Η Ντομίνικα είναι ένα μικρό και πανέμορφο νησί της Καραϊβικής ανάμεσα στις γαλλικές κτήσεις της Μαρτινίκας και της Γουαδελούπης. Με έκταση στο μέγεθος της δικής μας Κεφαλλονιάς, οι σχεδόν 70.000 κάτοικοί του απολαμβάνουν την άγρια ομορφιά του κυρίως ορεινού τοπίου. Μαζί με την αίσθηση, όμως, ότι βρίσκονται σ’ έναν επίγειο παράδεισο βρίσκεται και η αίσθηση του κινδύνου από τις φυσικές καταστροφές, που γίνονται πιο συχνές και σφοδρές τα τελευταία χρόνια.
Η κλιματική αλλαγή και οι συνέπειές της δεν είναι μια θεωρητική συζήτηση στο μικρό αυτό κράτος, που απέκτησε την ανεξαρτησία του από τους Βρετανούς μόλις το 1967. Τα όσα προκάλεσε ο τυφώνας Μαρία το 2017 τα νιώθουν οι κάτοικοι στο πετσί τους. Περισσότεροι από 25 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και οι ζημιές σε κτίρια και υποδομές υπολογίστηκαν σε περίπου 1,3 δις δολάρια. Δηλαδή σχεδόν 2,5 φορές το ετήσιο ΑΕΠ της χώρας!
Η Ντομίνικα (προφανώς καμία σχέση με τη Δομηνικανή Δημοκρατία του Suvivor, που βρίσκεται πάντως σχετικά κοντά της) είναι μια από τις πιο ευάλωτες σε καταστροφές χώρες στον πλανήτη. Για την κυβέρνηση και τις αρχές του νησιού, το ζήτημα της προστασίας από τις φυσικές καταστροφές είναι πιο επείγον από ποτέ, αν θέλουν να συνεχίσουν να ζουν στον αγαπημένο τους τόπο.
Το πρώτο έθνος ανθεκτικό στην κλιματική αλλαγή
Μετά από δύο σχεδόν συνεχόμενες φυσικές καταστροφές της χώρας, που σημειώθηκαν μέσα σε δύο χρόνια η μία από την άλλη (2015 και 2017), ο πρωθυπουργός της Ντομίνικα Ρούσβελτ Σκέριτ δήλωσε ότι η χώρα βρέθηκε «στην πρώτη γραμμή του πολέμου κατά της κλιματικής αλλαγής» και ανακοίνωσε σχέδια να κάνει τη χώρα του «το πρώτο έθνος στον κόσμο που θα είναι ανθεκτικό στην κλιματική αλλαγή». Αυτή η ανθεκτικότητα, παρούσα σε κάθε πτυχή της κοινωνίας, είναι απαραίτητη για να διασφαλιστεί ότι το νησί θα παραμείνει κατοικήσιμο.
Μεταξύ των βασικών μέτρων για την ενσωμάτωση της ανθεκτικότητας είναι το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης. Μέσα, δηλαδή, που βοηθούν στο να μαθαίνουν εγκαίρως οι κάτοικοι για επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα και να έχουν το χρόνο για «σωτήριες προετοιμασίας», όπως η μετακίνηση σε υψηλότερα σημεία και η αποθήκευση αναγκαίων εφοδίων σε περίπτωση που αποκλειστούν. Κάτι τέτοιο μόνο απίθανο δεν είναι παρά τη σχετικά μικρή έκταση του νησιού, δεδομένου ότι το τοπίο είναι κυρίως ορεινό και υπάρχουν πολλά απομακρυσμένα σημεία, όπως π.χ. ο οικισμός των απογόνων των ιθαγενών Καλινάγκο στα βορειοανατολικά.
Θα περίμενε κανείς αυτό το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης να περιλαμβάνει μια ειδοποίηση στα κινητά τηλέφωνα, κάτι σαν τα δικά μας μηνύματα του 112. Το πράγμα, όμως, είναι πιο περίπλοκο, δεδομένου ότι σε πολλά σημεία του νησιού δεν υπάρχει σήμα κινητής τηλεφωνίας και αρκετοί από τους κατοίκους δεν έχουν κινητό.
Προειδοποίηση με κοχύλια-σάλπιγκες!
Εκεί παίζει το δικό της ρόλο η παράδοση: Η κυβέρνηση ανέπτυξε ένα σύστημα προειδοποίησης με ειδικούς… σαλπιγκτές, οι οποίοι όταν βλέπουν κίνδυνο τρέχουν να φυσήξουν μέσα στα παραδοσιακά μεγάλα κοχύλια τους! Ο διαπεραστικός ήχος παίζει το ρόλο της σειρήνας, τον ακούν όλοι και μπορούν είτε να προστατευθούν, είτε να μεταφέρουν το μήνυμα στα υπόλοιπα μέλη της κοινότητας.
Μικρά νησιωτικά αναπτυσσόμενα κράτη όπως η Ντομίνικα επηρεάζονται δυσανάλογα από την κλιματική αλλαγή. Αυτό σημαίνει ότι πρόκειται να χάσουν ακόμη περισσότερα από άλλες χώρες, εάν η παγκόσμια κοινότητα και οι μεγάλες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου δεν τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους για μείωση των εκπομπών. Τα όρια προσαρμογής ορισμένων νησιών μπορεί να ξεπεραστούν πολύ πριν από το 2100. Στην περιοχή έχει δημιουργηθεί και δρα ήδη η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC). Ορισμένα μικρά νησιά αντιμετωπίζουν απειλή για την ίδια την ύπαρξή τους τόσο λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας όσο και λόγω της έκθεσης σε επαναλαμβανόμενα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Μετά τον τυφώνα Μαρία ιδρύθηκε η Υπηρεσία Εκτέλεσης για την Ανθεκτικότητα του Κλίματος της Ντομίνικα (Cread), που εστίασε στον σχεδιασμό καταστροφών και στα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης. Με το 90% του πληθυσμού της να ζει σε παράκτιους οικισμούς, η κυβέρνηση έχει επίσης υψώσει πολλά τείχη θάλασσας και ποταμών για να προστατεύσει τις κοινότητες από πλημμύρες και στοχεύει να κάνει τις εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης πιο ανθεκτικές στα ακραία καιρικά φαινόμενα. Έχουν γίνει και δραστικές αναθεωρήσεις στον οικοδομικό κώδικα της Ντομίνικα. Μόνο σπίτια και κτίρια που αντέχουν σε φυσικές καταστροφές θα εγκρίνονται για κατασκευή
Η Δομίνικα είναι αποφασισμένη να δώσει το παράδειγμα ενός μικρού νησιωτικού κράτους που αντιμετωπίζει με επιτυχία την κλιματική αλλαγή. Η προστασία των οικοσυστημάτων, η ανέγερση θαλάσσιας άμυνας και η οικοδόμηση ανθεκτικότητας στις υποδομές αποτελούν μέρος μιας αποστολής για την προστασία της ζωής και της περιουσίας. Κι αυτό για να αποφευχθεί ένα μαζικό ρεύμα μετανάστευσης (κυρίως προς τις ΗΠΑ), από κατοίκους που θα διαπιστώσουν ότι δεν θα μπορούν να ζήσουν πια στον παράδεισό τους.
