν το μέλλον αυτής της μικρής πλατείας, όπως λένε οι ειδικοί: Η πόλη, χτισμένη πάνω σε τυρφώνες, ήταν πάντα ευάλωτη στη βύθιση, και ο κίνδυνος αυτός είναι τώρα μεγαλύτερος, επειδή οι αυξημένες βροχοπτώσεις και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας -συνέπεια της κλιματικής αλλαγής- απειλούν να πλημμυρίσουν το δέλτα του ποταμού στο οποίο βρίσκεται.
«Δεν είναι καλή η κατάσταση», δηλώνει ο Ζιλς Έρκενς, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης και επικεφαλής μιας ομάδας που ασχολείται με την καθίζηση του εδάφους στο Deltares, ένα μη κερδοσκοπικό ερευνητικό ινστιτούτο. «Είναι μια πολύ ανησυχητική κατάσταση».
Τυρί από την Γκούντα σε Amber Alert σε 50 χρόνια
Ο Ζαν Ρότμανς, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Erasmus του Ρότερνταμ και συγγραφέας του βιβλίου Embracing Chaos: How to Deal With a World in Crisis;, έχει κάνει προβλέψεις για την άνοδο της στάθμης της θάλασσας στην περιοχή και προβλέπει ότι η Πράσινη Καρδιά, όπως είναι γνωστή η περιοχή της Γκούντα, θα πλημμυρίσει ή θα χτιστεί πάνω σε πλωτές πόλεις μέχρι το τέλος του αιώνα.
«Δεν θα περίμενα πολύ τυρί από την Γκούντα σε 100 χρόνια», είπε. «Αν η γη μετατραπεί σε νερό και οι αγελάδες εξαφανιστούν, το τυρί θα πρέπει να προέρχεται από το ανατολικό τμήμα της χώρας και δεν θα είναι πλέον Gouda».
Μεγάλο μέρος των Κάτω Χωρών χτίστηκε πριν από αιώνες πάνω σε τυρφώνες, ένα σπογγώδες έδαφος που συμπιέζεται εύκολα. Στην Γκούντα υποχωρεί συνεχώς κάτω από το βάρος της πόλης, εξηγεί ο Μισέλ φον ντερ Λάαν, δημοτικός σύμβουλος της πόλης που ασχολείται με θέματα βιωσιμότητας και υποχωρήσεων.
Το παλαιότερο τμήμα του κέντρου της πόλης υποχωρεί με ρυθμό περίπου 3 έως 6 χιλιοστά κάθε χρόνο, λέει, και τα νεότερα τμήματα βυθίζονται κατά 1 έως 2 εκατοστά, ή περίπου μισή ίντσα, το χρόνο.
«Έχουμε περιθώριο μέχρι το 2040 ή το 2050 για να καταλήξουμε σε ένα νέο σχέδιο», υπογραμμίζει ο κ. Φον ντερ Λάαν. «Πρέπει να βρούμε νέες λύσεις, διότι οι λύσεις που χρησιμοποιούσαμε πάντα δεν είναι ανθεκτικές στο μέλλον. Το να συνεχίσουμε απλώς να αντλούμε νερό δεν είναι πρακτικό, διότι τελικά θα γίνει πολύ ακριβό».
Στην προσπάθεια αντιμετώπισης του προβλήματος, η Γκούντα, η οποία έχει περίπου 75.000 κατοίκους, δαπανά περισσότερα από 22 εκατομμύρια δολάρια ετησίως για προσπάθειες περιορισμού του νερού, συμπεριλαμβανομένης της καθημερινής συντήρησης, των επισκευών, των αναβαθμίσεων του συστήματος και της αντικατάστασης σωλήνων. Ο κ. Φον ντερ Λάαν δήλωσε ότι το ποσό αυτό αναμένεται να αυξηθεί εκθετικά.
Βοήθησε στη δημιουργία ενός εθνικού κέντρου γνώσης σε ένα κτίριο στην πλατεία της αγοράς, όπου φορείς χάραξης πολιτικής, επιστήμονες, αρχιτέκτονες και άλλοι εμπειρογνώμονες συζητούν πιθανές λύσεις.
Ο δήμος ενέκρινε επίσης πρόσφατα ένα βραχυπρόθεσμο σχέδιο με την ονομασία «Gouda Firm City» για τη διαχείριση της στάθμης των υδάτων στο κέντρο της πόλης, με την ανάσχεση ενός τοπικού καναλιού, του Turfmarkt, και στις δύο πλευρές και την άντληση νερού σε τοπικά ποτάμια. Αυτό αναμένεται να μειώσει σταδιακά τη στάθμη του νερού κατά 25 εκατοστά, δηλαδή περίπου 10 ίντσες.
Αλλά ο κ. Ρότμανς, καθηγητής του Πανεπιστημίου Erasmus, δήλωσε ότι η χώρα πρέπει να αναπτύξει μια ριζοσπαστική νέα προσέγγιση εντός 10 ετών, προσθέτοντας ότι είναι απογοητευμένος από την έλλειψη του κατεπείγοντος, δεδομένου ότι η περιοχή είναι χαμηλού υψομέτρου και έχει τόσο μεγάλη πυκνότητα ανθρώπων, αγελάδων και βιομηχανίας.
