Περιεχόμενα
Η Νάξος είναι το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων με τεράστια ιστορία μιας και κατοικείται αδιάκοπα από τα προϊστορικά χρόνια.
Εκτός από τις καταπληκτικές της παραλίες, τα τυροκομικά προϊόντα και τα διάσημα μάρμαρά της, το νησί έχει τις πιο διάσημες πατάτες στην Ελλάδα.
Η Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (Π.Γ.Ε.) πατάτα Νάξου είναι ένα αγροτικό και διατροφικό προϊόν υψηλής προστιθέμενης αξίας που συμβάλλει στη διαμόρφωση υγιεινών διατροφικών συνηθειών της ελληνικής κοινωνίας με θετική συμβολή στο εμπορικό ισοζύγιο της χώρας και στην αύξηση του εγχώριου και τοπικού εισοδήματος.
Η δυνατότητα του εδάφους και των κλιματολογικών συνθηκών της Νάξου έχει συμβάλλει στην διασφάλιση της ποιότητας του καρπού, αλλά και του σπόρου εδώ και πολλές δεκαετίες.
Ο πλούτος του νησιού της Νάξου σε νερό είναι προφανής από τα πολυάριθμα πηγάδια και τις κρήνες που συναντά κανείς στα χωριά και την ύπαιθρο. Πολλά από αυτά τα πηγάδια βρίσκονται μέσα στις αυλές και τους κήπους των σπιτιών ή τα περιβόλια. Πηγάδια συναντάμε επίσης στην κεντρική πλατεία ενός χωριού ή σε κάποιο σημαντικό κτίριο όπως την εκκλησία.
Στην πόλη της Νάξου βρίσκεται μια εντυπωσιακή κρήνη, η λεγόμενη Φουντάνα, η οποία χρονολογείται από την περίοδο της Ενετοκρατίας. Αποτελείται από ένα τετράγωνο οικοδόμημα με τέσσερεις αψίδες, στη μέση του οποίου βρίσκεται το πηγάδι. Η κρήνη περιλαμβάνει ένα σύστημα υπερχείλισης, ώστε να επιτυγχάνεται η έξοδος του νερού και η αποστράγγισή του. Η στέγη, η οποία κάποτε στηριζόταν στις τέσσερεις αψίδες, δε σώζεται πλέον.
Photo Credit: Hydria Virtual Museum
Η ιδιαιτερότητα της «πατάτας Νάξου» είναι αποτέλεσμα του συνδυασμού των ιδιαίτερων εδαφικών και κλιματικών χαρακτηριστικών στο νησί με τις τοπικά προσαρμοσμένες καλλιεργητικές πρακτικές.
Η καλλιέργεια της πατάτας στη Νάξο ξεκίνησε το 1700. Περίπου στο 1830 η καλλιέργειά της εξαπλώθηκε στην πεδινή Νάξο και η πατάτα αποτέλεσε ένα από τα βασικότερα προϊόντα του νησιού, συμβάλλοντας σημαντικά στην οικονομία του. Το 1950 έγινε το επίσημο κέντρο παραγωγής πατατόσπορου στην Ελλάδα.
Σήμερα περίπου 300 με 400 οικογένειες καλλιεργούν πατάτες στο νησί, παράγοντας 6 – 7 εκατομμύρια κιλά το χρόνο.
Όμως, φέτος, τα πράγματα θα είναι πολύ δύσκολα. Η έλλειψη νερού, έχει προκαλέσει τόσο μεγάλο πρόβλημα, ώστε το φθινόπωρο, μια από τις 2 περιόδους καλλιέργειας, δεν θα υπάρχει νερό για να καλλιεργηθεί, θα τελειώσουν τα αποθέματα και πατάτα Νάξου θα ξαναδούμε next year.
Αυτό τουλάχιστον δήλωσε ο κ. Δημήτρης Καπούνης Πρόεδρος αγροτικών συνεταιρισμών Νάξου, που μίλησε για πτώση 2.000 τόνων από το 2022 στο 2023, από 6.000 στους 4.000. Φέτος, ως τώρα, η παραγωγή είναι μόλις 1.800 τόνους.
