Υπάρχει ένα σημείο στην ακτογραμμή από όπου ο Αζαμάτ Σαρσενμπάγιεφ συνήθιζε να κολυμπά στην υφάλμυρη, γαλαζοπράσινη Κασπία Θάλασσα. Η κλιματική κρίση όμως, εξαφάνισε σταδιακά εδώ και 20 χρόνια αυτό το κομμάτι.
Μια δεκαετία αργότερα, τώρα βλέπει το γυμνό, πετρώδες έδαφος που εκτείνεται προς τον ορίζοντα. Το νερό έχει υποχωρήσει πολύ και γρήγορα από την παράκτια πόλη Ακτάου στο Καζακστάν, όπου ο οικολογικός ακτιβιστής έχει ζήσει όλη του τη ζωή. «Είναι πολύ δύσκολο να το βλέπεις», είπε.
Σχεδόν 1.600 χιλιόμετρα νοτιότερα, κοντά στην ιρανική πόλη Ραστ, ο Χασταγιάρ Ζαβανμάρτνι είναι ανήσυχος. Η θάλασσα εδώ πνίγεται από τη ρύπανση. «Δεν μπορώ πια να κολυμπήσω, το νερό άλλαξε», είπε ο φωτογράφος, ο οποίος έχει ταξιδέψει στη νότια ακτή της Κασπίας, καταγράφοντας την παρακμή της.
Η Κασπία Θάλασσα είναι η μεγαλύτερη εσωτερική θάλασσα του πλανήτη και η μεγαλύτερη λίμνη του, μια τεράστια υδάτινη μάζα που έχει περίπου το μέγεθος της Μοντάνα. Η ελικοειδής ακτογραμμή της εκτείνεται σε περισσότερα από 6.437 χιλιόμετρα και την μοιράζονται πέντε χώρες: Καζακστάν, Ιράν, Αζερμπαϊτζάν, Ρωσία και Τουρκμενιστάν.
Οι χώρες αυτές βασίζονται σε αυτήν για την αλιεία, τη γεωργία, τον τουρισμό και το πόσιμο νερό, καθώς και για τα πολυπόθητα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η Κασπία συμβάλλει επίσης στη ρύθμιση του κλίματος αυτής της άνυδρης περιοχής, παρέχοντας βροχοπτώσεις και υγρασία στην Κεντρική Ασία. Αλλά αντιμετωπίζει προβλήματα.
Η Κλιματική Κρίση θα κάνει την Κασπία Θάλασσα λίμνη στο μέλλον
Οι επιχωματώσεις, η υπερεκμετάλλευση, η ρύπανση και, όλο και περισσότερο, η κλιματική κρίση που προκαλείται από τον άνθρωπο οδηγούν στην παρακμή της – με ορισμένους ειδικούς να φοβούνται ότι η Κασπία Θάλασσα ωθείται στο σημείο χωρίς επιστροφή.
Ενώ η κλιματική κρίση αυξάνει την παγκόσμια στάθμη της θάλασσας, η κατάσταση είναι διαφορετική για τις θάλασσες και τις λίμνες που δεν έχουν πρόσβαση στην ξηρά, όπως η Κασπία. Βασίζονται σε μια λεπτή ισορροπία μεταξύ του νερού που εισρέει από τα ποτάμια και τις βροχοπτώσεις και του νερού που φεύγει μέσω της εξάτμισης. Αυτή η ισορροπία αλλάζει καθώς ο κόσμος θερμαίνεται, με αποτέλεσμα πολλές λίμνες να συρρικνώνονται.
Οι άνθρωποι δεν χρειάζεται να κοιτάξουν μακριά για να δουν τι μπορεί να επιφυλάσσει το μέλλον. Η κοντινή Θάλασσα Αράλη, που εκτείνεται μεταξύ Καζακστάν και Ουζμπεκιστάν, ήταν κάποτε μια από τις μεγαλύτερες λίμνες του κόσμου, αλλά έχει σχεδόν εξαφανιστεί από τον συνδυασμό ανθρώπινων δραστηριοτήτων και της κλιμακούμενης κλιματικής κρίσης.