«Δεν υπάρχει άλλη περιοχή του δέλτα που να προστατεύεται τόσο καλά, αλλά και που να είναι τόσο ευάλωτη», επισημαίνει. «Αυτό με ενοχλεί -αυτή η έλλειψη επείγουσας ανάγκης μεταξύ των μηχανικών του κλίματος. Δεν θα με εξέπληττε αν στα επόμενα 20 χρόνια θα υπάρξει κάποιου είδους καταστροφή. Ίσως μόνο τότε οι άνθρωποι θα αντιδράσουν».
Ο κ. Φον ντερ Λάαν εξηγεί ότι οι κάτοικοι δεν εκτιμούν πάντα τον επείγοντα χαρακτήρα του προβλήματος, επειδή το έχουν συνηθίσει.
«Αν ζεις εδώ, είναι απλώς ένα γεγονός της ζωής», λέει. «Ανεβάζεις τον κήπο σου, ισοπεδώνεις τον δρόμο, αποδέχεσαι ότι οι φόροι ακίνητης περιουσίας είναι υψηλότεροι από τις υπόλοιπες Κάτω Χώρες».
Οι αποδείξεις της αφαλμύρωσης του νερού βρίσκονται παντού στην Γκούντα. Στην Turfmarkt, το νερό ανεβαίνει μόλις λίγα εκατοστά από την κορυφή των τοιχίων του καναλιού. Τα νούφαρα, που ανθίζουν στα κρινάκια που βρίσκονται διάσπαρτα στο νερό, βρίσκονται σχεδόν στο επίπεδο του δρόμου.
Τα κτήρια στο παλιό κέντρο αντιμετωπίζουν συχνές πλημμύρες, οι οποίες διαποτίζουν τα γραφικά σοκάκια με λύματα. Τα υπόγεια πλημμυρίζουν τακτικά και πρέπει να αντλούνται, ενώ η μούχλα σέρνεται στους τοίχους και ραγίζει τις επιφάνειες των σοβάδων τους.
Ορισμένα από τα παλαιότερα σπίτια δεν έχουν θεμέλια και περισσότερα από 1.000 είναι χτισμένα πάνω σε ξύλινους πασσάλους, οι οποίοι μπορούν να σαπίσουν όταν υπάρχει πολύ λίγη υγρασία στο έδαφος, τονίζει ο κ. Φον ντερ Λάαν.
«Υπάρχουν πολλά σπίτια στο παλαιότερο τμήμα της πόλης που έχουν τα πόδια τους, ας πούμε, στο νερό», εξηγεί ο κ. Έρκενς, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης. «Πολλά από τα υπόγεια γεμίζουν τακτικά με νερό».
Ένα ηλιόλουστο απόγευμα τον περασμένο μήνα, ωστόσο, λίγοι κάτοικοι έδειχναν να ανησυχούν για το μέλλον. Οι Ολλανδοί μηχανικοί υδάτων φημίζονται για τις ικανότητές τους στη διαχείριση των υδάτων, επειδή έχτισαν μια ολόκληρη χώρα πάνω σε βαλτότοπους, χρησιμοποιώντας ένα περίπλοκο σύστημα φραγμάτων, αναχωμάτων και καναλιών.
«Τα σπίτια βυθίζονται λίγο κάθε χρόνο, αλλά τελικά είναι μόνο χιλιοστά, οπότε δεν το αντιλαμβάνεσαι», εξηγεί ο Μάρκο φον ντερ Χορτς, ιδιοκτήτης του καπνοπωλείου D.G. van Vreumingen, ενός καταστήματος 187 ετών στη γωνία της πλατείας της πόλης. «Πρέπει να λάβουμε μέτρα, αλλά δεν είναι ότι θα πνιγούμε εδώ σε δύο χρόνια. Στην Ολλανδία, πάντα κάναμε διαχείριση των υδάτων και πάντα θα κάνουμε».
Αλλά ο κ. Ρότμανς του Πανεπιστημίου Erasmus τονίζει ότι δεν είναι συνετό να φανταστεί κανείς ότι το πρόβλημα του νερού μπορεί να είναι διαχειρίσιμο για πάντα. «Αν κοιτάξετε 50 ή 100 χρόνια μπροστά στη στάθμη της θάλασσας και της γης, γίνεται απίστευτα δαπανηρή η διαχείριση της στάθμης του νερού» λέει.
Εν τω μεταξύ, στην αγορά τυριών στο κέντρο της πόλης, ενώ μια μπάντα χάλκινων πνευστών παίζει και η ατμόσφαιρα είναι χαρούμενη, ενώ μοιάζει σαν κανείς να μην γνωρίζει το πρόβλημα ή να θέλει να ενδιαφερθεί τι θα γίνει στο μέλλον… Και όμως…