«Όταν δεν υπάρχει νερό η πατάτα δεν έχει όγκο. Η γεύση μπορεί να μένει ίδια αλλά δεν είναι μεγάλη. Στη Νάξο καλλιεργούμε δύο φορές τον χρόνο πατάτες. Μια την άνοιξη και μια το φθινόπωρο, φέτος το φθινόπωρο όμως δεν έχει νερό. Τα αποθέματα της πατάτας μας φέτος θα φτάσουν μέχρι τέλη Σεπτέμβρη, το πολύ 10 Οκτώβρη, μετά δεν θα υπάρχει πατάτα».
Αυτό που εξηγήθηκε είναι ότι μπορεί να καλλιεργηθεί πατάτα χωρίς νερό, αλλά δεν θα έχει όγκο. Έτσι, μετά τις 10 Οκτωβρίου, όπως έχουν εκτιμήσει, δεν θα υπάρχει πατάτα Νάξου.
Τι απειλεί την παραγωγή της πατάτας Νάξου
Η χρήση υφάλμυρου νερού απειλεί την παραγωγή της πατάτας. Οι δύο ταμιευτήρες του νησιού (μεγάλες δεξαμενές όπου συγκεντρώνονται τα νερά που τροφοδοτούν τα υδρευτικά ή αρδευτικά δίκτυα) περιέχουν 220.000 κυβικά μέτρα χρήσιμου νερού – το ένα τρίτο της περσινής στάθμης και το ισοδύναμο μερικών δεκάδων ολυμπιακών πισινών.
Η ανομβρία έχει οδηγήσει στην χρήση υφάλμυρου νερού από την πλευρά των παραγωγών, το οποίο έχει την εξαπλάσια αγωγιμότητα σε σχέση με το γλυκό νερό και οδηγεί σε μείωση της ποσότητας της πατάτας, ενώ δημιουργεί έντονο προβληματισμό για την διατήρηση της υψηλής ποιοτικής αξίας της.
Οι ανάγκες ύδρευσης και άρδευσης βρίσκονται στο αποκορύφωμά τους, οι αγρότες έχουν πληγεί σημαντικά, καθώς τα φράγματα αδυνατούν να τους καλύψουν. Εξαιτίας της χαμηλής στάθμης του νερού, ορισμένοι αναγκάζονται να ποτίζουν τις καλλιέργειές τους από πηγάδια μολυσμένα από θαλασσινό νερό, όπως ανέδειξε το Reuters σε σχετικό δημοσίευμά του. Ο δήμαρχος του νησιού μας εξηγεί ότι η μόλυνση αυτή συμβαίνει όταν τα πηγάδια είναι αρκετά άδεια ώστε να εισχωρήσει το αλμυρό νερό.
Επίσης, το ήδη υφιστάμενο πρόβλημα των παράνομων συσκευασιών άλλων καλλιεργειών πατάτας διαστρεβλώνει την ανταγωνιστικότητα του τοπικού προϊόντος και κατανέμει παράνομα οφέλη σε εμπόρους που εκμεταλλεύονται την υψηλή ποιότητα του, παρακάμπτοντας τους παραγωγούς και την Ε.Α.Σ. Νάξου.
Η λύση
Λύση στο συγκεκριμένο πρόβλημα μπορεί να αποτελέσει η κατασκευή του φράγματος Τσικαλαριού Ποταμιάς στο νησί, το οποίο μπορεί δυνητικά να συνεισφέρει στις υδροδοτικές ανάγκες της Νάξου τόσο σε επίπεδο αγροτικής παραγωγής, όσο και για τουριστική χρήση ακόμη και 3.000.000 κυβικά μέτρα.
Η εν λόγω υποδομή συζητείται σε θεσμικό επίπεδο εδώ και τρεις δεκαετίες, αλλά συνεχή γραφειοκρατικά ή γραφειοκρατικά εμπόδια εμπόδιζαν την κατασκευή της.
Για την αξιοποίηση των νερών του ταμιευτήρα Τσικαλαριού, προβλέπεται η κατασκευή αρδευτικών δικτύων που θα καλύπτουν 10.500 στρέμματα γεωργικών εκτάσεων του κάμπου Λιβαδίου, τα οποία σήμερα αρδεύονται πλημμελώς με γεωτρήσεις και πηγάδια.
Άρα με την ολοκλήρωση και λειτουργία του ταμιευτήρα Τσικαλαριού και την συνδυασμένη λειτουργία με τους ήδη κατασκευασθέντες ταμιευτήρες Φανερωμένης και Εγγαρών θα είναι δυνατή η άρδευση της συνολικής έκτασης χωρίς επηρεασμό του υπόγειου υδροφορέα.
Photo Credit: Shutterstock