Οι ανθρώπινες δραστηριότητες παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο, καθώς οι χώρες κατασκευάζουν ταμιευτήρες και φράγματα. Η Κασπία τροφοδοτείται από 130 ποταμούς, αν και περίπου το 80% του νερού προέρχεται από έναν μόνο: τον Βόλγα, τον μεγαλύτερο ποταμό της Ευρώπης, ο οποίος διασχίζει την κεντρική και νότια Ρωσία.
Η Ρωσία έχει κατασκευάσει 40 φράγματα, ενώ άλλα 18 βρίσκονται υπό ανάπτυξη, σύμφωνα με τον Βάλι Καλέζι, εμπειρογνώμονα σε θέματα Κεντρικής Ασίας και Καυκάσου στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης, μειώνοντας τη ροή του νερού που εισέρχεται στην Κασπία Θάλασσα.
Ωστόσο, η κλιματική κρίση παίζει όλο και πιο σημαντικό ρόλο, αυξάνοντας τα ποσοστά εξάτμισης και τροφοδοτώντας πιο ακανόνιστες βροχοπτώσεις. Η στάθμη της Κασπίας πέφτει από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, αλλά έχει επιταχυνθεί από το 2005, πέφτοντας κατά περίπου 1,5 μέτρα, δήλωσε ο Ματίας Πράγκ, μοντελοποιητής γήινων συστημάτων στο Πανεπιστήμιο της Βρέμης στη Γερμανία.
Καθώς ο κόσμος θερμαίνεται περαιτέρω, η στάθμη της θάλασσας θα «πέσει δραστικά», δήλωσε ο Πράγκ στο CNN. Η έρευνά του προβλέπει μειώσεις από 8 έως 18 μέτρα μέχρι το τέλος του αιώνα, ανάλογα με το πόσο γρήγορα ο κόσμος θα μειώσει τη ρύπανση από τα ορυκτά καύσιμα.
Μια άλλη μελέτη δείχνει ότι είναι πιθανή η πτώση της στάθμης έως και 30 μέτρα μέχρι το 2100. Ακόμη και με πιο αισιόδοξα σενάρια για την υπερθέρμανση του πλανήτη, το ρηχότερο, βόρειο τμήμα της Κασπίας Θάλασσας, κυρίως γύρω από το Καζακστάν, πρόκειται να εξαφανιστεί εντελώς, δήλωσε η Τζόι Σίνγκαράγιερ, καθηγήτρια παλαιοκλιματολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ και συν-συγγραφέας της μελέτης.
Για τις χώρες της Κασπίας Θάλασσας, πρόκειται για μεγάλη κρίση. Τα αλιευτικά πεδία θα συρρικνωθούν, ο τουρισμός θα μειωθεί και η ναυτιλιακή βιομηχανία θα υποφέρει, καθώς τα πλοία αγωνίζονται να δέσουν σε ρηχές πόλεις-λιμάνια, όπως το Ακτάου, δήλωσε ο Καλέζι του Πανεπιστημίου της Τεχεράνης.
Θα υπάρξουν επίσης και γεωπολιτικές επιπτώσεις. Πέντε χώρες που ανταγωνίζονται για τους μειωμένους πόρους θα μπορούσαν να καταλήξουν «σε έναν αγώνα για την άντληση περισσότερου νερού», δήλωσε ο Σίνγκαράγιερ. Θα μπορούσε επίσης να δημιουργήσει νέες συγκρούσεις για τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, εάν η μετατόπιση των ακτογραμμών ωθήσει τις χώρες να προβάλουν νέες αξιώσεις.
Η κατάσταση είναι ήδη καταστροφική για τη μοναδική άγρια ζωή της Κασπίας Θάλασσας. Φιλοξενεί εκατοντάδες είδη, συμπεριλαμβανομένου του απειλούμενου άγριου οξύρρυγχου, πηγή του 90% του παγκόσμιου χαβιαριού.
Η θάλασσα είναι αποκλεισμένη από την ξηρά εδώ και τουλάχιστον 2 εκατομμύρια χρόνια, με αποτέλεσμα η ακραία απομόνωσή της να έχει ως αποτέλεσμα την «εμφάνιση παράξενων πλασμάτων, όπως πολύ παράξενων κοκκοειδών», δήλωσε ο Γουέσλινγκ στο CNN.
«Πρόκειται για «μια τεράστια κρίση για την οποία σχεδόν κανείς δεν γνωρίζει». Είναι μια κρίση και για τις φώκιες της Κασπίας, ένα απειλούμενο θαλάσσιο θηλαστικό που δεν υπάρχει πουθενά αλλού στη Γη.
Οι περιοχές όπου γεννούν τα μικρά τους παιδιά στη ρηχότερη βορειοανατολική Κασπία Θάλασσα μετατοπίζονται και εξαφανίζονται, καθώς τα ζώα αγωνίζονται επίσης ενάντια στη ρύπανση και την υπεραλίευση.
Υπάρχουν λίγες εύκολες λύσεις σε αυτή την κρίση. Η Κασπία Θάλασσα βρίσκεται σε μια περιοχή που έχει βιώσει μεγάλη πολιτική αστάθεια και μοιράζεται μεταξύ πέντε χωρών, καθεμία από τις οποίες θα βιώσει την παρακμή της με διαφορετικό τρόπο.
Καμία χώρα δεν ευθύνεται, αλλά αν δεν αναλάβουν συλλογική δράση, θα μπορούσε να επαναληφθεί η καταστροφή της θάλασσας Αράλη, δήλωσε η Καλέζι. Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι η Κασπία «θα επιστρέψει σε έναν φυσικό και φυσιολογικό κύκλο», πρόσθεσε.
Η αυξανόμενη ανησυχία για την τύχη της Κασπίας έρχεται σε μια εποχή αυξημένου ελέγχου στην περιοχή.
Τον επόμενο μήνα, οι παγκόσμιοι ηγέτες θα συγκεντρωθούν στην παράκτια πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν, το Μπακού, για την COP29, την ετήσια σύνοδο κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα, όπου θα συζητήσουν τη δράση για το κλίμα στη σκιά των εξεδρών άντλησης πετρελαίου που βρίσκονται διάσπαρτες σε αυτό το τμήμα της Κασπίας Θάλασσας.
*Photo Credit: Shutterstock – Το Μπακού πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν
Τον Αύγουστο, ο πρόεδρος της χώρας Ιλχάμ Αλίγιεφ δήλωσε ότι η παρακμή της Κασπίας Θάλασσας ήταν «καταστροφική» και έγινε οικολογική καταστροφή – αλλά ταυτόχρονα η χώρα σχεδιάζει να επεκτείνει τη δική της παραγωγή ορυκτών καυσίμων.
Πίσω στο Καζακστάν, ο Σαρσενμπάγιεφ προσπαθεί να επιστήσει την προσοχή στα δεινά της Κασπίας μέσα από όμορφα, πλάνα που δημοσιεύει στο Instagram.
Εάν η κλιματική κρίση και η υπεράντληση νερού συνεχιστούν αμείωτες, φοβάται ότι «η Κασπία Θάλασσα μπορεί να αντιμετωπίσει τη μοίρα της Αράλης».
Στο Ιράν, ο Ζαβανμάρτνι συνεχίζει να φωτογραφίζει την ακτογραμμή της Κασπίας, καταγράφοντας το μολυσμένο νερό, τις συρρικνωμένες ακτές και τους αποξηραμένους βυθούς, αποκαλύπτοντας επίσης την ομορφιά που εξακολουθεί να υπάρχει και τις συνδέσεις που έχουν οι άνθρωποι με τη θάλασσα.
Θέλει οι άνθρωποι να ξυπνήσουν με αυτό που εξαφανίζεται.
«Αυτή είναι η μεγαλύτερη λίμνη στον κόσμο», είπε, «όλοι οι άνθρωποι πρέπει να τη θεωρούν ως κάτι σημαντικό».
*Πηγή: CNN
*Photo Credit: NASA
